Ένα ξαφνικό ενδιαφέρον από την Τουρκία, έχει καταστήσει τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και το ενδεχόμενο άνοιγμά της σε ένα από τα θέματα της ημερήσιας ατζέντας στη γειτονική χώρα, εδώ και μερικές ημέρες.
Το δημοσίευμα της Karar
Τη Δευτέρα το πρωί, η τουρκική εφημερίδα Karar, σε πρωτοσέλιδο άρθρο της αποκάλυψε ότι στην ατζέντα του υπουργού Παιδείας της Τουρκίας είναι το ενδεχόμενο να επιτραπεί να επαναλειτουργήσει η Θεολογική Σχολή στη Χάλκη η οποία μένει εδώ και μισό αιώνα κλειστή. Με πρωτοσέλιδο τίτλο “Έκπληξη στη Θεολογική Σχολή”, η τουρκική εφημερίδα Karar υποστήριξε ότι η τουρκική κυβέρνηση κινείται για το θέμα της επαναλειτουργίας της Σχολής, που παραμένει κλειστή από το 1971.
Στο δημοσίευμα αναφέρθηκε ότι ο Τούρκος υπουργός Παιδείας, Γιουσούφ Τεκίν, ο οποίος ηγείται των προετοιμασιών, επισκέφθηκε τη Σχολή (στις 29 Μαΐου, όταν και ξεναγήθηκε σε αυτή) λοπου συναντήθηκε με τις αρμόδιους και έλαβε τις απόψεις πρώην υπουργών που είχαν εργαστεί στο παρελθόν για αυτό το θέμα. Η επαναλειτουργία της Σχολής, όπως σχολιάζει η εφημερίδα, εξετάζεται στο πλαίσιο του “δεύτερου κύματος μεταρρυθμίσεων” που προετοιμάζεται από την τουρκική κυβέρνηση, μετά τις τοπικές εκλογές στις 31 Μαρτίου, χωρίς, όμως, ακόμη να διευκρινίζεται το περιεχόμενό τους.
“Κλειστή για περισσότερα από 50 χρόνια, το αίτημα για επαναλειτουργία της Σχολής έχει τεθεί κατά καιρούς και μία νέα πρωτοβουλία έχει ξεκινήσει. Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση εκπονεί μία ολοκληρωμένη μελέτη για το άνοιγμα της Σχολής. Στο πλαίσιο των εργασιών που συντονίζει ο υπουργός Εθνικής Παιδείας, Γιουσούφ Τεκίν, διερευνώνται τα νομικά και πολιτικά βήματα που έχουν γίνει μέχρι σήμερα. Ο Τεκίν πραγματοποιεί, επίσης, ορισμένες συναντήσεις για αυτό το θέμα”, αναφέρει η εφημερίδα.
Οι δηλώσεις του υπουργού Παιδείας σε τηλεοπτική εκπομπή
Λίγες ώρες αργότερα ο ίδιος ο υπουργός με δηλώσεις του επιβεβαίωσε το θέμα, λέγοντας ότι “θα ήθελα να δω ανοιχτή τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης τόσο από την άποψη ότι θα αντικατοπτρίζει το δημοκρατικό υπόβαθρο που διαθέτει η Τουρκία όσο και από την άποψη της θέσης μας σχετικά με την άσκηση της κοσμικότητας”, χωρίς ωστόσο να διευκρινίσει αν μιλά για το παλαιό καθεστώς λειτουργίας ή κάτι άλλο.
Σε συνέντευξή του στο τουρκικό τηλεοπτικό δίκτυο NTV, o κ. Τεκίν τάχθηκε ξεκάθαρα υπέρ της επαναλειτουργίας της σχολής, τόνισε πως εργάζεται στον τρόπο που μπορεί να συμβεί αυτό, δηλώνοντας ότι δεν υπάρχει κάποιο συνταγματικό κώλυμα και ότι ουσιαστικά το θέμα είναι αποκλειστικά στα χέρια του υπουργείου Εξωτερικών και του προέδρου της Τουρκίας. Ο υπουργός Παιδείας της Τουρκίας δήλωσε ότι “κάνουμε τις απαραίτητες εργασίες, αλλά η απόφαση θα ληφθεί από τον Ταγίπ Ερντογάν”.
