Η Ευρώπη εισήλθε στο 2025 με ένα υψηλό επίπεδο ενεργειακής ασφάλειας: οι αποθήκευση φυσικού αερίου ξεπέρασε το 70% τον Ιανουάριο, ενώ η συνολική ζήτηση παραμένει περίπου 15% χαμηλότερη από την προ κρίσης περίοδο.
Η μείωση αυτή οφείλεται τόσο σε ήπιους χειμώνες όσο και στις πολιτικές εξοικονόμησης που υιοθετήθηκαν μετά το 2022. Παράλληλα, η εγχώρια παραγωγή της ΕΕ, με περίπου 40 bcm το 2024, συνεχίζει να συρρικνώνεται κατά 12,4% ενισχύοντας την εξάρτηση από εισαγωγές, η οποία πλέον αγγίζει το 85%.
Με την κατανάλωση της ΕΕ να κινείται γύρω στα 360–370 bcm/έτος, η ανάγκη για διαφοροποιημένες πηγές παραμένει κρίσιμη.
Ποιος τροφοδοτεί ουσιαστικά την κάθε περιοχή
Η Δυτική Ευρώπη καλύπτεται κυρίως από τη Νορβηγία, η οποία διοχετεύει σταθερά 120–124 bcm/έτος μέσω των αγωγών της Βόρειας Θάλασσας, καθώς και από LNG των ΗΠΑ και του Κατάρ που συνολικά προσθέτουν περισσότερο από 70–80 bcm/έτος στις ευρωπαϊκές εισαγωγές.
Τα υπόλοιπα περίπου 160 bcm καλύπτονται από ένα μείγμα LNG και αγωγών από τις ροές της Αλγερίας προς Ιταλία και Ισπανία, από το αζέρικο αέριο μέσω TAP, από μικρότερες ποσότητες LNG από Νιγηρία και Τρινιντάντ, καθώς και από τις μειωμένες ροές της Ρωσίας μέσω TurkStream και LNG.
Η Κεντρική Ευρώπη στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες: το LNG Krk της Κροατίας (6 bcm/έτος), τον TAP (10 bcm/έτος, με δυνατότητα επέκτασης στα 20 bcm/έτος) και τον Baltic Pipe (10 bcm/έτος), ο οποίος εξασφαλίζει πρόσβαση σε νορβηγικό αέριο.
Η Κροατία, με κατανάλωση περίπου 3 bcm/έτος, έχει εξελιχθεί σε κρίσιμο κόμβο για την Κεντρική Ευρώπη χάρη στο LNG του Krk, το οποίο λειτουργεί πλέον με δυναμικότητα 6 bcm/έτος και τροφοδοτεί Ουγγαρία, Σλοβενία, Σλοβακία και τμήμα της Αυστρίας. Η συμβολή της Κροατίας είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με το μέγεθος της εγχώριας αγοράς της, καθιστώντας την έναν από τους πιο στρατηγικούς κόμβους της περιοχής.
Στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, οι ανάγκες διαφοροποιούνται σημαντικά. Η ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από το αζέρικο αέριο, το οποίο διοχετεύεται μέσω του TAP και του IGB.
Η Ρωσία διατηρεί πλέον μόνο έναν περιθωριακό ρόλο, περιορισμένο στις μειωμένες ροές του TurkStream.
Η Ρουμανία αποτελεί τη μοναδική χώρα της περιοχής με ουσιαστική εγχώρια παραγωγή, περίπου 10–11 bcm/έτος, η οποία καλύπτει σχεδόν το σύνολο της κατανάλωσής της (11–12 bcm/έτος).
Η Σερβία, με κατανάλωση περίπου 3 bcm/έτος, εξακολουθεί να διατηρεί υψηλή εξάρτηση από ρωσικές ροές μέσω TurkStream, ενώ η Ουγγαρία, με κατανάλωση περίπου 9 bcm/έτος, παραμένει ο μεγαλύτερος αποδέκτης του TurkStream στην περιοχή, συμπληρώνοντας τις ανάγκες της με ροές από το LNG του Krk και αντίστροφες ροές από Σλοβακία και Αυστρία.
