Ο Ταγίπ Ερντογάν εμφανίζεται απτόητος – μολονότι η αναταραχή για τη σύλληψη του επικεφαλής του μητροπολιτικού δήμου Κωνσταντινούπολης και ηγέτη της τουρκικής αντιπολίτευσης, Εκρέμ Ιμάμογλου, εξαπλώνεται από τους δρόμους μέχρι τις αγορές.
Στην πρώτη του τοποθέτηση για το ζήτημα, κατά τη διάρκεια τελετουργικού δείπνου (ιφτάρ) του Ραμαζανιού με πρώην βουλευτές του κόμματός του το βράδυ της Πέμπτης, ο Τούρκος πρόεδρος κατηγόρησε τους ηγέτες του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ότι “οι εμμονές και οι φιλοδοξίες τους έχουν σχεδόν αιχμαλωτίσει το μυαλό τους και έχουν χάσει τη λογική σε τέτοιο βαθμό που επιτίθενται στην αστυνομία μας και απειλούν δικαστές, εισαγγελείς και δικαστήρια”.
Πρόσθεσε μάλιστα ότι οι αντίπαλοί του μετατοπίζουν τη συζήτηση σε πολιτικά ζητήματα, “προβοκάρουν τη βάση τους” και “εξαπατούν το έθνος”, διότι δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν επί της ουσίας τις κατηγορίες που βαραίνουν τον Ιμάμογλου, γνωρίζοντας ότι “όλα αυτά και πολλά άλλα είναι αληθινά”.
Όλα αυτά περίπου την ίδια ώρα που η αστυνομία έκανε χρήση πλαστικών σφαιρών και δακρυγόνων εναντίον των χιλιάδων διαδηλωτών που για δεύτερη κατά σειρά βραδιά είχαν συγκεντρωθεί, παρά την κακοκαιρία και την τετραήμερη απαγόρευση διαδηλώσεων, έξω από το δημαρχείο της Κωνσταντινούπολης, έπειτα από κάλεσμα του CHP.
Το CHP στους δρόμους
Πρωτοστάτης των διαμαρτυριών ο ίδιος ο πρόεδρος του κόμματος, Οζγκιούρ Εζέλ, ο οποίος καλούσε το πλήθος να μην εγκαταλείψει τον αγώνα μέχρι να απελευθερωθούν ο Ιμάμογλου και οι λοιποί συλληφθέντες δήμαρχοι, πέντε από το CHP και δέκα του φιλοκουρδικού κόμματος DEM.
Το ίδιο απόγευμα εκατοντάδες φοιτητές είχαν πραγματοποιήσει συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στα πανεπιστήμιά τους, ενώ αποκλεισμένη παρέμενε η πλατεία Ταξίμ, εμβληματικός χώρος διαδηλώσεων, η οποία δεν εξυπηρετούνταν από το μετρό. Η πρόσβαση στους ιστοτόπους κοινωνικής δικτύωσης γνώριζε περιορισμούς για δεύτερη ημέρα, ενώ σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών, Αλί Γερλίκαγια, 54 άτομα συνελήφθησαν για ανάρτηση “προβοκατόρικων μηνυμάτων” στο διαδίκτυο.
Συνολικά, τις πρώτες 48 ώρες μετά τη σύλληψη του Ιμάμογλου, πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις σε 29 από τις 81 επαρχίες της Τουρκίας. Νέες διαδηλώσεις προγραμματίζονταν και χθες, καθώς, όπως τόνισε ο Εζέλ, “πλέον, κανείς δεν πρέπει να περιμένει από το CHP να κάνει πολιτική στις αίθουσες και τα κτίρια, αλλά στους δρόμους και τις πλατείες”.
