Βρισκόμαστε μιαν ανάσα πριν από την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων της Βασιλείας ΙΙΙ, με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχει θεσπίσει στις 30 Μαΐου 2024 τους νέους κανόνες, με στόχο να καταστούν οι τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ πιο ανθεκτικές σε πιθανούς οικονομικούς κλυδωνισμούς. Οι αλλαγές θα ευθυγραμμίσουν τη νομοθεσία της ΕΕ με τα παγκοσμίως συμφωνηθέντα πρότυπα Βασιλείας ΙΙΙ, που αποσκοπούν στην αύξηση της ανθεκτικότητας των τραπεζών, στην ενίσχυση της εποπτείας τους και την ενίσχυση της διαχείρισης κινδύνων.
Η Βασιλεία ΙΙΙ περιλαμβάνει το τελικό στάδιο από μια σειρά μέτρων που έχουν ως στόχο να ενισχύσουν τα ρυθμιστικά πρότυπα προληπτικής εποπτείας, την εποπτεία και τη διαχείριση κινδύνων των τραπεζών ως απάντηση στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση της περιόδου 2007/2008. Με την τελική εφαρμογή των προτύπων της Βασιλείας ΙΙΙ, η ΕΕ ολοκληρώνει μια δεκαετή διαδικασία μεταρρύθμισης.
Με βάση τα αποτελέσματα που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ) τον Σεπτέμβριο του 2023, για την άσκηση κεφαλαιακής παρακολούθησης της Βασιλείας ΙΙΙ, φαίνεται ότι οι ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις κατηγορίας 1 των ευρωπαϊκών τραπεζών θα αυξηθούν κατά 9,0% μέχρι την ημερομηνία πλήρους εφαρμογής το 2028. Για την ίδια κατηγορία, η συνολική ελάχιστη κεφαλαιακή απαίτηση για μεγάλες και διεθνώς ενεργές τράπεζες θα αυξηθεί κατά 10,0%, και οι απαιτήσεις για τα παγκόσμια και συστημικώς σημαντικά ιδρύματα (G-SII) θα αυξηθούν κατά 16,0%. Κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση είναι οι αλλαγές στον πιστωτικό κίνδυνο και το κατώτατο όριο κεφαλαιακών απαιτήσεων.
Η πορεία προς την οριστικοποίηση του πλαισίου
- Οκτώβριος 2021: Γενική προσέγγιση σχετικά με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 575/2013 όσον αφορά τις απαιτήσεις για τον πιστωτικό κίνδυνο, τον κίνδυνο προσαρμογής πιστωτικής αποτίμησης, τον λειτουργικό κίνδυνο, τον κίνδυνο αγοράς και το κατώτατο όριο κεφαλαιακών απαιτήσεων από την Επιτροπή της Βασιλείας για την Τραπεζική Εποπτεία (BCBS).
- Νοέμβριος 2022: Το Συμβούλιο καθορίζει τη θέση του σχετικά με προτάσεις για την τροποποίηση της Οδηγίας και του Κανονισμού για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις.
- Ιούνιος 2023: Από κοινού συμφωνία μεταξύ Συμβουλίου και Κοινοβουλίου της ΕΕ για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων της Βασιλείας ΙΙΙ.
- Μάιος 2024: Το Συμβούλιο της ΕΕ εγκρίνει τους κανόνες της ΕΕ που διέπουν τις μεταρρυθμίσεις της Βασιλείας ΙΙΙ.
Σημαντικές μεταρρυθμίσεις κάτω από το νέο πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙΙ αναφορικά με τον Πιστωτικό Κίνδυνο (τυποποιημένη προσέγγιση – CRSA):
Η Επιτροπή της Βασιλείας, αφού διαπίστωσε ότι η τρέχουσα τυποποιημένη προσέγγιση για τον πιστωτικό κίνδυνο (ΤΠ-ΠΚ) είναι ανεπαρκής όσον αφορά την ευαισθησία έναντι των κινδύνων σε διάφορους τομείς, προχώρησε στην αναθεώρησή της προκειμένου να αυξηθεί η ευαισθησία της εν λόγω προσέγγισης έναντι των κινδύνων σε βασικές πτυχές.
Οι αλλαγές που αφορούν τον πιστωτικό κίνδυνο για την τυποποιημένη προσέγγιση επηρεάζουν τις ακόλουθες τάξεις πιστωτικών ανοιγμάτων:
- Αξία ανοίγματος των εκτός ισολογισμού στοιχείων
- Ανοίγματα έναντι ιδρυμάτων
- Ανοίγματα έναντι επιχειρήσεων
- Ανοίγματα ειδικού δανεισμού
- Ανοίγματα λιανικής τραπεζικής
- Ανοίγματα με αναντιστοιχία νομίσματος
- Ανοίγματα εξασφαλισμένα με ακίνητα
- Δανειακά ανοίγματα μειωμένης εξασφάλισης
- Ανοίγματα σε μετοχές
- Ανοίγματα σε αθέτηση
Μια πιο κοντινή ματιά στις τρεις πιο σημαντικές αλλαγές με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες οι τράπεζες:
Ανοίγματα σε άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα
Τέρμα στη μέχρι τώρα προνομιακή αντιμετώπιση για τα μη διαβαθμισμένα ανοίγματα έναντι ιδρυμάτων, για τα οποία δεν διατίθεται πιστοληπτική αξιολόγηση από καθορισμένο για τον σκοπό αυτό ΕΟΠΑ (External Credit Asessment Institution – ECAI). Ο συντελεστής στάθμισης θα παύσει να συνδέεται με τον συντελεστή στάθμισης κινδύνου που εφαρμόζεται στην κεντρική κυβέρνηση του κράτους μέλους, στο οποίο είναι εγκατεστημένη η δανειζόμενη τράπεζα, καθώς δεν θα υφίστανται παραδοχές περί έμμεσης κρατικής στήριξης αυτών των μη διαβαθμισμένων ιδρυμάτων. Η Βασιλεία ΙΙΙ καθορίζει τρεις διαφορετικές βαθμίδες, στις οποίες θα πρέπει να κατατάσσονται τέτοιου είδους ανοίγματα, με βάση ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια προκαθορισμένα από την Επιτροπή της Βασιλείας.