Η Ελλάδα ως περιφερειακός κόμβος
Η Ελλάδα, με κατανάλωση περίπου 5 bcm/έτος, λειτουργεί ως περιφερειακός κόμβος χάρη στη Ρεβυθούσα (7 bcm/έτος), τον νέο σταθμό Αλεξανδρούπολης (5,5 bcm/έτος) και τον TAP, επιτρέποντας ροές προς Βουλγαρία, Σερβία και Ρουμανία. Η Βουλγαρία, με κατανάλωση περίπου 3 bcm/έτος, εξαρτάται από τον IGB (3–5 bcm/έτος), το TurkStream και τις εισαγωγές LNG μέσω Ελλάδας, έχοντας περιορίσει σχεδόν πλήρως την άμεση εξάρτηση από τη Ρωσία.
Σε αυτό το δίκτυο σταθεροποίησης εντάσσεται πλέον και η Ιταλία. Με ετήσια κατανάλωση περίπου 70 bcm, η Ιταλία αντλεί τις ποσότητες αυτές κυρίως από την Αλγερία μέσω TransMed (22–24 bcm/έτος), από τον TAP (10 bcm/έτος) και από τα τρία LNG terminals της Ραβέννας, της Βενετίας και της La Spezia, που συνολικά προσθέτουν πάνω από 20 bcm/έτος δυναμικότητας.
Με αυτό το μείγμα, η Ιταλία όχι μόνο καλύπτει τις δικές της ανάγκες, αλλά λειτουργεί και ως διαμετακομιστικός κόμβος, διοχετεύοντας έως και 10 bcm/έτος προς την Κεντρική Ευρώπη μέσω των διασυνδέσεων με Ελβετία και Αυστρία. Έτσι, προσφέρει μια τρίτη πύλη εισόδου LNG στη νότια Ευρώπη, δίπλα στην Ελλάδα και την Κροατία.
Η νέα αυτή κατανομή επιβεβαιώνει ότι η Ευρώπη, με τη ζήτηση να παραμένει μειωμένη και τις αποθήκες σε υψηλά επίπεδα, δεν χρειάζεται νέες υποδομές επαναεριοποίησης LNG μέχρι το 2030. Η πρόκληση δεν βρίσκεται στην προσθήκη νέας δυναμικότητας, αλλά στην ενίσχυση των υφιστάμενων διασυνδέσεων και των περιφερειακών κόμβων από τη Ρεβυθούσα και την Αλεξανδρούπολη, έως τον σταθμό Krk, τις ιταλικές υποδομές LNG και τον Baltic Pipe.
Πού εντοπίζονται οι ελλείψεις των εξαγωγέων φυσικού αερίου
Οι ελλείψεις των εξαγωγέων φυσικού αερίου διαφέρουν σημαντικά ανά προμηθευτή. Στις ΗΠΑ, η δυναμικότητα LNG φτάνει τα 160 bcm/έτος και αναμένεται να αυξηθεί κατά 145 bcm/έτος έως το 2029, αλλά βραχυπρόθεσμα εμφανίζονται ελλείψεις λόγω συντηρήσεων, υψηλής ασιατικής ζήτησης και αβεβαιότητας στις αδειοδοτήσεις.
Οι ανατιμήσεις σε υλικά, ο πληθωρισμός στην κατασκευαστική εργασία και το ακριβότερο χρηματοδοτικό περιβάλλον έχουν ανεβάσει το συνολικό κόστος των νέων σταθμών υγροποίησης στα περίπου 0,9–1,3 δισ. δολάρια ανά bcm/έτος, με τα τέλη υγροποίησης να κινούνται πλέον στα 0,095–0,105 δολάρια ανά κυβικό μέτρο, επηρεάζοντας τη βιωσιμότητα νέων έργων.
