Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την Τρίτη (17/6) νομικά δεσμευτικά μέτρα για τη διακοπή των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση έως το τέλος του 2027, γεγονός που θα τερμάτιζε τις ενεργειακές σχέσεις δεκαετιών με τον πρώην κορυφαίο προμηθευτή φυσικού αερίου της Ευρώπης.
Ακολουθούν ορισμένες λεπτομέρειες σχετικά με τις προτάσεις, οι οποίες εξακολουθούν να χρειάζονται έγκριση από τις χώρες της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως τις παρουσίασε το Reuters.
Το χρονοδιάγραμμα
Η απαγόρευση θα τεθεί σε ισχύ σταδιακά. Κατ’ αρχάς, από την 1η Ιανουαρίου 2026, η ΕΕ θα απαγορεύσει τις εισαγωγές στο πλαίσιο οποιωνδήποτε νέων συμφωνιών ρωσικού φυσικού αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα υπογραφούν πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους.
Στη συνέχεια, η ΕΕ θα απαγορεύσει τις εισαγωγές βάσει βραχυπρόθεσμων συμβάσεων από τις 17 Ιουνίου 2026, για συμβάσεις που έχουν υπογραφεί πριν από τις 17 Ιουνίου 2025.
Τέλος, η ΕΕ θα απαγορεύσει τις εισαγωγές βάσει των υφιστάμενων μακροπρόθεσμων συμβάσεων ρωσικού φυσικού αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου από την 1η Ιανουαρίου 2028. Αυτό θα διέκοπτε τα συμβόλαια προμήθειας εταιρειών, συμπεριλαμβανομένων των TotalEnergies και Naturgy, τα οποία είχαν σχεδιαστεί για να επεκταθούν στη δεκαετία του 2030.
Οι τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου της ΕΕ θα απαγορευόταν να εξυπηρετούν Ρώσους πελάτες από την 1η Ιανουαρίου 2026, στο πλαίσιο συμβάσεων που θα υπογραφούν μετά τις 17 Ιουνίου 2027. Οι υπηρεσίες στο πλαίσιο των υφιστάμενων μακροπρόθεσμων συμβάσεων πρέπει να σταματήσουν έως την 1η Ιανουαρίου 2028.
Περίπου τα δύο τρίτα των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου της Ευρώπης καλύπτονται από μακροχρόνιες συμβάσεις. Το υπόλοιπο είναι βραχυπρόθεσμες και spot συναλλαγές.
Ενισχυμένη πλειοψηφία
Η απαγόρευση βασίζεται στο εμπορικό και ενεργειακό δίκαιο της ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να εγκριθεί με την υποστήριξη της ενισχυμένης πλειοψηφίας των χωρών και της πλειοψηφίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Ενισχυμένη πλειοψηφία σημαίνει την υποστήριξη τουλάχιστον 15 από τις 27 χώρες μέλη της ΕΕ, που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ.
Η Επιτροπή επέλεξε αυτή την οδό για να αποφύγει την άσκηση βέτο στις προτάσεις της από τη Σλοβακία και την Ουγγαρία, οι κυβερνήσεις των οποίων αντιτάχθηκαν στην απαγόρευση. Οι κυρώσεις θα αποτελούσαν την ισχυρότερη νομική βάση για την απαγόρευση του ρωσικού φυσικού αερίου, αλλά απαιτούν ομόφωνη έγκριση από όλες τις χώρες της ΕΕ.
Στήριξη αλλά με ισχυρή νομική βάση
Η Ισπανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Γαλλία -που εισάγουν ρωσικό LNG- δήλωσαν ότι υποστηρίζουν πλήρως την απαγόρευση, τονίζοντας ωστόσο ότι πρέπει να είναι νομικά αρκετά ισχυρή ώστε να μην εκτίθενται οι επιχειρήσεις σε κυρώσεις ή διαιτησία, δήλωσαν διπλωμάτες της ΕΕ στο Reuters.
