Σε θέση μάχης κυβέρνηση και αντιπολίτευση για το αν τα αδικήματα είναι πλημμελήματα ή κακουργήματα.
Των Γ. ΛΥΚΟΥΡΕΝΤΖΟΥ, Α. ΚΑΝΔΥΛΗ – ΠΗΓΗ: Realnews
Με τις ενέργειες τις οποίες έκανε όσο ήταν υπουργός Υποδομών και Μεταφορών που αφορούσαν την ενίσχυση της ασφάλειας στο σιδηροδρομικό δίκτυο θα απαντήσει ο Κώστας Καραμανλής στις προτάσεις που αναμένεται να κατατεθούν εναντίον του για ποινικές ευθύνες στο δυστύχημα των Τεμπών από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Σύμφωνα με πληροφορίες, τα επιβαρυντικά έγγραφα που βρίσκονται στη δικογραφία, η οποία διαβιβάστηκε στη Βουλή, είναι δύο επιστολές με ημερομηνίες 10/9/2021 και 21/09/2021 που φέρουν τον χαρακτηρισμό του επείγοντος από τον γενικό διευθυντή Μεταφορών Ανδρέα Πολάκη.
Φαίνεται μάλιστα πως στο διαβιβαστικό του ο εφέτης ανακριτής επισημαίνει πως «στελέχη στα οποία ασκήθηκε δίωξη προς αποποίηση των ευθυνών τους προβάλλουν και επικαλούνται την κατά νόμο εποπτεία των φορέων από τον εκάστοτε υπουργό».
Και στις δύο επιστολές, οι οποίες απευθύνονταν στον Κ. Καραμανλή, γίνεται σαφής αναφορά σε υποστελέχωση του ΟΣΕ και σε υποχρηματοδότηση, η οποία προκαλεί ελλειμματικό προϋπολογισμό, με την προειδοποίηση ότι «η ελλιπής συντήρηση του σιδηροδρομικού δικτύου υποβαθμίζει την ασφάλεια, αυξάνοντας τις πιθανότητες ατυχημάτων και συμβάντων, προκαλεί έκτακτες καθυστερήσεις και αυξάνει την ταλαιπωρία του επιβατικού κοινού».
Σύμφωνα με πληροφορίες, στη δεύτερη επιστολή με ημερομηνία 21/9/2021 διατυπώνεται αίτημα-πρόταση για στελέχωση του ΟΣΕ με επιπλέον 290 άτομα, αλλά και με αύξηση της χρηματοδότησης από τα 45 στα 75 εκατ. ευρώ ετησίως, καθώς ο προϋπολογισμός ήταν συνεχώς ελλειμματικός.
Προσλήψεις
Τόσο ο Κ. Καραμανλής όσο και η πλειοψηφία της Νέας Δημοκρατίας θα απαντήσουν στα ανωτέρω με σειρά ενεργειών που, όπως υποστηρίζουν, έγιναν όχι μόνο μετά τις προειδοποιητικές επιστολές, αλλά ήδη από το 2019.
Οσον αφορά το προσωπικό, ο πρώην υπουργός υποστηρίζει ότι το υπουργείο τον Νοέμβριο, δηλαδή 40 ημέρες μετά τις επιστολές, ζήτησε εγγράφως την ενίσχυση του ΟΣΕ με 293 άτομα. Ζήτησε μάλιστα οι 120 εξ αυτών να προσληφθούν άμεσα.
Κατόπιν αυτού του αιτήματος, με πράξη υπουργικού αυμβουλίου, τον ίδιο μήνα εγκρίθηκε η πρόσληψη 117 ατόμων, εκ των οποίων τα 90 θα αφορούσαν ειδικότητες του πεδίου. Το καλοκαίρι του 2022, και λόγω του ότι η διαδικασία μέσω ΑΣΕΠ καθυστερούσε, ο Κ. Καραμανλής προχώρησε στην πρόσληψη 210 ατόμων με διαδικασία εκτός ΑΣΕΠ, με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2022 το υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε ακόμα 100 προσλήψεις.