Όσον αφορά τα διαβαθμισμένα ανοίγματα έναντι άλλων ιδρυμάτων, ορισμένοι από τους συντελεστές στάθμισης κινδύνου έχουν βαθμονομηθεί εκ νέου σύμφωνα με τα πρότυπα Βασιλείας III.
Αντιμετώπιση των ανοιγμάτων ειδικού δανεισμού (specialized lending exposures)
Τα ιδρύματα κάτω από το πλαίσιο της ΤΠ-ΠΚ θα πρέπει να θεσπίσουν ξεχωριστή κατηγορία ειδικού δανεισμού για τα εταιρικά ανοίγματα που θα φέρουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως αναγράφονται στο τροποποιημένο Άρθρο 122α. Αυτή η νέα κατηγορία, η οποία ήδη υφίσταται κάτω από το πλαίσιο IRB, θα χρήζει ειδικής αντιμετώπισης, όπου θα προβλέπεται επίσης η διάκριση μεταξύ της «χρηματοδότησης έργων» (project finance exposures), της «χρηματοδότησης για αγορά περιουσιακού στοιχείου» (object finance exposures) και της «χρηματοδότησης εμπορευμάτων» (commodities finance exposures), προκειμένου να αποτυπώνονται καλύτερα οι εγγενείς κίνδυνοι των συγκεκριμένων υποκατηγοριών των ανοιγμάτων ειδικού δανεισμού.
Ανοίγματα εξασφαλισμένα με ακίνητα
Για τα ανοίγματα που καλύπτονται από ακίνητα κατοικίας και εμπορικά ακίνητα, η Επιτροπή της Βασιλείας ανέπτυξε προσεγγίσεις που χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη ευαισθησία έναντι των κινδύνων προκειμένου να αποτυπώνονται πιο ικανοποιητικά τα διάφορα χρηματοδοτικά μοντέλα και στάδια κατασκευής. Ωστόσο, η τρέχουσα ΤΠ-ΠΚ δεν προβλέπει ειδική αντιμετώπιση γι’ αυτά τα ανοίγματα υψηλότερου κινδύνου. Για τον λόγο αυτό, η Βασιλεία ΙΙΙ εισάγει τα ακόλουθα νέα στοιχεία:
- Εφαρμογή ειδικής αντιμετώπισης για τα ενυπόθηκα δάνεια επί προσοδοφόρων ακινήτων (Income Producing Real – IPRE), δηλαδή για τα ενυπόθηκα δάνεια η αποπληρωμή των οποίων εξαρτάται σε ουσιαστικό βαθμό από τις χρηματοροές που προέρχονται από το ακίνητο που εξασφαλίζει τα εν λόγω δάνεια.
- Ειδική αντιμετώπιση που προβλέπει συντελεστή στάθμισης κινδύνου 150%, σε συμμόρφωση με τα πρότυπα Βασιλείας III για τα ανοίγματα ADC (land Acquisition, Development and Construction exposures), στα οποία περιλαμβάνονται δάνεια έναντι επιχειρήσεων ή φορέων ειδικού σκοπού που χρηματοδοτούν την αγορά γης για σκοπούς ανάπτυξης και κατασκευής, ή την ανάπτυξη και κατασκευή ακινήτων κατοικίας ή εμπορικών ακινήτων.
- Καταργείται η έννοια της κερδοσκοπικής χρηματοδότησης ακίνητης περιουσίας (speculative immovable property financing) με συντελεστή στάθμισης κινδύνου 150%, καθώς βασίζεται αποκλειστικά στην πρόθεση του πιστούχου να επαναπωλήσει με σκοπό το κέρδος, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη πόσο βέβαιη είναι στην πραγματικότητα η αποπληρωμή. Τα εν λόγω πιστωτικά ανοίγματα περιλαμβάνονται πλέον στα ανοίγματα ADC.
- Εφαρμογή της αντιμετώπισης με βάση την αναλογία ανοίγματος προς αξία (exposure-to-value, ETV) για τις υποθήκες επί ακινήτων κατοικίας όταν το ακίνητο δεν είναι επιλέξιμο για διαχωρισμό δανείου.
H ετοιμότητα των τραπεζών για να αντιμετωπίσουν τις νέες αλλαγές
Τα πλείστα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που διέπονται από τις πρόνοιες του πλαισίου της Βασιλείας ΙΙΙ έχουν ήδη ολοκληρώσει ή είναι στη διαδικασία ενεργειών για ανάλυση των αποκλίσεων σε σχέση με τις υφιστάμενες διαδικασίες τους. Οι αναλύσεις θα δώσουν μια καθαρή εικόνα για την πληροφόρηση που θα πρέπει εκ νέου να συλλέξουν και να εντάξουν στα συστήματά τους οι τράπεζες, για να μπορέσουν να υπολογίσουν τις επιπτώσεις στις ελάχιστες κεφαλαιακές απαιτήσεις τους με βάση το νέο πλαίσιο.
Είναι ένα στοίχημα που τρέχουν να προλάβουν, αφού ο χρόνος μετρά αντίστροφα πλέον για την εφαρμογή του πλαισίου της Βασιλείας ΙΙΙ, που μπαίνει σε ισχύ από 1η Ιανουαρίου 2025.