Η Λιβύη, με ρηματική διακοίνωση που υπέβαλε στον ΟΗΕ στις 20 Ιουνίου 2025, αμφισβητεί ευθέως τη μέση γραμμή που έχει ορίσει η Ελλάδα για την οριοθέτηση της ΑΟΖ νότια και δυτικά της Κρήτης, όπου έχουν χαραχθεί οικόπεδα για έρευνες υδρογονανθράκων. Για πρώτη φορά, η Τρίπολη αποτυπώνει επίσημα τη διεκδίκησή της βάσει του παράνομου Τουρκολιβυκού Μνημονίου του 2019, το οποίο έχει καταδικαστεί ως αντίθετο με το διεθνές δίκαιο.
Στους χάρτες που συνοδεύουν τη ρηματική διακοίνωση, η Λιβύη παρουσιάζει την οριοθετική γραμμή που υιοθετεί ως συνέχεια του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, η οποία ουσιαστικά εξαφανίζει την ελληνική ΑΟΖ νότια της Κρήτης. Παρά το γεγονός ότι το κείμενο αναγνωρίζει την ύπαρξη άλυτης διαφοράς μεταξύ Λιβύης και Ελλάδας, χαρακτηρίζει τις αμφισβητούμενες περιοχές ως “λιβυκές θαλάσσιες περιοχές” και καταγγέλλει την Ελλάδα για προσπάθεια δημιουργίας τετελεσμένων που πλήττουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης, τα οποία “δεν είναι αποδεκτά”.
Η Λιβύη κατηγορεί την Ελλάδα για σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ιδίως της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, και υπογραμμίζει ότι η ελληνική ενέργεια υπονομεύει τις αρχές του αμοιβαίου σεβασμού και της ειρηνικής επίλυσης διαφορών. Καλεί τη διεθνή κοινότητα, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών, να αναλάβει δράση για τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στη Μεσόγειο και να αποτρέψει κλιμάκωση.
Παράλληλα, η Λιβύη επικαλείται το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο ως βάση των διεκδικήσεών της, παρά το γεγονός ότι το μνημόνιο αυτό έχει κριθεί παράνομο και αντίθετο με το Δίκαιο της Θάλασσας. Στην έκθεση της λιβυκής κρατικής εταιρείας πετρελαίου (NOC), που επισυνάπτεται στη ρηματική διακοίνωση, επισημαίνεται παραβίαση της οριοθετικής γραμμής που βασίζεται στο Μνημόνιο, γεγονός που ενισχύει τις διεκδικήσεις της Λιβύης.
Οι συνέπειες της λιβυκής διεκδίκησης είναι σημαντικές: από το 2019, με την υπογραφή του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, η Τουρκία έχει ήδη κηρύξει ΑΟΖ βάσει αυτού, θέτοντας τα όρια της “Γαλάζιας Πατρίδας”. Η Λιβύη, ωστόσο, δεν είχε προχωρήσει σε κήρυξη ΑΟΖ μέχρι τώρα. Με τη ρηματική διακοίνωση, για πρώτη φορά αποτυπώνει σε χάρτη τη διεκδίκησή της, η οποία όχι μόνο στερεί από τα μικρά ελληνικά νησιά, αλλά περιορίζει έως και εκμηδενίζει την επήρεια της Κρήτης σε θαλάσσιες ζώνες. Η διακοίνωση διαψεύδει τις πρόωρες εκτιμήσεις στην Αθήνα ότι η Λιβύη “σέβεται” την ελληνική μέση γραμμή, καθώς πλέον αποδεικνύεται ότι τη θεωρεί άκυρη.
Παρά την ένταση, η Λιβύη δηλώνει στη ρηματική διακοίνωση ότι η διαφορά πρέπει να επιλυθεί μέσω εποικοδομητικού διαλόγου και διαπραγματεύσεων, γεγονός που διευκολύνει την ελληνική πλευρά, η οποία επιμένει στην έναρξη διαλόγου και, αν δεν υπάρξει αποτέλεσμα, στην προσφυγή στη Χάγη για νομική διευθέτηση, συμπεριλαμβανομένης της νομιμότητας του Τουρκολιβυκού Μνημονίου. Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης έχει ήδη προτείνει τη σύσταση τεχνοκρατικών ομάδων για διαπραγματεύσεις με την ανατολική Λιβύη και σχεδιάζει αντίστοιχη πρόταση προς την κυβέρνηση της Τρίπολης.
Στη συνέχεια, το κείμενο παρουσιάζει το πλήρες περιεχόμενο της ρηματικής διακοίνωσης και της έκθεσης της NOC. Η Λιβύη εκφράζει τη βαθιά ανησυχία της για τον διεθνή διαγωνισμό που ανακοίνωσε η Ελλάδα στις 13 Ιουνίου 2025 για παραχώρηση αδειών εξερεύνησης υδρογονανθράκων σε περιοχές νότια της Κρήτης, οι οποίες εμπίπτουν σε αμφισβητούμενες ζώνες. Επισημαίνεται ότι δύο από τα οικόπεδα (Κρήτη 1 και Κρήτη 2) βρίσκονται εντός λιβυκών θαλάσσιων περιοχών, με το 85% της έκτασής τους νότια της γραμμής οριοθέτησης που διεκδικεί η Λιβύη. Η Ελλάδα έχει ήδη παραχωρήσει παλαιότερα οικόπεδα σε εταιρείες όπως η Total και η ExxonMobil, με τη δεύτερη να έχει πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες και να έχει ανακοινώσει πρόθεση για γεώτρηση.
Επιπλέον, η Ελλάδα έχει απαντήσει με δική της επιστολή στον ΟΗΕ, απορρίπτοντας κατηγορηματικά τις διεκδικήσεις της Λιβύης που βασίζονται στο Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, χαρακτηρίζοντάς το παράνομο και άκυρο. Η ελληνική πλευρά επισημαίνει ότι οι λιβυκές συντεταγμένες παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο, μεταξύ άλλων επειδή κλείνουν τον κόλπο της Σύρτης και χρησιμοποιούν ευθείες γραμμές βάσης που δεν αναγνωρίζονται. Η Ελλάδα δηλώνει προσήλωση στην επίλυση των διαφορών μέσω ειρηνικών διαπραγματεύσεων και του διεθνούς δικαίου, όπως έχει κάνει με Ιταλία και Αίγυπτο.
Συνολικά, η ρηματική διακοίνωση της Λιβύης σηματοδοτεί μια νέα φάση έντασης και αμφισβήτησης στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου η Ελλάδα καλείται να αντιμετωπίσει επίσημη διεκδίκηση που βασίζεται σε παράνομο μνημόνιο, ενώ παράλληλα επιδιώκει διάλογο και νομική επίλυση των διαφορών.
Π.Κ.