Οσον αφορά τις 90 ειδικότητες πεδίου, οι θέσεις προκηρύχθηκαν τον Δεκέμβριο του 2022, χωρίς ωστόσο να είναι βέβαιο αν οι προσλήψεις έχουν ολοκληρωθεί. Από την πλευρά του, ο Κ. Καραμανλής θα υποστηρίξει ότι κατά τη θητεία του ζητήθηκε με σημειώματα η ενίσχυση του ΟΣΕ με επιπλέον 290 άτομα, από τα οποία εγκρίθηκαν τα 210.
Συνολικά, κατά τις ίδιες πληροφορίες, θα υποστηριχθεί ότι εκείνη την περίοδο δημιουργήθηκαν από την κυβέρνηση 427 θέσεις στον ΟΣΕ (217 μέσω ΑΣΕΠ και 210 με μπλοκάκια).
Το αίτημα στο υπουργείο Οικονομικών
Οσον αφορά τη χρηματοδότηση, η πλευρά Καραμανλή υποστηρίζει ότι όλη την προηγούμενη δεκαετία ο προϋπολογισμός του ΟΣΕ έφτανε τα 45 εκατ. ευρώ. Τον Νοέμβριο του 2022, το υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών επί θητείας του ζήτησε με επίσημη αλληλογραφία από το υπουργείο Οικονομικών την αύξηση της ετήσιας χρηματοδότησης στα 75 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, το αίτημα δεν εγκρίθηκε από τον υπουργό Οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα. Μεσολάβησε το δυστύχημα τον Φεβρουάριο του 2023 και εντέλει ο προϋπολογισμός αυξήθηκε το καλοκαίρι του 2023 όταν ο Χρ. Σταϊκούρας είχε μεταβεί αυτός πλέον στο υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών.
Την αύξηση του προϋπολογισμού το καλοκαίρι του 2023 έχει επιβεβαιώσει με συνέντευξή του και ο Χρ. Σταϊκούρας. Στο ζήτημα της χρηματοδότησης, η πλειοψηφία της Ν.Δ. θα προβάλει το επιχείρημα ότι μέσω Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, ΣΔΙΤ, Ταμείου Ανάκαμψης και Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης εγκρίθηκαν για τον ΟΣΕ την περίοδο 2019-2023 έργα και χρηματοδοτήσεις ύψους άνω των 300 εκατ. ευρώ.
Παρά το γεγονός ότι οι βουλευτές που έχουν πρόσβαση στη δικογραφία δεν έχουν προλάβει να μελετήσουν παρά μόνο ένα πολύ μικρό μέρος του ογκωδέστατου αρχείου, ήδη υπάρχει αντιπαράθεση για την προσέγγιση των κομμάτων όσον αφορά τα αδικήματα.
Η Νέα Δημοκρατία, η ψήφος της οποίας είναι η μόνη καθοριστική καθώς έχει την πλειοψηφία, εκτιμά ότι τα όσα περιγράφονται σε καμία περίπτωση δεν στοιχειοθετούν κακούργημα και το πολύ να δείχνουν πλημμέλημα, την ώρα που ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ–Νέα Αριστερά, που αναμένεται να καταθέσουν ξεχωριστές προτάσεις, μιλούν ήδη για κακούργημα.
Πέραν των ζητημάτων προσωπικού και χρηματοδότησης, η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι ο Κ. Καραμανλής, καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του, δεν θέσπισε ως όφειλε βάσει νόμου του 2019 (4631/19) εθνικούς κανόνες ασφάλειας.
Γνωμοδοτικό συμβούλιο
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι, με βάση τον νόμο περί ευθύνης υπουργών και τον Κανονισμό της Βουλής, δίνεται η δυνατότητα της παραπομπής της πρότασης για προανακριτική σε τριμελές γνωμοδοτικό συμβούλιο, το οποίο μπορεί να ελέγξει τη βασιμότητα της πρότασης και να εκφράσει γνώμη. Δικαίωμα για να ζητήσουν κάτι τέτοιο έχουν είτε οι 30 που θα υπογράψουν την πρόταση είτε 30 άλλοι βουλευτές.
