Η Τουρκία ενισχύει την παρουσία της στην Αφρική, αλλά το κάνει συντεταγμένα και αυτό είναι αναμφισβήτητο. Έχοντας ως βασικό άξονα το να επεκτείνει την επιρροή της, η Τουρκία έχει αυξήσει σημαντικά την εμπλοκή της στην ήπειρο τα τελευταία χρόνια. Το τουρκικό εμπόριο ανθεί, καθώς οι εξαγωγές της στην Αφρική έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε λιγότερο από μια δεκαετία. Ο αριθμός των τουρκικών πρεσβειών στην ήπειρο έχει αυξηθεί από 12 το 2005 σε 44 σήμερα.
Φέτος, η τουρκική κυβέρνηση αναμένεται να εγκρίνει μια στρατιωτική συμφωνία για την εκπαίδευση του στρατού και των ειδικών δυνάμεων της Ουγκάντα, καθώς και μια συμφωνία με τη Μοζαμβίκη για την ανταλλαγή στρατιωτικών πληροφοριών. Ο πιο σημαντικός εταίρος της Τουρκίας στην Αφρική είναι η Σομαλία, όπου ίδρυσε τη μεγαλύτερη ξένη στρατιωτική βάση της στην πρωτεύουσα, Μογκαντίσου, το 2017. Για χρόνια, η Τουρκία παρέχει στρατιωτική εκπαίδευση σε Σομαλούς στρατιώτες, που βρίσκονται σε σύγκρουση με την τρομοκρατική ομάδα al-Shabaab, παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη χώρα.
Η συμφωνία της Αιθιοπίας με την αποσχισθείσα περιοχή της Σομαλιλάνδης, η οποία δίνει στην πρώτη πρόσβασης σε λιμάνι στην Ερυθρά Θάλασσα, παρακίνησε τη Σομαλία να διευρύνει την αμυντική της συνεργασία με την Τουρκία τον Φεβρουάριο και το τουρκικό πολεμικό πλοίο Kinaliada F514 ελλιμενίστηκε στο Μογκαντίσου στις 23 Απριλίου, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα. “Η ασφάλεια της Σομαλίας ταυτίζεται με την ασφάλεια της Τουρκίας”, είπε ο Τούρκος πρέσβης Αλπέρ Ακτάς σε τελετή εκείνη την ημέρα. “Ποτέ δεν εξετάσαμε τη σταθερότητα της Σομαλίας ξεχωριστά από τη σταθερότητα της χώρας μας”.
Η ειδικός σε θέματα αφρικανικών υποθέσεων των Γεωπολιτικών Υπηρεσιών Πληροφοριών, Τερέζα Νογκέιρα Πίντο λέει ότι οι πολύπλευρες επενδύσεις της Τουρκίας αποδίδουν, ειδικά στον τομέα της ασφάλειας. “Ήδη μια σημαντική παρουσία στη Βόρεια Αφρική και στο Κέρας της Αφρικής, η Άγκυρα έχει συνάψει αμυντικές συμφωνίες με χώρες της Δυτικής και Ανατολικής Αφρικής, μεταξύ των οποίων με την Αιθιοπία, την Γκάνα, την Κένυα, τη Νιγηρία και τη Ρουάντα”, έγραψε σε μια έκθεση της 9ης Απριλίου. “Αν και οι ιδιαιτερότητες των συμφωνιών ποικίλλουν – από τις διατάξεις ασφαλείας και την τεχνική υποστήριξη έως τη στρατιωτική εκπαίδευση – συνήθως περιλαμβάνουν διατάξεις σχετικά με τις πωλήσεις όπλων”.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει κάνει συντονισμένη προσπάθεια για να ενισχύσει το αποτύπωμα της Τουρκίας. Στην Αφρική, η Τουρκία εμφανίζεται ως εναλλακτική λύση στη Ρωσία και την Κίνα. Ο Ερντογάν έχει φτάσει στο σημείο να αναφέρεται στην Τουρκία ως “αφρο-ευρασιατική” χώρα.
“Η κυβέρνηση του Ερντογάν είναι πολύ πρόθυμη να χρησιμοποιήσει τις ευκαιρίες που δίνει η θέση της Τουρκίας, επομένως η Τουρκία είναι αυτόματα υποψήφια για να γίνει χώρα μεσολαβητής”, δήλωσε στο BBC ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Αχμέτ Κασίμ Χαν, του Πανεπιστημίου Μπεϊκόζ και συμπλήρωσε: “Η Κίνα και η Ρωσία ανταγωνίζονται για γεωπολιτική επιρροή στην περιοχή. Η τουρκική κυβέρνηση πιστεύει ότι η παρουσία της στην Αφρική θα βοηθούσε στην ενίσχυση της επιρροής της χώρας στην παγκόσμια πολιτική”.
Ωστόσο, ορισμένες από τις ενέργειες της Τουρκίας στην Αφρική έχουν προκαλέσει επικρίσεις.
Το 2020, ο τουρκικός στρατός παρενέβη για να υποστηρίξει την αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη κυβέρνηση της Λιβύης και βοήθησε να απωθηθεί ο επελαύνων Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) του Χαλίφα Χαφτάρ από την πρωτεύουσα, Τρίπολη. Ορισμένοι είδαν τις προσπάθειες της Τουρκίας ως μέσο για να εξασφαλίσει πρόσβαση σε πόρους και θαλάσσια σύνορα στην περιοχή της Μεσογείου Θάλασσας και να αντιμετωπίσει την επιρροή της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
Τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη έχουν γίνει ένα ολοένα και πιο δημοφιλές όπλο στις αφρικανικές συγκρούσεις, κάτι που υπογραμμίζεται από την αύξηση κατά 27% της Τουρκίας στις διεθνείς εξαγωγές άμυνας και αεροδιαστημικής το 2023, φτάνοντας το υψηλό ρεκόρ των 5,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
“Για τις αφρικανικές χώρες, τα τουρκικά αμυντικά προϊόντα έχουν πολλά θετικά στοιχεία”, έγραψε η Πίντο. “Είναι προσιτά και τεχνικά αξιόπιστα, αφού έχουν δοκιμαστεί στη Λιβύη, τη Συρία και, πιο πρόσφατα, την Ουκρανία. “Για χώρες που αντιμετωπίζουν κινήματα ανταρτών, με στρατούς που δεν διαθέτουν πόρους και πορώδη σύνορα, όπως το Τόγκο, ο Νίγηρας, η Νιγηρία ή η Σομαλία, τα drones και η τεχνογνωσία της Τουρκίας στην αντιτρομοκρατία είναι ιδιαίτερα πολύτιμα”.
Π.Κ.