Εντύπωση προκάλεσε η αναφορά του υπουργού Παιδείας της Τουρκίας, πως “έχουμε μπροστά μας το άρθρο 40 της Λωζάννης και σύμφωνα με το σύνταγμά μας οι διεθνείς συμβάσεις είναι υπεράνω των νομικών ρυθμίσεων”, τονίζοντας πως η Θεολογική Σχολή έκλεισε το 1971 με ερμηνεία της τότε εποχής και πως δεν υπάρχει ρητή απαγόρευση λειτουργίας της. “Υπάρχει μια απόφαση που έλαβε το συνταγματικό δικαστήριο μετά το πραξικόπημα της 12ης Μαρτίου. Και στην απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου δεν υπάρχει κάποιο κείμενο που να σχετίζεται ευθέως με το κλείσιμο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, υπάρχουν μόνο κάποιες ερμηνείες που αναφέρονται στα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης που υπήρχαν εκείνη την εποχή, επομένως το μέρος εκείνο έκλεισε βάσει μιας ερμηνείας ή με βάση την πολιτική συγκυρία της εποχής”, διευκρίνισε ο υπουργός Παιδείας.
Ο πρώην υπουργός Παιδείας στην τηλεόραση της Karar
Δύο μέρες μετά ο όμιλος Karar επανέρχεται, θέτοντας και πάλι το θέμα της πιθανής επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, αυτή τη φορά αποκαλύπτοντας μια συνεργασία πρώην και νυν υπουργών Παιδείας για το θέμα, στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας, με τον πρώην υπουργό Χουσεΐν Τσελίκ να προχωρά σε δηλώσεις στην τηλεόραση του ομίλου.
Ο πρώην υπουργός Παιδείας της Τουρκίας Χουσεΐν Τσελίκ, ο οποίος ήταν καλεσμένος σε εκπομπή στο Karar TV, ανακοίνωσε ότι ο νυν υπουργός Παιδείας Γιουσούφ Τεκίν επικοινώνησε μαζί του. Όπως ανέφερε ο Τσελίκ, ο οποίος διετέλεσε υπουργός παιδείας κατά τις πρώτες θητείες Ερντογάν (2003-2009) ο Τεκίν του ζήτησε έγγραφα σχετικά με τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Ο Τσελίκ, ο οποίος είπε ότι έστειλε τις πληροφορίες που είχε στον Τεκίν, υπογράμμισε ότι θα ήταν σωστό να ανοίξει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
“Είναι μεγάλη ντροπή για εμάς το ότι κλείσαμε τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Με την ίδρυση της Δημοκρατίας το κράτος μας καταπίεσε επίσημα τέσσερις ομάδες. Ποιοι είναι αυτοί; Κατά τη διάρκεια της μονοκομματικής περιόδου, η Τουρκία καταπίεζε θρησκευόμενους πιστούς, μη μουσουλμάνους, Κούρδους και Αλεβίτες. Αντιδρούν όταν το λέμε αυτό, αλλά αυτό είναι πραγματικότητα. Μπορούμε να δώσουμε χιλιάδες παραδείγματα για αυτό. Τώρα, αν δεν αντιμετωπίσουμε το παρελθόν και δεν αποκαλούμε λάθος το λάθος, μπορούμε να κάνουμε κάτι σωστά σήμερα;”, είπε ο Τσελίκ.
