Του Κώστα Ράπτη
Η αποσταθεροποίηση του Καυκάσου προχωρά: Ενόσω η Γεωργία βιώνει ακόμη την αναταραχή που έχει προκαλέσει η υιοθέτηση του “νόμου περί φορέων ξένης επιρροής” (ή απλώς του “ρωσικού νόμου”, όπως τον αποκαλεί η γεωργιανή αντιπολίτευση που έχει πραγματοποιήσει σειρά κινητοποιήσεων), η γειτονική της Αρμενία παραδίδεται και αυτή σε ένα κύμα διαδηλώσεων, με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης του Νικόλ Πασινιάν. Όμως η διαφορά είναι χαρακτηριστική: στην Τιφλίδα είναι μια φιλοδυτική αντιπολίτευση που κατεβαίνει στους δρόμους, ενώ στο Ερεβάν είναι ένας φιλοδυτικός πρωθυπουργός που μπαίνει στο στόχαστρο των διαδηλωτών.
Θα μπορούσε να μιλήσει κανείς και για εκδίκηση της Ιστορίας, καθώς ο Πασινιάν ήρθε στα πράγματα το 2018 μέσω μιας “έγχρωμης επανάστασης”, τροφοδοτημένης από την αγανάκτηση για την διαφθορά των τότε κρατούντων, την οικονομική καχεξία και την μετασοβιετική στασιμότητα της χώρας εν γένει. Όμως η θητεία του Πασινιάν, καίτοι επέφερε εμφανή προσέγγιση με τη Δύση (και αντίστοιχη χαλάρωση των δεσμών με τη Ρωσία), σημαδεύτηκε από εθνικές τραγωδίες: οι δύο πόλεμοι των αυτονομιστών του Ναγκόρνο Καραμπάχ με το Αζερμπαϊτζάν σήμαναν την κατάλυση της αυτοανακηρυχθείσας Δημοκρατίας του Αρτσάχ, την αποκατάσταση της αζερικής κυριαρχίας στις περιοχές που είχε απωλέσει από την δεκαετία του ’90 και την μαζική έξοδο των Αρμενίων του θύλακα από μία ιστορική εστία τους.
Η προσπάθεια του Πασινιάν να οδηγηθεί σε μία μεταπολεμική εξομάλυνση των σχέσεων με το Μπακού έδωσε το έναυσμα για να ισχυροποιηθεί η φωνή όσων τον αμφισβητούν στο εσωτερικό. Η παραχώρηση στο Αζερμπαϊτζάν τεσσάρων εγκαταλειμμένων χωριών της επαρχίας Ταβούς, στο πλαίσιο συμφωνίας οριοθέτησης του βόρειου τμήματος των αρμενο-αζερικών συνόρων, όπου δεν έλειψαν τα αιματηρά μεθοριακά επεισόδια την τελευταία τετραετία, ήταν ο καταλύτης.
Εδώ και έναν μήνα, κάτοικοι της επαρχίας Ταβούς, που αισθάνονται απειλή από την αζερική προώθηση, πραγματοποιούσαν πορεία διαμαρτυρίας προς το Ερεβάν, η οποία και τερματίσθηκε με περιπετειώδη τρόπο στο κέντρο της αρμενικής πρωτεύουσας χθες Κυριακή. Οι συγκεντρωμένοι, οι οποίοι κινήθηκαν για να περικυκλώσουν την οικία του (απόντος εκείνη τη στιγμή) πρωθυπουργού Πασινιάν, ξεπέρασαν τους 20.000 ενώ στις συγκρούσεις που ακολούθησαν με την αστυνομία συνελήφθησαν 226 άτομα, σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Εσωτερικών. Το κίνημα “Ταβούς για την Πατρίδα” θέτει ευθέως ως στόχο του την αποπομπή του Πασινιάν ως ακατάλληλου και εθνικά επικίνδυνου.
