Η νέα κρίση στη Μέση Ανατολή, ως αποτέλεσμα της κλιμάκωσης της στρατιωτικής αντιπαράθεσης Ισραήλ-Ιράν, «βύθισε» τις αγορές την Παρασκευή (13/6), με τα χρηματιστήρια να «κοκκινίζουν» και τις τιμές πετρελαίου να σημειώνουν ηχηρό άλμα ανόδου.
Πλέον, ανοιχτό παραμένει το αν θα υπάρξουν παρατεταμένες διαταράξεις στην αγορά ενέργειας – και ειδικά στο πετρέλαιο – με την διεθνή κοινότητα και την παγκόσμια ναυσιπλοΐα να αναμένουν με αγωνία τις επόμενες κινήσεις της Τεχεράνης, με το στενό του Ορμούζ να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής.
Αναλυτικότερα, οι χρηματιστηριακές αγορές της Ασίας, της Ευρώπης και της Wall Street έκλεισαν την Παρασκευή (13/6) στο κόκκινο. Όπως είναι φυσικό, η ένταση στη Μέση Ανατολή δεν άφησε ανεπηρέαστο το ελληνικό ΧΑ. Ωστόσο δεν μπορεί γίνει λόγος για ολικό κραχ στις αγορές.
Όπως εκτιμάται σε ανάλυση του Bloomberg, οι αγορές έχουν συνηθίσει πλέον στα συνεχόμενα σοκ των τελευταίων μηνών και χρόνων. Αυτό φάνηκε εξάλλου στα τέλη Μαΐου, όταν ο Τραμπ πρότεινε – για να υπαναχωρήσει στη συνέχεια γενικό δασμό 50% – στα προϊόντα της Ευρωπαϊκής Ένωσηςγενικό δασμό 50% – στα προϊόντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Οι αγορές σημείωσαν μεν «βουτιά», αλλά σε γενικές γραμμές αντέδρασαν ψύχραιμα. Όμοια κινήθηκαν τα χρηματιστήρια στον απόηχο της ισραηλινής επίθεσης στα πυρηνικά του Ιράν την Παρασκευή (13/6).
Αυτό που παρατηρήθηκε επίσης – και μένει να φανεί πόσο μακροπρόθεσμη θα είναι αυτή η τάση – είναι το γεγονός ότι οι επενδυτές προσέφυγαν σε «ασφαλή» καταφύγια όπως για παράδειγμα στον χρυσό, ο οποίος έκλεισε στα 3.452,80 ανά ουγγία, ενισχυμένος κατά 1,48%. Την ίδια στιγμή, ενισχύθηκε οι επενδυτές αναζήτησαν διαφυγή και στο δολάριο.
Για τη Δευτέρα (16/6) εκτιμάται ότι θα υπάρξουν εκ νέου πτωτικές τάσεις στις χρηματιστηριακές αγορές, με την έκτασή τους να εξαρτάται κυρίως από τις τάσεις (απο)κλιμάκωσης της ισραοϊρανικής διένεξης.
Κερδισμένοι και Χαμένοι
«Κερδισμένοι» της κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή ήταν κυρίως οι μετοχές του αμυντικού κλάδου, καθώς κι εκείνες του ενεργειακού.
Από την άλλη, μεγάλες χαμένες τις ημέρας ήταν οι αεροπορικές εταιρίες, ως αποτέλεσμα του κλεισίματος του εναέριου χώρου σε αρκετές ζώνες της Μέσης Ανατολής. Συνολικά ο κλάδος αναψυχής κατέγραψε ζημιές 2,4%.
Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, όσο παραμένει τεταμένη η κατάσταση στην περιοχή, η πορεία των αεροπορικών μετοχών, καθώς ακόμη και τα δρομολόγια που δεν κατευθύνονται στο Ισραήλ ή το Ιράν ενδέχεται να χρησιμοποιήσουν εναλλακτικές διαδρομές τους για λόγους ασφάλειας.
Εκτίναξη στις τιμές πετρελαίου
Τα χρηματιστήρια αντέδρασαν μεν σχετικά ψύχραιμα, ωστόσο δεν ισχύει το ίδιο για τις τιμές πετρελαίου. Τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής αποτέλεσαν ένα ισχυρό σοκ για τις πετρελαϊκές αγορές, γεγονός που επιβεβαιώθηκε από το ράλι που προκλήθηκε στις τιμές του.
Συγκεκριμένα, τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για το Brent έκλεισαν την Παρασκευή (13/6) αυξημένα κατά 7,02%, στα 74,23 δολάρια το βαρέλι, και το αμερικανικό αργό West Texas Intermediate (WTI) ενισχύθηκε κατά 7,26% στα 73,26 δολάρια το βαρέλι.
Υπενθυμίζεται ότι το περασμένο διάστημα ήταν μία σχετικά ήρεμη περίοδο για τις πετρελαϊκές αγορές, με τις διακυμάνσεις να κινούνται σε ήπια επίπεδα και τις τιμές να έχουν πέσει σε σχετικά χαμηλά τετραετίας, ακόμη και κάτω των 60 δολαρίων. Σε αυτό είχε συμβάλλει μεταξύ άλλων η μεγάλη προσφορά και η αύξηση παραγωγής του καρτέλ ΟΠΕΚ+. Ως γνωστόν, όσο μεγαλύτερη η προσφορά, τόσο πιο χαμηλή η τιμή.