Για μια αύξηση της τάξης των 150 bcm/έτος, το κόστος ανεβαίνει στα 135–195 δισ. δολάρια, επίπεδα που όπως φαίνεται ευθυγραμμίζονται με τις δεσμεύσεις της συμφωνίας ΗΠΑ–ΕΕ για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών εισαγωγών LNG και τη σταδιακή αντικατάσταση ρωσικών ποσοτήτων.
Η Νορβηγία παραμένει ο πιο σταθερός προμηθευτής της Ευρώπης, αλλά βρίσκεται κοντά στα φυσικά όρια των ώριμων κοιτασμάτων της. Το Κατάρ επεκτείνει το North Field, αλλά η νέα δυναμικότητα θα φανεί μετά το 2026–2028. Η Αλγερία αντιμετωπίζει πτώση παραγωγής και μεταβλητότητα στις εξαγωγές LNG, ενώ η Αίγυπτος έχει μετατραπεί σε καθαρό εισαγωγέα λόγω έλλειψης φυσικού αερίου και αυξημένης εγχώριας ζήτησης.
Όσο για τη Ρωσία, η θεωρητική δυνατότητα επαναφοράς εξαγωγών προς την ΕΕ φτάνει τα 120–126 bcm/έτος μέσω αγωγών και 49–54 bcm/έτος μέσω LNG. Όμως αυτό προϋποθέτει άρση κυρώσεων, νέες συμφωνίες διαμετακόμισης, συμβατότητα πληρωμών με το πλαίσιο ΕΕ/G7 και μακροχρόνια συμβόλαια με ευρωπαίους αγοραστές.
Ακόμη και σε ένα υποθετικό πλαίσιο περιορισμένης αποκλιμάκωσης ΗΠΑ–Ρωσίας, τα κίνητρα παραμένουν ασύμμετρα: οι ΗΠΑ θα επιδίωκαν σταθερότητα τιμών χωρίς να θίξουν το μερίδιο του δικού τους LNG, ενώ η ΕΕ έχει πλέον θεσμικά και οικονομικά θωρακίσει τη στρατηγική μόνιμης απεξάρτησης από τη Μόσχα. Για τη Ρωσία, η ανακατεύθυνση παραγωγής προς την Ασία και η άρνηση συμμόρφωσης με το ευρωπαϊκό πλαίσιο πληρωμών περιορίζουν την προθυμία για επαναπροσέγγιση, εκτός εάν αμερικανικές εταιρείες συμμετάσχουν σε ρωσικές δομές παραγωγής ή εμπορίας, προσφέροντας πολιτική κάλυψη και αμοιβαία οικονομικά κίνητρα.
Συμπερασματικά, η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης τείνει να στηριχθεί σήμερα σε ένα καινούργιο τρίπτυχο: στις προβλέψιμες ροές των αγωγών από τη Νορβηγία, στις εισαγωγές LNG από Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ, και στους περιφερειακούς κόμβους LNG που έχουν αναδειχθεί σε κρίσιμες πύλες εισόδου, την Ελλάδα, την Κροατία και την Ιταλία.
Οι τρεις αυτοί κόμβοι, με τις υποδομές τους σε Ρεβυθούσα–Αλεξανδρούπολη, Krk και Ραβέννα–Βενετία, επιτρέπουν την ανακατανομή φορτίων και τη διοχέτευση επαναεριοποιημένου LNG προς την ενδοχώρα της Ευρώπης από τον νότο. Οι ελλείψεις από Αλγερία και Αίγυπτο καλύπτονται μέσω των αγωγών TAP, IGB και των αντίστροφων ροών του Trans Balkan, καθώς και από τους τρεις περιφερειακούς κόμβους LNG.
Σε αυτό το περιβάλλον, ο δείκτης TTF θα καθορίζει αν τα φορτία LNG θα κατευθυνθούν προς την Ευρώπη ή την Ασία με επακόλουθο όταν οι ασιατικές τιμές ανεβαίνουν, το TTF να αυξάνεται για να κρατήσει τα φορτία στην Ευρώπη, γεγονός που θα μεταφράζεται σε υψηλές τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας για τον Ευρωπαίο καταναλωτή.
