Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίκο στο Κρεμλίνο την Κυριακή (22/12), μια σπάνια επίσκεψη ηγέτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Μόσχα, καθώς η σύμβαση που επιτρέπει τη διέλευση του ρωσικού φυσικού αερίου από την Ουκρανία πλησιάζει στη λήξη της.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε δηλώσει την Πέμπτη (19/12) ότι το Κίεβο θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο συνέχισης της διέλευσης του ρωσικού φυσικού αερίου, αλλά μόνο υπό τον όρο ότι η Μόσχα δεν θα λάβει πληρωμή μέχρι το τέλος του πολέμου – όρο που είναι απίθανο να δεχτεί η ρωσική πλευρά. Ο Πούτιν δήλωσε εκείνη την ημέρα ότι είναι σαφές ότι δεν θα υπάρξει νέα συμφωνία με το Κίεβο για την αποστολή ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας στην Ευρώπη, σύμφωνα με μετάδοση του Reuters.
Ακολουθεί μία επισκόπηση του τι θα συμβεί αν διακοπεί εντελώς η διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας και ποιοι θα επηρεαστούν περισσότερο.
Οι ποσότητες που «παίζονται»
Οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας είναι σχετικά μικρές. Η Ρωσία στέλνει περίπου 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας το 2023 – μόλις το 8% της μέγιστης ροής ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω διαφόρων οδών το 2018-19.
Η Ρωσία ξόδεψε μισό αιώνα για να οικοδομήσει το μερίδιο της στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, το οποίο στην κορύφωσή του ανερχόταν στο 35%.Η Μόσχα έχει χάσει πλέον το μερίδιό της από αντιπάλους όπως η Νορβηγία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, η οποία ώθησε την ΕΕ να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Υπενθυμίζεται, ότι οι τιμές του φυσικού αερίου της ΕΕ ανέβηκαν το 2022 σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ μετά την απώλεια των ρωσικών προμηθειών. Το ράλι δεν θα επαναληφθεί, δεδομένων των μέτριων ποσοτήτων και του μικρού αριθμού πελατών για τις εναπομείνασες ποσότητες, σύμφωνα με αξιωματούχους και εμπόρους της ΕΕ.
Η ουκρανική διαδρομή
Ο αγωγός Urengoy-Pomary-Uzhgorod της σοβιετικής εποχής μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Σιβηρία μέσω της πόλης Sudzha – η οποία βρίσκεται τώρα υπό τον έλεγχο των ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων – στην περιοχή Κουρσκ της Ρωσίας. Στη συνέχεια ρέει μέσω της Ουκρανίας στη Σλοβακία.
Στη Σλοβακία, ο αγωγός αερίου χωρίζεται σε κλάδους που πηγαίνουν στην Τσεχική Δημοκρατία και την Αυστρία.
Οι συνολικές εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας μέσω της διαδρομής έχουν παραμείνει σταθερές παρά τη διακοπή των ροών από την Gazprom προς την αυστριακή OMV στα μέσα Νοεμβρίου λόγω συμβατικής διαφοράς, και τις νομικές διαμάχες καθώς άλλοι αγοραστές επενέβησαν για να αγοράσουν τις ποσότητες.
Η Αυστρία εξακολουθεί να λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου της μέσω της Ουκρανίας, ενώ η Ρωσία αντιπροσωπεύει περίπου τα δύο τρίτα των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ουγγαρίας.
Η Σλοβακία λαμβάνει περίπου 3 δισ. κυβικά μέτρα από τον ενεργειακό γίγαντα Gazprom επίσης περίπου τα δύο τρίτα των αναγκών της.
Η Τσεχική Δημοκρατία διέκοψε σχεδόν εντελώς τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τα ανατολικά πέρυσι, αλλά άρχισε να λαμβάνει φυσικό αέριο από τη Ρωσία το 2024.
Οι περισσότερες άλλες ρωσικές διαδρομές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι κλειστές, συμπεριλαμβανομένων των Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και Nord Stream κάτω από τη Βαλτική.