Την Παρασκευή ωστόσο, οι τιμές ανέβηκαν στιγμιαία ακόμη και κατά 14% πιάνοντας ακόμη και πεντάμηνο υψηλό στη ζώνη των 75 δολαρίων. Από την άλλη, αυτές οι τιμές απέχουν ακόμη κατά πολύ από το ράλι του 2022, όταν οι είχαν φτάσει σε επίπεδα αρκετά άνω των 120 δολαρίων ανά βαρέλι, στον απόηχο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία
Συγκεκριμένα, το Brent είχε πιάσει στιγμιαία στις 7 Μαρτίου τα 139.13 δολάρια και το WTI είχε πιάσει την ίδια μέρα ενδοσυνεδριακό υψηλό στα 130.50 δολάρια.
Φυσικά είναι ακόμη αρκετά νωρίς για να νιώσουν οι καταναλωτές τις συνέπειες της ανόδου του πετρελαίου στην τσέπη τους.
Πάντως, αρκετοί διεθνή οίκοι, όπως η JP Morgan και η Citi,δημοσίευσαν αναλύσεις την Παρασκευή (14/6), σύμφωνα με τις οποίες δεν αναμένονται σημαντικές διαταραχές στην αγορά πετρελαίου, ούτε μόνιμο ράλι στις τιμές. Φυσικά όλα εξαρτώνται από το πώς θα εξελιχθεί η αντιπαράθεση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.
Ο ρόλος του Ιράν στις ενεργειακές αγορές και το χειρότερο σενάριο
Το Ιράν παίζει καταλυτικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά ενέργειας. Παράγει περίπου 210 εκατ. τόνους πετρελαίου ετησίως, όντας με αυτόν τον τρόπο ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς. Τα έσοδα από την αγορά πετρελαίου εκτιμώνται περίπου 35 δισ. σε ετήσια βάση. Τα μεγαλύτερα αποθέματα εξάγονται στην Κίνα και παρά το γεγονός ότι έχουν υπάρξει αρκετά «κύματα» κυρώσεων κατά της Τεχεράνης, εκείνη έχει καταφέρει να τις παρακάμψει αυξάνοντας τα τελευταία χρόνια την εξαγωγική της δραστηριότητα.
Εκτιμάται ωστόσο ότι η Τεχεράνη κρύβει ακόμη έναν «Άσσο» στο μανίκι. Συγκεκριμένα, το Ιράν μπορεί να πιέσει τη διεθνή κοινότητα, χρησιμοποιώντας την ισχύ της για να περιορίσει τους διαδρόμους μεταφοράς πετρελαίου. Σε αυτό το πλαίσιο μεγάλη σημασία δίνεται στο στενό του Ορμούζ. Το συγκεκριμένο στενό που βρίσκεται μεταξύ του Ομάν και του Ιράν και θεωρείται η πιο σημαντική θαλάσσια δίοδος παγκοσμίως για τη ναυτιλιακή μεταφορά του πετρελαίου.
Τα βλέμματα της διεθνούς ναυσιπλοΐας στο Ορμούζ – Οι ανησυχίες της Αθήνας
Σε περίπτωση που το Ιράν αποκόψει ή έστω περιορίσει την πρόσβαση στο Ορμούζ, αναμένονται νέες διαταραχές στον παγκόσμιο ενεργειακό κλάδο καθώς και νέο ράλι στις τιμές. Όπως μεταδίδουν διεθνή μέσα, το Ιράν εξετάζει πράγματι το κλείσιμο του στενού, από τα οποί περνούν καθημερινά βαρέλια πετρελαίου από το Ιράν, το Ιράκ, το Κουβέιτ, τη Σαουδική Αραβία και των Αραβικών Εμιράτων.
Ως εκ τούτου η διεθνής ναυτιλιακή κοινότητα βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Υπουργός Ναυτιλίας Βασίλης Κικίλιας χαρακτήρισε το κλείσιμο του στενού το «χειρότερο δυνατό σενάριο», τονίζοντας ταυτόχρονα ότι λαμβάνονται μέτρα για να διασφαλιστεί η ασφάλεια της ελληνικής ναυσιπλοΐας. Το ενεργειακό ζήτημα που προκύπτει από τα τετελεσμένα στη Μέση Ανατολή συζητήθηκε, σύμφωνα με πληροφορίες, και στο ΚΥΣΕΑ που συνήλθε εκτάκτως υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Πώς θα αντιδράσει ο Λευκός Οίκος;
Επιπλέον, ανοιχτό παραμένει επίσης το ερώτημα του πώς θα αντιδράσει ο Λευκός Οίκος. Σημειώνεται ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη περιορίσει τις εισαγωγές πετρελαίου από τον Περσικό Κόλπο (κυμαίνονται στο 6-7%) κι ως εκ τούτου έχουν απεξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις εκάστοτε διαθέσεις του Ιράν. Σημειώνεται ότι ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε διερωτηθεί δημόσια κατά την πρώτη του θητεία στον Λευκό Οίκο (2017-2021) για ποιο λόγο να συνεχίσουν οι ΗΠΑ να προστατεύουν τις θαλάσσιες οδούς αν δεν πληρώνουν οι υπόλοιποι το κατάλληλο αντίτιμο.
Το πρωί της Κυριακής (15/6) ο Τραμπ δήλωσε με ανάρτησή του στο Truth Social ότι αν απειληθούν οι ΗΠΑ θα υπάρξει απάντηση. Επανέλαβε επίσης ότι δεν εμπλέκονται στην ισραηλινή επίθεση της Παρασκευής.
Υπό «κανονικές» συνθήκες, θα πραγματοποιούνταν την Κυριακή (15/6) διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Ωστόσο το Σάββατο (14/6) επικυρώθηκε η ακύρωση των συνομιλιών, λόγω της τεταμένης κατάστασης.
