Ως άλλος Καζαμίας, τα διεθνή think tank γεωστρατηγικής συναγωνίζονται ποιος θα προβλέψει με μεγαλύτερη ακρίβεια τα σημαντικότερα γεγονότα και τάσεις του 2025 για την Ευρώπη και τον κόσμο. Στον χορό μπαίνουν οι αναλυτές του γερμανικού ιδρύματος Μπέρτελσμαν – του ομώνυμου εκδοτικού ομίλου – μέσω του πρότζεκτ Global European Dynamics για το μέλλον της Ευρώπης.
Οι «Νοστράδαμοι» του GED, με περγαμηνές από διπλωματικά και στρατιωτικά επιτελεία, μπορούν να καυχιούνται ότι έπεσαν μέσα στις βασικές εκτιμήσεις τους για το 2024. Είχαν προειδοποιήσει για την υποχώρηση της συλλογικής ισχύος των G7 και τη σχετική άνoδο της βαρύτητας των BRICS+. Είχαν επίσης προβλέψει ότι τα δεξιά και ακροδεξιά κόμματα θα έβγαιναν ενδυναμωμένα από τις πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις στην Ευρώπη – κάτι που δε χρειαζόταν δα και μαντικές δυνάμεις.
Ομολογούν ωστόσο ότι δεν περίμεναν να είναι τόσο σαρωτικές οι απώλειες για τους κατεστημένους πολιτικούς ηγέτες, κάτι που όπως γράφουν αποτελεί «σημαντικό αφήγημα για τη χρονιά που τελειώνει». Κοιτάζοντας μπροστά στο 2025, τα στελέχη του γερμανικού οργανισμού, επικεντρώνουν την προσοχή τους σε δύο βασικά γεγονότα: Πώς θα αντιδράσει η Ευρώπη στην επιστροφή του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ και πώς θα διαμορφωθούν οι εταιρικές και γεωστρατηγικές σχέσεις της με τη Μέση Ανατολή, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
Φυγόκεντρες δυνάμεις
Το 2025 ξεκινά με ένα «σημαδιακό γεγονός που κανένας δεν αρνείται ότι θα καθορίσει τις εξελίξεις για όλη την υπόλοιπη χρονιά», σημειώνουν οι αναλυτές. Πρόκειται για την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ, στις 20 Ιανουαρίου. Η επάνοδός του στον Λευκό Οίκο, τέσσερα χρόνια μετά την έφοδο των έξαλλων «Tραμπιστών» στο Καπιτώλιο, θα πυροδοτήσει βαθιές αλλαγές στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γερμανία.
Ο μεγαλύτερος φόβος των ευρωπαϊστών είναι ότι ο Τραμπ θα λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής σε φυγόκεντρες δυνάμεις που ήδη ενισχύονται στην Ευρώπη. Ακολουθώντας μια ατζέντα «ακραία επιθετικού προστατευτισμού», οι πολιτικές του Τραμπ θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν ριζικά τη διατλαντική ασφάλεια, τη στήριξη της Ουκρανίας, τις οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, την τεχνολογική πολιτική και, ταυτόχρονα, να ενισχύσουν τις αντιδημοκρατικές δυνάμεις στην Ευρώπη.
Τραμπ εν υαλοπωλείω;
Ανεμπόδιστος από τις πιέσεις επανεκλογής και περιτριγυρισμένος από την πρώτη ημέρα από πιστούς συμβούλους, ο Τραμπ πιθανότατα θα ακολουθήσει μια πολύ πιο αποδιοργανωτική ατζέντα από ό,τι έκανε στην πρώτη του θητεία από το 2017 έως το 2021. Μέχρι στιγμής, οι διορισμοί του Τραμπ για το υπουργικό του συμβούλιο και άλλες καίριες κυβερνητικές θέσεις υποδηλώνουν ότι οι φόβοι αυτοί είναι κάτι παραπάνω από δικαιολογημένοι.
Μια δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ θα μπορούσε να αποσύρει τις ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ – ή τουλάχιστον να αποδυναμώσει τον αμερικανικό πυλώνα της συμμαχίας. Δεδομένο θεωρείται ότι το 2025 η ΕΕ θα αναγκαστεί να αυξήσει απότομα τις αμυντικές τις δαπάνες, καθώς θα το θέσει ως προϋπόθεση ο Τραμπ για να παραμείνει στο ΝΑΤΟ.
Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να μειώσουν περαιτέρω τη στήριξη προς την Ουκρανία και να επιβάλουν δασμούς στις ευρωπαϊκές εξαγωγές – δυσχεραίνοντας τις διατλαντικές οικονομικές σχέσεις.
Προς το παρόν οι ευρωπαίοι ηγέτες τείνουν κλάδο ελαίας στον εκλεγμένο πρόεδρο, με χαρακτηριστική τη συνάντηση Μακρόν, Τραμπ και Ζελένσκι στο Παρίσι. Πίσω όμως από τα καλωσορίσματα υπάρχει έντονο παρασκήνιο. Οι αρχηγοί των κρατών της ΕΕ για μια πολύ διαφορετική αντίδραση, ανάλογα με το ποιες από τις δηλώσεις και τις ευθείες απειλές του Τραμπ θα αποκτήσουν σάρκα και οστά την επαύριο της ορκωμοσίας.