Οι νομικοί δήλωσαν ότι θα ήταν δύσκολο να εξαλειφθεί αυτός ο κίνδυνος εάν η ΕΕ δεν χρησιμοποιήσει κυρώσεις. Οι Ευρωπαίοι αγοραστές έχουν συμβόλαια “take-or-pay” με την Gazprom τα οποία απαιτούν από εκείνους που αρνούνται τις παραδόσεις να πληρώσουν για ένα μεγάλο μέρος του συμβατικού αερίου.
Αξιωματούχοι της Επιτροπής δήλωσαν ότι τα νομικά μέτρα θα επιτρέψουν στις εταιρείες να επικαλεστούν τη συμβατική ρήτρα της «ανωτέρας βίας» – ένα απρόβλεπτο γεγονός – για να σπάσουν τα συμβόλαια ρωσικού φυσικού αερίου, εάν τα συμβόλαια περιλαμβάνουν αυτή τη ρήτρα.
Για την επιβολή της απαγόρευσης, η ΕΕ θα απαιτήσει από τις εταιρείες να γνωστοποιούν στις τελωνειακές αρχές τις ποσότητες, τη διάρκεια και τις ρήτρες προορισμού των συμβάσεων ρωσικού φυσικού αερίου τους.
Το μερίδιο της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή ενέργεια
Η Ρωσία προμήθευσε το 19% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ πέρυσι, μέσω LNG και μέσω του αγωγού TurkStream που τροφοδοτεί την Ουγγαρία και τη Σλοβακία – ποσοστό πολύ χαμηλότερο από το 45% που προμήθευε η Ρωσία πριν από την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία το 2022.
Το μερίδιο της Ρωσίας αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω, στο 13% φέτος.
Η Επιτροπή δήλωσε ότι οι προτάσεις της δεν θα απειλήσουν τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης, δεδομένου ότι οι χώρες της ΕΕ διαθέτουν πλεονάζουσα ικανότητα εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου ή εναλλακτικές οδούς αγωγών μέσω των οποίων μπορούν να εισάγουν μη ρωσικό αέριο.
Η ΕΕ διαθέτει υποδομές για την εισαγωγή 250 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων υγροποιημένου φυσικού αερίου ετησίως, αλλά πέρυσι χρησιμοποίησε λιγότερο από το ήμισυ αυτού του ποσού, δήλωσε η Επιτροπή.
Για να αντικαταστήσει τις ρωσικές προμήθειες, η ΕΕ έχει δηλώσει πρόθυμη να αυξήσει τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι για το οποίο οι Βρυξέλλες δέχονται πιέσεις από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.
Για την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, η μετάβαση σε εναλλακτικές λύσεις θα κοστίσει. Το ρωσικό αέριο από αγωγούς πωλήθηκε με έκπτωση 13-15% σε σχέση με άλλες επιλογές πέρυσι, σύμφωνα με το Κέντρο για τη Μελέτη της Δημοκρατίας.
Τι ισχύει για πετρέλαιο και πυρηνικά
Σε αντίθεση με το φυσικό αέριο, η ΕΕ έχει επιβάλει κυρώσεις στις περισσότερες εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, με εξαίρεση τη Σλοβακία και την Ουγγαρία, οι οποίες εξακολουθούν να εισάγουν πάνω από το 80% του πετρελαίου τους από τη Ρωσία.
Η Επιτροπή πρότεινε την Τρίτη νομική υποχρέωση για τη Σλοβακία και την Ουγγαρία να καταρτίσουν εθνικά σχέδια για το πώς θα εγκαταλείψουν το ρωσικό πετρέλαιο μέχρι το τέλος του 2027. Μόλις το 3% των συνολικών εισαγωγών πετρελαίου της ΕΕ προέρχεται πλέον από τη Ρωσία.
Οι Βρυξέλλες θα προτείνουν επίσης μέτρα για τον περιορισμό της εξάρτησης της ΕΕ από πυρηνικά καύσιμα από τη Ρωσία, αλλά δεν έχουν επιβεβαιώσει ημερομηνία για τις προτάσεις αυτές.
