Ο τραπεζικός κλάδος δεν έχει δώσει στην Ιταλία πολλούς λόγους να γιορτάσει. Η χώρα έχει περάσει από κρίση σε κρίση, καθώς πολέμησε εναντίον των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση προβληματικών τραπεζών.
Αυτή την εβδομάδα, οι δικαστές της ΕΕ έδωσαν στη Ρώμη μια σπάνια στιγμή χαράς. Το γενικό δικαστήριο του μπλοκ, το δεύτερο ανώτατο δικαστήριο, αποφάνθηκε την Τρίτη ότι η διάσωση του 2014 της Banca Tercas SpA από το ιταλικό σύστημα εγγύησης των καταθέσεων δεν παραβίασε τον νόμο.
Οι Ιταλοί πολιτικοί και ρυθμιστικοί φορείς το αισθάνονται δικαίωμά τους. Έχουν από καιρό υποστηρίξει ότι τα ταμεία ασφάλισης των καταθέσεων θα πρέπει να χρησιμοποιούνται όχι μόνο για να αποζημιώνουν τους αποταμιευτές αλλά και να βοηθούν τις τράπεζες – μια θέση που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αντιταχθεί.
Η υπόθεση έχει συνέπειες που ξεπερνούν πολύ ένα μικρό δανειστή στο Abruzzo, μία από τις μικρότερες περιοχές της Ιταλίας. Πολλοί στη Ρώμη πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να ενεργήσουν γρηγορότερα για να σώσουν άλλες τράπεζες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες χρησιμοποιώντας αυτό το εργαλείο.
Ο Antonio Patuelli, επικεφαλής της ιταλικής τραπεζικής ένωσης, δήλωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπος Ανταγωνισμού Margrethe Vestager θα πρέπει να παραιτηθεί . Ο Enzo Moavero Milanesi, ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, δεν αποκλείει την αναζήτηση ζημιών από την ΕΕ.
Η Επιτροπή μπορεί τώρα να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, την ανώτατη νομική αρχή της ΕΕ. Αλλά ακόμα κι αν η κρίση είναι παλι θετική, θα είναι μια πύρρειος νίκη για τους Ιταλούς. Μια δημιουργική χρήση του συστήματος εγγύησης των καταθέσεων δεν επιλύει μαγικά τα προβλήματα μιας διάσωσης τράπεζας. Απλώς αναγκάζει τους υγιέστερους δανειστές (οι οποίοι συμβάλλουν στο ταμείο) να μοιράζονται το βάρος. Οποιαδήποτε τέτοια διάσωση εξαντλεί το σχέδιο, το οποίο δεν μπορεί να εκπληρώσει την πρωταρχική αποστολή του: Να εγγυηθεί καταθέσεις ύψους μέχρι 100.000 ευρώ. Αυτό καθιστά πιθανότερο ότι οι φορολογούμενοι θα πρέπει να ξαναπληρώσουν.
Μια σύντομη ιστορία των πρόσφατων τραπεζικών προβλημάτων της Ιταλίας δείχνει αυτό το σημείο. Μετά την παρέμβασή τους από την ΕΕ, οι ιταλικές αρχές βρήκαν έναν ευφάνταστο τρόπο να αφήσουν το ταμείο εγγυήσεων να επεμβαίνει ούτως ή άλλως στην αποταμίευση της Tercas: χρησιμοποιούσαν ένα “εθελοντικό” καθεστώς το οποίο δεν θεωρείται κρατική ενίσχυση. Όμως, η Banca Popolare di Bari SCpA, η οποία διασώζει τον αντίπαλό της με τη βοήθεια του ταμείου, τώρα έχει ανάγκη από νέα εισφορά κεφαλαίου.
Το τραπεζικό σύστημα της Ιταλίας έχει επίσης συμβάλει σε ένα ξεχωριστό ταμείο διάσωσης της Atlante, το οποίο ανέλαβε τη Banca Popolare di Vicenza SpA και την Veneto Banca SpA. Δεν κατάφερε να γυρίσει τις τράπεζες, οι οποίες τελικά εκκαθαρίστηκαν. Τέλος, το σύστημα καταθέσεων έχει παρέμβει τώρα για τη διάσωση της Banca Carige, άλλου προβληματικού δανειστή, επενδύοντας σε δεσμό μειωμένης εξασφάλισης. Πολλές συμμετέχουσες τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της Intesa Sanpaolo SpA, έχουν ήδη διαγράψει την επένδυση.
Αυτή η ακολουθία δείχνει ότι η ζητούμενη χρηματοδότηση της βιομηχανίας για την υποστήριξη προβληματικών τραπεζών δεν είναι ένα δωρεάν γεύμα. Στην πραγματικότητα, ανταμείβει τους ομολογιούχους που έχουν δανείσει χρήματα σε έναν κακοδιατηρημένο δανειστή, σε βάρος των μετόχων που έχουν επενδύσει σε έναν πιο υγιεινό αντίπαλο. Αυτό δεν είναι δίκαιο. Το τραπεζικό σύστημα θα επιδιώξει επίσης να καλύψει ορισμένες δαπάνες κόστους από τους πελάτες του, μέσω υψηλότερων χρεώσεων. Πλέον όσο μεγαλύτερο είναι το βάρος που βάζετε στους πιο υγιείς αντιπάλους, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος μετάδοσης.
Η εξουσιοδότηση των ρυθμιστικών αρχών να κάνουν ό, τι θέλουν με τα εθνικά συστήματα εγγύησης των καταθέσεων μπορεί να δώσει στις αρχές πρόσθετο βαθμό ελευθερίας στην αντιμετώπιση κρίσεων, αλλά δεν θα επιλύσει τα θεμελιώδη προβλήματα. Αυτές αφορούν την ποιότητα των δανειακών βιβλίων ορισμένων τραπεζών και, το σημαντικότερο, την ικανότητά τους να παράγουν κέρδη σε ένα δύσκολο οικονομικό και τεχνολογικό περιβάλλον. Όταν μια τράπεζα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί, πολύ καλύτερα να διαχειριστεί την ομαλή έξοδο της από το να στοκάρει περισσότερα χρήματα σε αυτήν.
Πράγματι, μια ευρύτερη χρήση αυτών των συστημάτων θα εμπόδιζε πιθανώς την αναγκαία μεταρρύθμιση για τις ευρωπαϊκές τράπεζες: τη δημιουργία κοινής εγγύησης καταθέσεων σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ.
Πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, αντιτίθενται σε αυτό επειδή δεν επιθυμούν να επιδοτούν τις ασθενέστερες τράπεζες. Όπως αναδεικνύεται από τη σχεδιαζόμενη συγκέντρωση μεταξύ της Deutsche Bank AG και της Commerzbank AG, οι γερμανοί δανειστές είναι επιρρεπείς σε καταστροφές όπως οποιοσδήποτε άλλος.
Κατά ειρωνικό τρόπο, μια πιο επεκτατική χρήση των εθνικών εγγυητικών κεφαλαίων από την Ιταλία ή όποιος θα έκανε το Βερολίνο ακόμη πιο πρόθ0υμο για τη δημιουργία μιας κοινής εγγύησης καταθέσεων κάτι που οι Ιταλοί επιθυμούν. Η Ρώμη θα πρέπει να προσέχει τι θέλει.