ΕΕ και Μέση Ανατολή: Μεταξύ ρεαλισμού και αυταπάτης
Το δεύτερο σκέλος των προβλέψεων του Ιδρύματος Μπέρτελμαν υπογράφεται από βετεράνο δημοσιογράφο Κρίστιαν Χάνελτ, ειδικό στη μέση Ανατολή και πρώην πολεμικό ανταποκριτή. Η ανάλυσή του συνοψίζεται στο εξής δίλημμα: Οι νέες στρατηγικές και εταιρικές σχέσεις της ΕΕ με τη Μέση Ανατολή ή θα θέσουν ρεαλιστικούς στόχους ή θα παραμείνουν άκαρπες φιλοδοξίες.
Όπως γράφει ο Χάνελτ η ΕΕ έχει μια μακρά λίστα επιθυμιών για τη Μέση Ανατολή, την οποία όμως είναι δύσκολο να φέρει εις πέρας. Καθώς η Συρία προσπαθεί να γυρίσει σελίδα, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, η ΕΕ δηλώνει ότι επιθυμεί διακαώς οι πολίτες της πολύπαθης χώρας να επωφεληθούν από μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς διακυβέρνηση. Αν αυτό θα συμβεί είναι εξαιρετικά αβέβαιο.
Σύμφωνα με τον εμπειρογνώμονα η ΕΕ πρέπει δώσει προτεραιότητα «στην ενίσχυση των ισραηλινών και παλαιστινιακών οργανώσεων που εργάζονται από κοινού για μια λύση δύο κρατών». Μόνο που η λύση αυτή έχει ήδη πνιγεί στα ποτάμια αίματος, των δεκάδων χιλιάδων νεκρών της Γάζας, κυρίως παιδιών και γυναικών που δολοφονήθηκαν από ισραηλινούς βομβαρδισμούς.
Μια άλλη συμβουλή προς την ΕΕ είναι να «τα βρει» με την Τουρκία. «Σε γενικές γραμμές, οι δύσκολες σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας είναι εις βάρος της επιρροής της ΕΕ στην περιοχή. Οπότε η ανοικοδόμηση αυτής της σχέσης αποτελεί σημαντικό στόχο για το 2025», σημειώνεται.
Τέλος, για την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, η δράση για το κλίμα, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η δίκαιη μετανάστευση (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) παραμένουν διαρκείς στόχοι.
Σε αυτή την κατεύθυνση θα κινηθεί η επίτροπος της ΕΕ για τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή Ντουμπράβκα Σουίτσα, σε συνεργασία με τη νέα αντιπρόεδρο της Κομισιόν Κάγια Κάλας, ττη νέα αντιπρόεδρο της Επιτροπής και Ύπατη Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας.
Κενές διακηρύξεις
Όμως όλα αυτά κινδυνεύουν να μείνουν στα λόγια. Εάν η ΕΕ και τα κράτη μέλη παραμείνουν εγκλωβισμένα σε κενές διακηρύξεις και μπλοκαρισμένα από αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα, τότε ο Τραμπ, και άλλες δυνάμεις εκτός ΕΕ, θα δημιουργήσουν τα δικά τους δεδομένα στην ευρύτερη ευρωπαΪκή γειτονιά.
Για παράδειγμα, αν ο Τραμπ αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από την ανατολική Συρία, οι Κούρδοι εκεί θα αποδυναμωθούν. Ειδικά αν ο στρατός της Τουρκίας και οι συνδεδεμένες με αυτήν σουνιτικές πολιτοφυλακές της Συρίας τους επιτεθούν περαιτέρω.
Αυτή η μετατόπιση ισχύος θα μπορούσε να ανοίξει ευκαιρίες για τους τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους να καταλάβουν περισσότερο έδαφος. Επιπλέον, η Ρωσία αποσύρει ήδη στρατιωτικές δυνατότητες από τη Συρία, κάτι που είναι καλά νέα για τη Δύση, αλλά θα μπορούσαν να ακολουθήσουν και άσχημα νέα. Το Κρεμλίνο σκοπεύει να τους τοποθετήσει στην ανατολική Λιβύη, γεγονός που μπορεί να προβληματίσει ακόμη περισσότερο την Ευρώπη σε μια άλλη ασταθή κατάσταση.
Παρόλο που δεν έχει ακόμη αναλάβει τα καθήκοντά του, οι δηλώσεις του Τραμπ φέρνουν ήδη αλλαγές στη Μέση Ανατολή. Το αν θα διαρκέσει η κατάπαυση του πυρός στον Λίβανο, εξαρτάται από την πρακτική οικονομική και τεχνική υποστήριξη της ΕΕ και των ΗΠΑ προς τον λιβανέζικο στρατό για να στηρίξει την κατάληψη των εδαφών της Χεζμπολάχ στο νότο, και από την ενίσχυση της Προσωρινής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στον Λίβανο (UNIFIL), για να διατηρηθεί σταθερή η ισραηλινο-λιβανέζικη μεθόριος.
Το ίδρυμα Μπέρτελμαν καταλήγει ότι η ΕΕ πρέπει να βρει την ικανότητα να αντιμετωπίσει αυτές τις περίπλοκες καταστάσεις – παράλληλα με τις εξελίξεις στην Ουκρανία – από μια θέση ενότητας – κάτι επίσης αμφίβολο.