Για τον Ερντογάν όλα αυτά είναι “θεατρινισμοί”. Ωστόσο, ο υπουργός του των Οικονομικών, Μεχμέτ Σιμσέκ, αισθάνθηκε την ανάγκη να βεβαιώσει μέσω διαδικτύου ότι η οικονομική πολιτική δεν αλλάζει, σε μια προσπάθεια καθησυχασμού των αγορών, όπου τόσο η ισοτιμία της λίρας, όσο και η αξία των μετοχών γνώριζαν ραγδαία πτώση, ενώ προς στιγμήν διεκόπη η αγοραπωλησία χρυσού, του κλασικού καταφυγίου των Τούρκων στα δύσκολα.
Υπενθυμίζεται ότι για αύριο ήταν προγραμματισμένη η κομματική διαδικασία στην οποία το CHP θα αναγόρευε τον Ιμάμογλου υποψήφιο για τις προεδρικές εκλογές, που προβλέπεται να διεξαχθούν το 2028. Παρεμβλήθηκε, ωστόσο, την μεν Τρίτη η ακύρωση από το Συμβούλιο Ανώτατης Παιδείας του πτυχίου του Ιμάμογλου, το οποίο αποτελεί προϋπόθεση συμμετοχής στις προεδρικές εκλογές, ενώ την επομένη συνελήφθη ο ίδιος ο δήμαρχος και 80 λοιπά πρόσωπα, ενώ άλλα 20 εκζητούνται. Παράλληλα οι τουρκικές αρχές έθεσαν υπό δικαστικό έλεγχο την κατασκευαστική εταιρεία της οποίας ο Ιμάμογλου είναι συνιδιοκτήτης.
Προς διορισμένη διοίκηση
Οι κατηγορίες αφενός μεν αφορούν δωροληψία στο πλαίσιο μειοδοτικών διαγωνισμών και εν γένει διαφθορά, αφετέρου δε, για έξι από τους κατηγορούμενους, “υποστήριξη τρομοκρατικής οργάνωσης”, ήτοι του εκτός νόμου Εργατικού Κόμματος Κουρδιστάν (ΡΚΚ).
Και εδώ τα πράγματα αρχίζουν και γίνονται άκρως ενδιαφέροντα, καθώς οι περί τρομοκρατίας κατηγορίες μπορούν και πριν εκδικασθούν να δικαιολογήσουν αντικατάσταση του Ιμάμογλου στον δήμο από διορισμένη διοίκηση. Κάτι τέτοιο έχει συμβεί επανειλημμένα σε δήμους της νοτιοανατολικής Τουρκίας ελεγχόμενους από το DEM, αλλά στην περίπτωση της Κωνσταντινούπολης των 16 εκατομμυρίων κατοίκων συνιστά πολιτικό “άλμα”, αλλά και προσφέρει πρόσβαση σε έναν τεράστιο προϋπολογισμό.
Μόνο που η “τρομοκρατική οργάνωση” του κατηγορητηρίου είναι η ίδια με της οποίας τον ιδρυτή συνομιλεί τη στιγμή αυτή η ίδια η κυβέρνηση…
Ο Ιμάμογλου αποτελεί το μόνο στέλεχος της αντιπολίτευσης (μαζί με τον δήμαρχο Αγκύρας, Μανσούρ Γιαβάς, ο οποίος δεν εκδηλώνει ακόμη κεντρικοπολιτικές φιλοδοξίες) που εξασφαλίζει μιαν απήχηση κατά πολύ ευρύτερη του “εκλογικού γκέτο”, της τάξης του +/-25%, στο οποίο δείχνει παγίως εγκλωβισμένο το κεμαλιστικό κεντροαριστερό CHP.
Επιπλέον, κατέκτησε δύο φορές τον μητροπολιτικό δήμο, χάρη σε μια άτυπη συμμαχία με το φιλοκουρδικό κόμμα. Αυτή τη σύμπραξη πρωτίστως στοχοποιεί η… “ανεξάρτητη” τουρκική δικαιοσύνη, τη στιγμή που οι κυβερνώντες επιχειρούν να δέσουν το κουρδικό στοιχείο στο άρμα τους, ανοίγοντας διάλογο με τον έγκλειστο ιδρυτή του ΡΚΚ Αμπντουλάχ Οτζαλάν.