Ένα άρθρο στην Karar
Ο αρθρογράφος, Αρίφ Μπεκί, στην εφημερίδα Καράρ σε άρθρο του με τίτλο “Μην θεωρηθεί ότι η Θεολογική Σχολή είναι αντάλλαγμα για την Αγία Σοφία”, αναφέρεται θετικά στην επαναλειτουργία της Σχολής και τονίζει τα πλεονεκτήματα που θα μπορούσε να αποκομίσει η Τουρκία από αυτό το γεγονός στις σχέσεις της με τη Δύση. “Όταν ο Τεκίν, ο υπουργός Εθνικής Παιδείας, πήγε το περασμένο Σαββατοκύριακο στη Σχολή για να επιθεωρήσει τα έργα αποκατάστασης, όλα έγιναν αντιληπτά. Στην πραγματικότητα, ήταν μια κίνηση προϊδεασμού για να παίξει η κυβέρνηση το χαρτί της Θεολογικής Σχολής, το οποίο κρατούσε στα χέρια της εδώ και αρκετό καιρό. Ο πρόεδρος Ερντογάν είχε δώσει σχετική εντολή να μελετηθεί ο τρόπος βάσει του οποίου θα μπορούσε να επαναλειτουργήσει η Σχολή. Τίποτα πιο ξεκάθαρο!”.
Ο αρθρογράφος τονίζει ότι η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης δεν πρέπει να θεωρηθεί αντάλλαγμα για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί: “Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Αν πρέπει να γίνει μια χειρονομία, τουλάχιστον θα πρέπει να γίνει με ξεκάθαρο και ολοκληρωμένο τρόπο, όχι με αμηχανία. Φοβάμαι ότι αν συνεχιστεί η χαλάρωση με τη Δύση, προσποιούμενοι σκληρή στάση προς χάριν του εγχώριου λαϊκισμού και ρίχνοντας στάχτη στα μάτια κρατώντας εχθρική στάση σε θρησκευτικές υποθέσεις, τα πλεονεκτήματα θα χαθούν”.
Τι είπε η Milliyet
Η φιλοκυβερνητική εφημερίδα “Milliyet” αναρωτιέται στον τίτλο της εάν “θα ανοίξει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης;” και αναφέρεται ειδησεογραφικά στο θέμα που εδώ και λίγες ημέρες βλέπει το φως της δημοσιότητας. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο υπουργός Παιδείας της Τουρκίας, κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξης, “επανέφερε στην ημερήσια διάταξη το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η οποία είναι κλειστή για περισσότερα από 50 χρόνια”.
Η εφημερίδα υπενθυμίζει ότι ο Γιουσούφ Τεκίν ευχήθηκε να ανοίξει η Σχολή δηλώνοντας: “Όταν πήραμε την απόφασή μας για το θέμα αυτό, ο κ. πρόεδρος (σ.σ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) μας ζήτησε να διερευνήσουμε με ποιες μεθόδους μπορούμε να εργαστούμε. Εκεί είναι ανοιχτό ένα Λύκειο. Εμείς κάνουμε τη δική μας δουλειά ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ως Θεολογική Σχολή. Έχουμε καθορίσει τα βήματα που πρέπει να γίνουν σύμφωνα με την απόφαση που πρέπει να ληφθεί”.
Αντιδρούν οι κεμαλιστές σε Cumhuriyet και Halk TV
Διαμετρικά αντίθετες είναι πάντως οι θέσεις που διατυπώνονται για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης από τη “ναυαρχίδα” του κεμαλικού χώρου, αντιπολιτευόμενη εφημερίδα “Cumhuriyet”. Δημοσίευμα υποστηρίζει ότι η λειτουργία της Σχολής είναι αντίθετη με τη Συνθήκη της Λοζάνης και του νόμου για ενοποίηση της Εκπαίδευσης του 1924 (Tevhid-i Tedrisat), που υιοθετήθηκε επί Κεμάλ Ατατούρκ και προέβλεπε ότι όλα τα εκπαιδευτικά Ιδρύματα θα υπάγονταν στο υπουργείο Παιδείας.