Η μόνη εναλλακτική λειτουργική διαδρομή ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι ο Blue Stream και ο TurkStream προς την Τουρκία κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα. Η Τουρκία στέλνει κάποιες ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, μεταξύ άλλων στην Ουγγαρία.
Γιατί εξακολουθεί να λειτουργεί η μεταφορά φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας;
Παρόλο που οι εναπομείναντες όγκοι διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου είναι μικροί, το ζήτημα παραμένει ένα δίλημμα για την ΕΕ. Πολλά μέλη της ΕΕ, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, έχουν δηλώσει ότι δεν θα αγοράζουν πλέον ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά η στάση της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Αυστρίας, οι οποίες έχουν στενότερους δεσμούς με τη Μόσχα, αμφισβητεί την κοινή προσέγγιση της ΕΕ.
Οι χώρες, που εξακολουθούν να λαμβάνουν ρωσικό φυσικό αέριο, υποστηρίζουν ότι είναι το πιο οικονομικό καύσιμο και κατηγορούν επίσης τις γειτονικές χώρες της ΕΕ για τα υψηλά τέλη διαμετακόμισης που επιβάλλονται στις εναλλακτικές προμήθειες.
Η Ουκρανία εξακολουθεί να κερδίζει 0,8-1 δισεκατομμύριο δολάρια σε τέλη διέλευσης ετησίως από τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Reuters, οι συνολικές εξαγωγές φυσικού αερίου της Gazprom προς την Ευρώπη μέσω αγωγών μέσω όλων των οδών το 2024 έχουν αυξηθεί σε 32 δισ. κυβικά μέτρα από 28,3 δισ. κυβικά μέτρα το 2023, όταν κατέρρευσαν στο χαμηλότερο επίπεδο από τη δεκαετία του 1970.
Η Ρωσία θα μπορούσε να κερδίσει περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια από τις πωλήσεις μέσω Ουκρανίας φέτος, με βάση μια μέση πρόβλεψη της ρωσικής κυβέρνησης για την τιμή του φυσικού αερίου στα 339 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα, σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters.
Το ρωσικό μονοπώλιο εξαγωγής αερίου μέσω αγωγών Gazprom κατέρρευσε σε καθαρή ζημία 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023, την πρώτη ετήσια ζημία του από το 1999, λόγω της απώλειας των αγορών αερίου της ΕΕ.
Υπενθυμίζεται, ότι η Ρωσία έχει δηλώσει ότι θα ήταν έτοιμη να παρατείνει τη συμφωνία διαμετακόμισης, αλλά το Κίεβο έχει επανειλημμένα δηλώσει την άρνησή του σε αυτό το ενδεχόμενο.
Μια άλλη επιλογή είναι η Gazprom να προμηθεύσει μέρος του φυσικού αερίου μέσω άλλης διαδρομής, για παράδειγμα μέσω TurkStream, Βουλγαρίας, Σερβίας ή Ουγγαρίας. Ωστόσο, η χωρητικότητα μέσω αυτών των οδών είναι περιορισμένη.
Η Ουγγαρία επιθυμεί να διατηρήσει την ουκρανική διαδρομή ανοιχτή, αλλά δήλωσε ότι θα συνεχίσει να λαμβάνει ρωσικό αέριο από το νότο, μέσω του αγωγού TurkStream στον πυθμένα της Μαύρης Θάλασσας.
Τέλος, σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ουκρανία ζήτησαν επίσης από το Αζερμπαϊτζάν να μεσολαβήσει στις συζητήσεις με τη Ρωσία σχετικά με τη συμφωνία διαμετακόμισης φυσικού αερίου. Μέχρι στιγμής, δεν έχει βρεθεί νέα φόρμουλα συμφωνίας μεταξύ Μόσχας-Κιέβου για συνέχιση εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Ουκρανίας. Την δεδομένη στιγμή ισχύει συμφωνία που είχε επιτευχθεί με μεσολάβηση του Αζερμπαϊτζάν τον περασμένο Ιούλιο.