Το μυστικό της αναθεώρησης
Αποτελεί ερώτημα εάν στα ανταλλάγματα τα οποία συνοδεύουν την πρόσφατη έκκληση του Οτζαλάν για αυτοδιάλυση του ΡΚΚ περιλαμβάνεται και η πιθανή σύμπραξη του DEM στην προαναγγελθείσα αναθεώρηση του Συντάγματος. Οι 319 έδρες της συμπολίτευσης δεν συμπληρώνουν την απαιτούμενη για την αναθεώρηση αυξημένη πλειοψηφία των 360 εδρών και οι 57 έδρες του DEM θα μπορούσαν να αποδειχθούν πολύτιμες, ενώ αυτές του CHP της αξιωματικής αντιπολίτευσης βρίσκονται έτσι και αλλιώς εκτός λογαριασμού.
Η συνταγματική αναθεώρηση αποτελεί προϋπόθεση για τη διεκδίκηση τρίτης προεδρικής θητείας από τον Ερντογάν. Αλλά ακόμη και αν ο νυν πρόεδρος δεν ενδιαφέρεται, το “κλάδεμα” των ισχυρότερων αντιπάλων είναι εξίσου και περισσότερο αναγκαίο για τη δρομολόγηση της διαδοχής με τους δικούς του όρους. Πόσω μάλλον, που η κόπωση του εκλογικού σώματος από την υπερεικοσαετή εξουσία Ερντογάν και η σύνθλιψη του μέσου νοικοκυριού από τον πληθωρισμό αποτελούν υπαρκτές παραμέτρους.
Χωρίς τον φόβο ουσιωδών διεθνών αντιδράσεων
Σε κάθε περίπτωση, το καθεστώς Ερντογάν αποδεικνύεται απολύτως απρόθυμο να συμφιλιωθεί με την ιδέα της ομαλής κυβερνητικής εναλλαγής. Συμβαίνει αυτό αφενός διότι η παραμονή στην εξουσία αποτελεί όρο επιβίωσης για το ισχυρό πλέγμα διαπλοκής που έχει συγκροτηθεί γύρω από το προεδρικό παλάτι, αλλά και γιατί ο Ερντογάν αισθάνεται επιφορτισμένος με μιαν “εθνική αποστολή”.
Το κυριότερο είναι ότι ο Ερντογάν έχει την πολυτέλεια να μην φοβάται διεθνείς αντιδράσεις. Από την πλευρά των ΗΠΑ, όπου τον τόνο πλέον δίνει ο Ντόναλντ Τραμπ, αυτές ενδέχεται και να μην εκδηλωθούν καν. Όσο για τους Ευρωπαίους ηγέτες, που ήδη εκφράζουν την “ανησυχία” τους, τα πράγματα είναι πολύ απλά: σε μια στιγμή που παραγκωνίζονται παραδειγματικά από τον σχεδιασμό του μέλλοντος της Ουκρανίας (και άρα, κατά μία έννοια, όλης της ηπείρου τους), οι ελπίδες τους για τον σχεδιασμό μιας νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας εναποτίθενται στον εναγκαλισμό της Τουρκίας, ως της χώρας με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ.
Άλλωστε οι ευρωπαϊκές διαμαρτυρίες δεν έχουν καταφέρει εδώ και εννέα χρόνια να επιφέρουν την απελευθέρωση του Σελαχατίν Ντεμιρτάς, πρώην ηγέτη του (φιλοκουρδικού) τρίτου σε δύναμη κοινοβουλευτικού κόμματος της Τουρκίας, ή του μαικήνα-ακτιβιστή Οσμάν Καβάλα.
Σε κάθε περίπτωση, η ευρωπαϊκή προοπτική της γείτονος είναι πρακτικά ανύπαρκτη, ώστε ο Ερντογάν να διακυβεύει πραγματικές απώλειες σε αυτό το μέτωπο.
