«Ένας εργένης με μεγάλη περιουσία· τέσσερις ή πέντε χιλιάδες το χρόνο. Τι υπέροχο πράγμα για τα κορίτσια μας!».
Στο «Περηφάνια και Προκατάληψη», η Τζέιν Όστεν δεν χρειαζόταν να εξηγήσει στον αναγνώστη του 19ου αιώνα τι σήμαιναν οι «τέσσερις ή πέντε χιλιάδες το χρόνο» του κυρίου Μπίνγκλεϊ, ή γιατί ενθουσίαζαν την κυρία Μπένετ. Ήταν προφανές. Ο κύριος Μπίνγκλεϊ ήταν κληρονόμος. Και ο πιο σίγουρος τρόπος να γίνει κανείς πλούσιος δεν ήταν η σκληρή δουλειά, αλλά ο γάμος με το κατάλληλο πρόσωπο.
Το πρόβλημα; Οι ανεπτυγμένες χώρες αρχίζουν να μοιάζουν με τον κόσμο της Όστεν, όπως σχολιάζει ο Economist. Η κληρονομιά και η δυναμή της επιστρέφει. Και θα ανατρέψει την οικονομία και την κοινωνία.
Οι κυβερνητικές στατιστικές υπηρεσίες δημοσιεύουν ελάχιστα δεδομένα για τις κληρονομιές, καθώς οι έρευνές τους δεν είναι κατάλληλες για την καταγραφή τεράστιων, εφάπαξ πληρωμών. Έτσι, ο Economist συγκέντρωσε ακαδημαϊκές εκτιμήσεις για τη συνολική ετήσια «ροή κληρονομιών», την αξία όσων μεταβιβάζονται στους κληρονόμους σε έργα τέχνης, μετρητά, ακίνητα και άλλα, για μια σειρά χωρών.
Το 1900, οι κληρονομιές αντιστοιχούσαν σε πάνω από 20% του ΑΕΠ σε ορισμένες χώρες, καθώς μεταβιβάζονταν τεράστια χαρτοφυλάκια μετοχών και κτήματα.
Στη συνέχεια, η αξία των κληρονομιών μειώθηκε τον 20ό αιώνα, πριν ανακάμψει θεαματικά τα τελευταία χρόνια. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2010, οι κληρονομιές αντιστοιχούσαν, κατά μέσο όρο, στο 10% του ΑΕΠ.
Φέτος, οι πολίτες του ανεπτυγμένου κόσμου θα κληρονομήσουν συνολικά περίπου 6 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Δισεκατομμυριούχοι μέσω κληρονομιάς
Σε πολλές χώρες, το ποσοστό του πλούτου που προέρχεται από κληρονομιά αυξάνεται επίσης. Η UBS υπολογίζει ότι το 2023, 53 άτομα έγιναν δισεκατομμυριούχοι μέσω κληρονομιάς, αριθμός που δεν απέχει πολύ από τους 84 που έφτασαν σε αυτό το επίπεδο μέσω της εργασίας τους.
Ως ποσοστό του εθνικού εισοδήματος, οι ετήσιες κληρονομιές στη Γαλλία έχουν διπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1960. Στη Γερμανία έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1970.
Στη Βρετανία, οι κληρονομιές είναι διπλάσιες σε σημασία, σε σχέση με τα εισοδήματα, για όσους γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1980 σε σύγκριση με την προηγούμενη γενιά.
Στην Ιταλία, οι κληρονομιές αντιστοιχούν πλέον σε περισσότερο από 15% του ΑΕΠ – αρκετό, ίσως, για να ωθήσει τη σύγχρονη κυρία Μπένετ να στείλει τις κόρες της σε δεξιώσεις στα παλάτια της Ρώμης.
Μόνο η Ιρλανδία φαίνεται να ξεφεύγει από την τάση προς μια «κληρονομιοκρατία»: εκεί, τουλάχιστον, οι κληρονομιές είναι μέτριες και δεν έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Για κάθε 100 δολάρια σε μισθό – 20 δολάρια σε κληρονομιά
Στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα, για κάθε 100 δολάρια που πληρώνουν ετησίως οι εργοδότες σε μισθούς, οι αποθανόντες αφήνουν πίσω 20 δολάρια. Και αυτά τα νούμερα, αν και εντυπωσιακά, υποτιμούν τη στροφή προς την κληρονομιοκρατία.
Ο μέσος αριθμός μελών μιας οικογένειας έχει μειωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Έτσι, μια δεδομένη κληρονομιά κατανέμεται σε λιγότερα άτομα.