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της κινητοποίησης είναι επικεφαλής των διαδηλωτών είχε τεθεί ο Αρχιεπίσκοπος του Ταβούς (από το 2015), Μπαγκράτ Γκαλστανιάν, ο οποίος υπήρξε στενός συνεργάτης του προκαθημένου της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας Καρέκιν Β’ και θήτευσε την περίοδο 2003-2013 επίσκοπος στον Καναδά.
Μάλιστα στην συγκέντρωση της Κυριακής έγινε γνωστό ότι ο Γκαλστανιάν ορίσθηκε ως ο υποψήφιος πρωθυπουργός τον οποίο οφείλει να κατονομάσει η αντιπολίτευση, προκειμένου να προχωρήσει σε πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης Πασινιάν.
Ο ίδιος ο Γκαλστανιάν έκανε γνωστό ότι ζήτησε από την Εκκλησία να τον απαλλάξει από τα ποιμαντικά του καθήκοντα, ώστε αυτός να αφιερωθεί στις πολιτικές του φιλοδοξίες. Ο “Καθολικός” (Πατριάρχης) Καρέκιν Β’ δεν είχε λόγο να μην συγκατατεθεί: οι σχέσεις του με τον Πασινιάν όλο το προηγούμενο διάστημα υπήρξαν τεταμένες. Ο πρωθυπουργός κατηγορεί την εκκλησία ότι απεργάζεται την επάνοδο του πρώην προέδρου Ρομπέρτ Κοτσαριάν.
Είναι αμφίβολο κατά πόσον ο Γκαλστανιάν μπορεί όντως να διεκδικήσει την πρωθυπουργία. Η κατοχή και δεύτερης υπηκοότητας, εν προκειμένω καναδικής, του στερεί, βάσει του συντάγματος, το δικαίωμα της ανάληψης υψηλού πολιτικού αξιώματος, αν και ο ίδιος δηλώνει ότι θα ρυθμίσει το ζήτημα νομίμως το συντομότερο δυνατό.
Από την άλλη, τα αριθμητικά δεδομένα, δεν ευνοούν τις κοινοβουλευτικές κινήσεις. Χρειάζονται 36 βουλευτές για την υποβολή πρότασης μομφής (και 57 για την έγκρισή της από το 107μελές κοινοβούλιο), ενώ η αντιπολίτευση διαθέτει μόλις 35.
Ο Πασινιάν υποστηρίζει ότι πίσω από τις διαδηλώσεις βρίσκονται “ναρκέμποροι” και “ξένοι πράκτορες”, οι οποίοι θέλουν να βυθίσουν τη χώρα στον πόλεμο και να αναιρέσουν την κυριαρχία της. Είναι ένα ερώτημα κατά πόσον αυτή η ρητορική μπορεί να πείσει όταν ο αντίπαλος φέρει ράσα.
Στο φόντο της σύγκρουσης βρίσκεται βέβαια το ερώτημα αν το μέλλον της Αρμενίας βρίσκεται στην προσέγγιση με τη Δύση ή στη διατήρηση των παραδοσιακών δεσμών με τη Ρωσία (που μεταφράζονται και στην παρουσία ρωσικής στρατιωτικής βάσης στο έδαφος της Αρμενίας). Αντίστοιχα, για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Αζερμπαϊτζάν (και την Τουρκία) αναπτύσσονται ανταγωνιστικές μεσολαβητικές πρωτοβουλίες από την Ε.Ε. και τη Μόσχα. Ο ρόλος της αρμενικής διασποράς στη Γαλλία και τη Ρωσία είναι επίσης σημαντικός, καθώς δημιουργεί αντιτιθέμενους πόλους έλξης.
Προς το παρόν, η αναταραχή συνεχίζεται με τον Γκαλστανιάν να έχει κηρύξει από σήμερα Δευτέρα “εβδομάδα πολιτικής ανυπακοής”, με αποκλεισμούς δρόμων στο Ερεβάν.