Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ περήφανη για τα βήματα που έχει λάβει από τη χρηματοπιστωτική κρίση για να περιορίσει τον κίνδυνο που θα έχουν οι φορολογούμενοι να αποπληρώσουν ξανά τις προβληματικές τράπεζες.
Ωστόσο, δύο νέοι νόμοι στην Ιταλία κινδυνεύουν να προκαλέσουν το χτύπημα αυτού του εγχειριδίου κανόνων, ανοίγοντας το δρόμο για μια νέα εποχή ανεξέλεγκτης κρατικής βοήθειας κάτι που δεν θα έβλεπαν με κακό μάτι κάποιες ελληνικές τράπεζες.
Η λαϊκιστική διοίκηση της Ιταλίας έχει δημιουργήσει ένα ταμείο 1,6 δισεκατομμυρίων ευρώ (1,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων) για την αποζημίωση των επενδυτών που έχασαν τα χρήματά τους σε μια σειρά πρόσφατων τραπεζικών εκκαθαρίσεων.
Αυτό θα πληρώσει τους κατώτερους ομολογιούχους μέχρι το 95% της αρχικής αξίας της επένδυσης και των μετόχων μέχρι 30%. Η διευθέτηση αφορά σχεδόν αποκλειστικά τους ιδιώτες επενδυτές.
Ενώ οι ακριβείς λεπτομέρειες του σχεδίου πρέπει να ανανεωθούν, τα κριτήρια απόκτησης αποζημιώσεων φαίνονται πολύ χαλαρά – τα κυβερνώντα κόμματα των πέντε αστέρων και του συνδικάτου φαίνονται αποφασισμένα να βοηθήσουν όσο το δυνατόν περισσότερους επενδυτές. Η Consob, ρυθμιστική αρχή για τις κινητές αξίες της Ιταλίας, αποκλείστηκε από τη διαδικασία, εξαλείφοντας τον ανεξάρτητο έλεγχο των προτύπων αποδοχής.
Η Ρώμη έχει επίσης δηλώσει ότι είναι έτοιμη να εισφέρει τα χρήματα των φορολογουμένων στην αλλοτριωμένη Banca Carige SpA. Αυτό δεν συνεπάγεται άμεση παρέμβαση, καθώς ο δανειστής βρίσκεται ακόμη σε μια προσπάθεια να αντλήσει νέα κεφάλαια από τον ιδιωτικό τομέα. Αλλά ήταν αυτή η προσπάθεια αποτυχίας, η κυβέρνηση θα επέμβει μέσω μιας λεγόμενης προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης.
Αυτές οι δύο ιδέες έχουν ένα κοινό σημείο: Βάζουν τους φορολογούμενους στο γάντζο για τραπεζικές απώλειες.
Στην πρώτη περίπτωση, οι ιδιώτες επενδυτές θα αποζημιωθούν για τα στοιχήματα που έχουν καταστραφεί. Η αποζημίωση δεν φαίνεται να απαιτεί την αποτυχία ή την κανονιστική αποτυχία και αυτό συγκρούεται με την αρχή ότι οι επενδυτές πρέπει να αντιμετωπίζουν και τις δύο πλευρές. Οι αποζημιωτικοί μέτοχοι λιανικής και όχι οι θεσμικοί κατώτεροι κάτοχοι ομολόγων εισάγουν μια ανησυχητική αυθαιρεσία στην ιεραρχία των πιστωτών. Και η αποπληρωμή των μετοχικών κεφαλαίων δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο για το μέλλον – όποιος αγοράζει τραπεζικό κεφαλαιο τώρα θα αναμένει ότι το κράτος θα έρθει στη διάσωση εάν καταστραφεί.
Η σωτηρία που μπορεί να ρίξει η κυβέρνηση στην Carige υποφέρει από ένα παρόμοιο πρόβλημα. Ο δανειστής με έδρα τη Γένοβα είναι πολύ μικρός για να θεωρηθεί συστημικώς σημαντικός και έτσι δεν πληροί τη δοκιμασία της ΕΕ για να επιτρέψει προληπτική ανακεφαλαιοποίηση. Εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφήσει την Ρώμη να εισφέρει δημόσιο χρήμα ούτως ή άλλως, οι τράπεζες θα επωφεληθούν από την κρατική παρέμβαση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιμετωπίζει ένα δίλημμα: Αν οι Βρυξέλλες μπλοκάρουν την ιταλική κυβέρνηση και αφήσουν την τράπεζα να αποτύχει ή να απαιτήσει μια πιο περιοριστική προσέγγιση, κινδυνεύει να κριθεί ότι χτυπήσει τους μικροεπενδυτές ενάντια στη βούληση μιας εκλεγμένης κυβέρνησης. Αν όμως εγκρίνει αυτό που πέρασε η κυβέρνηση, θα αντιμετώπιζε ένα συντριπτικό πλήγμα σε ό, τι έμεινε από τους νόμους που διέπουν την τραπεζική ένωση της ευρωζώνης.
Τον Ιούνιο του 2017, το Συμβούλιο Ενιαίας Διευκόλυνσης (ο αρμόδιος οργανισμός για την εκκαθάριση μεγάλων τραπεζών) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέτρεψαν την αμφισβητούμενη εκκαθάριση δύο ιταλικών τραπεζών. Αυτή η σειρά αποφάσεων κατέληξε στη χορήγηση μιας γενναιόδωρης επιχορήγησης στην Intesa Sanpaolo, ώστε να μπορέσει να διασώσει τμήματα των δραστηριοτήτων αυτών των δύο δανειστών και, βασικά, να τιμήσει πλήρως τους ανώτερους ομολογιούχους.
Η απόφαση έχει δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο στον τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες τώρα αναλαμβάνουν τους αντιπάλους που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Είναι καλύτερο να περιμένετε μέχρι να φτάσουν στον τοίχο, έτσι ώστε να υπάρχει μια πιθανότητα η κυβέρνηση να συγκεντρώσει μια γενναιόδωρη προίκα για να ενθαρρύνει τους αγοραστές που επιθυμούν. Αυτό το σύνολο παραμορφωμένων κινήτρων μπορεί να είναι ήδη σε εξέλιξη στην περίπτωση της Carige: Είναι πιο λογικό οι άλλες τράπεζες να περιμένουν για το τι συμβαίνει από το να βάλουν τις προσφορές τους τώρα.
Από την Ελλάδα στη Γερμανία, η ευρωζώνη δεν έχει έλλειψη τρελών δανειστών, οι οποίοι θα μπορούσαν σύντομα να αντιμετωπίσουν οι ρυθμιστικές αρχές. Οι διπλές δοκιμές της Ιταλίας θα δείξουν τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιβάλει όχι μόνο το γράμμα των νέων νόμων αλλά και το πνεύμα τους. Αυτό που συμβαίνει στη Ρώμη σίγουρα δεν θα μείνει μόνο στη Ρώμη…