Χρησιμοποιώντας βρετανικά δεδομένα, ο Economist εκτιμά ότι τις τελευταίες δεκαετίες η μείωση των γεννήσεων έχει αυξήσει το ποσό που λαμβάνει ο μέσος κληρονόμος κατά περίπου 60.000 λίρες (75.000 δολάρια), δηλαδή κατά 24%. Το να έχεις αδέρφια μπορεί να είναι ωραίο, αλλά έχει και κόστος.
Η μείωση των φόρων κληρονομιάς αυξάνει επίσης το ποσοστό μιας περιουσίας που διατηρεί ο κληρονόμος. Στις αρχές του 20ού αιώνα, τα έσοδα από φόρους κληρονομιάς αποτελούσαν σημαντικό μέρος των συνολικών φορολογικών εσόδων σε Ηνωμένες Πολιτείες και Βρετανία. Ωστόσο, στο δεύτερο μισό του αιώνα, οι πολιτικοί στράφηκαν εναντίον αυτών των φόρων. Μερικοί επηρεάστηκαν από πιέσεις λόμπι.
Οι φόροι σε πτώση, η κουλτούρα κληρονομιάς σε άνοδο
Άλλοι φοβήθηκαν ότι, σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, οι φόροι στον πλούτο θα οδηγούσαν τους εύπορους να μεταναστεύσουν. Σήμερα, οι φόροι κληρονομιάς αντιστοιχούν σε λιγότερο από 1% των κυβερνητικών εσόδων στις ανεπτυγμένες χώρες. Σε ορισμένες, όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ινδία, η Νορβηγία και η Ρωσία, έχουν καταργηθεί πλήρως.
Πολλοί στις Ηνωμένες Πολιτείες θα ήθελαν να συμβεί το ίδιο. Περισσότερες από 20 αμερικανικές πολιτείες κατήργησαν τους φόρους μεταβίβασης περιουσίας μεταξύ 1976 και 2000.
Η δημοφιλής κουλτούρα υποδηλώνει την αυξανόμενη σημασία της κληρονομιάς. Η τηλεοπτική σειρά Succession επικεντρώνεται στις ίντριγκες αδελφών που ελπίζουν να αποκτήσουν τον έλεγχο της μιντιακής αυτοκρατορίας του πατέρα τους. Το Crazy Rich Asians αφηγείται τις περιπέτειες μιας γυναίκας που παντρεύεται σε μια δυναστεία της Σιγκαπούρης. Στη σύγχρονη λογοτεχνία, βιβλία όπως The Nest της Σίνθια ντ’Απρί Σουίνι και το Capital του Τζον Λάντσεστερ εξετάζουν τα ζητήματα που προκύπτουν όταν οι άνθρωποι κληρονομούν τεράστια ποσά.
Πού οδηγούμαστε
«Το κύμα κληρονομιών διαμορφώνει την αγορά εργασίας, τον γάμο και την κοινωνική ανισότητα. Αντί να επικεντρώνονται στην καριέρα ή την επιχειρηματικότητα, οι άνθρωποι μπορεί να στραφούν στο να “παντρευτούν καλά”. Η νέα τάξη κληρονόμων θα μπορούσε να αποδειχθεί ακόμη πιο διαρκής από την αριστοκρατία της εποχής της Όστεν. Τι υπέροχο πράγμα…για κάποιους λίγους», σχολιάζει καυστικά ο Economist.
Όπως έχει γράψει η Ναυτεμπορική, μέσα στα επόμενα 25 χρόνια το χρήμα θα αλλάξει χέρια. Περίπου 100 τρισεκατομμύρια δολάρια θα μεταβιβαστούν από τη γενιά των baby boomers στους κληρονόμους τους και σε φιλανθρωπικούς οργανισμούς. Δεν είναι απλά μία τεράστια μεταβίβαση πλούτου. Είναι μία εξέλιξη που έχει τη δυναμική να αλλάξει πολλά στον κόσμο.
Σχεδόν όλα τα περιουσιακά στοιχεία αυτής της πλούσιας γενιάς θα μεταβιβαστούν σε ανθρώπους που γεννήθηκαν μετά το 1980, δηλαδή στις γενιές Gen X και Millenials.
Σημειωτέον, η πλειονότητα της μεταφοράς πλούτου θα προέλθει από τις οικογένειες υψηλού και υπερυψηλού πλούτου (HNW και UHNW), οι οποίες μαζί αποτελούν περίπου το 2% όλων των νοικοκυριών, σύμφωνα με την έκθεση. Αυτές οι οικογένειες αναμένεται να συνεισφέρουν πάνω από το 50% των μεταβιβάσεων, δηλαδή είναι υπεύθυνες για κληρονομιές 62 τρισ. δολαρίων.