Κατά τη συμμετοχή του σε τηλεοπτική εκπομπή στο αντιπολιτευόμενο κανάλι Halk TV, ο Αρίφ Μπεκί υποστηρίζει ότι αυτή η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Παιδείας αποτελεί ένα είδος καμουφλάζ, ‘μία στάχτη στα μάτια’, με σκοπό να διατηρηθεί η εικόνα μιας προσπάθειας μεταρρύθμισης από την κυβέρνηση Ερντογάν: “Από τη μία πλευρά, συνεχίζει να υποδαυλίζει την έχθρα κατά της Δύσης, αλλά από την άλλη πλευρά, θέλει να έρθει πιο κοντά στη Δύση και δεν το κρύβει. Θέλει να δημιουργήσει καλές σχέσεις με τη Δύση. Θέλει να τα πάει καλά με τη Δύση. Θέλει επίσης να λειάνει τις σχέσεις με τη Δύση, αλλά θέλει να τις λειάνει, προσποιούμενος ότι σκληραίνει με τη Δύση. Γίνεται μια χειρονομία προς τη Δύση. Μια χειρονομία αποκλιμάκωσης… Για τον ίδιο λόγο που πραγματοποιείται αποκλιμάκωση και με τον Σίσι, κ.λπ. Η κυβέρνηση κρατάει στα χέρια της εδώ και καιρό το ατού της Θεολογικής Σχολής. Τώρα θα παίξει αυτό το χαρτί εναντίον της Δύσης. Αυτή είναι μια χειρονομία λείανσης”.
Αντάλλαγμα για τη Θράκη
Στον υπότιτλό της η εφημερίδα “Cumhuriyet” προβάλλει την άποψη του καθηγητή Ιστορίας, Χακί Ουγιάρ, ότι η λειτουργία της Σχολής στο πλαίσιο της ελληνορθόδοξης προσέγγισης θα ήταν σύμφωνη με το οθωμανικό σύστημα των “μιλέτ”, όχι όμως με τις αρχές της Δημοκρατίας και τη Συνθήκη της Λωζάννης. Ο καθηγητής Ουγιάρ υποστηρίζει ότι “η αυξανόμενη επιρροή του Ρωμαίικου Πατριαρχείου του Φαναρίου είναι αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολούθησαν οι ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης” και προσθέτει ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να στοχεύουν στην αύξηση της επιρροής του Πατριαρχείου. “Πρόκειται για μέρος της σύγκρουσης ΗΠΑ-Ρωσίας. Η Τουρκία δεν έχει τίποτα να κερδίσει από αυτό. Όπως φαίνεται, οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις εξακολουθούν να εργαλειοποιούν τη θρησκεία” σημειώνει. O καθηγητής Ουγιάρ θέτει και το ερώτημα με ποιο αντάλλαγμα για την “τουρκική μειονότητα στη Δυτική Θράκη”, όπως χαρακτηρίζει τη μουσουλμανική μειονότητα, “θα δοθεί το δικαίωμα αυτό”, της επαναλειτουργίας δηλαδή της Θεολογικής Σχολής. “Η Σχολή αυτή, η οποία αντίκειται στον νόμο περί ενοποίησης της εκπαίδευσης, δεν θα υπόκειται στην εποπτεία του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και του Συμβουλίου Ανώτατης Εκπαίδευσης και θα ανοίξει για ξένους φοιτητές, είναι υποψήφια να αποτελέσει πηγή προβλημάτων για την Τουρκία” ισχυρίζεται στην “Cumhuriyet” ο καθηγητής Χακί Ουγιάρ.
Ο μεταρρυθμιστής Ερντογάν
Ο δημοσιογράφος Γιαβούζ Ογχάν αποδίδει την επανεμφάνιση της συζήτησης στην προσπάθεια μεταρρυθμίσεων που έχει στα σκαριά η κυβέρνηση. “Η πρωτοβουλία για το άνοιγμα της Σχολής ήρθε στο προσκήνιο ως μέρος του πακέτου μεταρρυθμίσεων. Είναι μέρος του μεταρρυθμιστικού πακέτου του αντιπροέδρου του κόμματος ΑΚΡ και είναι ένα θέμα που συζητείται στην Τουρκία εδώ και χρόνια”.
Ο δημοσιογράφος και καθηγητής Μενσούρ Ακγκιούν, επισημαίνει το ίδιο. Ότι η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, πέρα από το συμβολικό της χαρακτήρα ως προς την προώθηση της θρησκευτικής ελευθερίας, μπορεί να σηματοδοτήσει μια νέα εποχή μεταρρυθμίσεων στην Τουρκία.
Π.Κ.