Η δυνατότητα αυτή, μολονότι προβλέπεται ρητώς, δεν έχει ενεργοποιηθεί ποτέ. Το γνωμοδοτικό συμβούλιο συγκροτείται από έναν αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου και δύο εισαγγελείς εφετών έπειτα από κλήρωση που διεξάγεται σε δημόσια συνεδρίαση στην Ολομέλεια.
Καθίσταται έτσι προφανές ότι όσο και αν έχει γνωμοδοτικό χαρακτήρα η άποψη των κορυφαίων εισαγγελέων θα είναι δεσμευτική για τις αποφάσεις που θα λάβει η Ολομέλεια, καθώς δύσκολα θα μπορούσε να παρεκκλίνει από αυτή.
Ο λόγος της μη ενεργοποίησης της σχετικής διαδικασίας δεν είναι άλλος από το ρίσκο που ενέχει. Τη δεδομένη χρονική στιγμή πάντως πιθανότερο θα ήταν να τεθεί ένα τέτοιο αίτημα από την αντιπολίτευση παρά από την πλειοψηφία.
Νομικά ζητήματα
Η διαβίβαση της δικογραφίας για την τραγωδία των Τεμπών στη Βουλή ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην υπόθεση σχετικά με τις ευθύνες πολιτικών προσώπων αλλά και έναν έντονο διάλογο για σειρά θεμάτων που ανακύπτουν. Για παράδειγμα, ποιο ή ποια αδικήματα μπορούν να αποδοθούν στους Κ. Καραμανλή και Χρήστο Σπίρτζη, οι οποίοι διετέλεσαν υπουργοί Μεταφορών την περίοδο 2016-2023; Διατάραξη της ασφάλειας των συγκοινωνιών με θανατηφόρο αποτέλεσμα που είναι κακούργημα και επισύρει μέχρι και την ποινή της ισόβιας κάθειρξης ή πλημμέλημα που αφορά την παράβαση καθήκοντος;
Επιπλέον, τίθεται θέμα παραγραφής ακόμη και για τον Κ. Καραμανλή σε περίπτωση που δεν προχωρήσει η διαδικασία στη Βουλή μέχρι τη λήξη της Β’ Συνόδου τον Οκτώβριο, παρόλο που έχει γίνει η αλλαγή του Συντάγματος το 2019 σύμφωνα με την οποία ισχύει για τους υπουργούς ό,τι και για τα μη πολιτικά πρόσωπα όσον αφορά την παραγραφή των αδικημάτων; Και τι γίνεται με τους «συμμέτοχους», δηλαδή τα 31 μη πολιτικά πρόσωπα που έχουν ήδη απολογηθεί στον ανακριτή;
Η αντίστροφη μέτρηση για τη διαβίβαση της δικογραφίας στη Βουλή άρχισε μετά τις απολογίες των δύο στελεχών του υπουργείου Μεταφορών. Παρότι οι κατηγορούμενοι για το κακούργημα της διατάραξης ασφάλειας των συγκοινωνιών επέρριψαν τις ευθύνες για την κακή κατάσταση του σιδηροδρόμου, λόγω μη ολοκλήρωσης των έργων εκσυγχρονισμού και της έλλειψης προσωπικού, σε ΡΑΣ, ΕΡΓΟΣΕ και ΟΣΕ, από τα έγγραφα που προσκόμισαν προέκυψε ότι γνώση αυτής της κατάστασης είχε και η πολιτική ηγεσία του υπουργείου.
Βάσει αυτού, σύμφωνα με νομικές και δικαστικές πηγές, τα περιγραφόμενα στο διαβιβαστικό τυχόν αδικήματα των πρώην υπουργών είναι και εκείνα της διατάραξης και της παράβασης καθήκοντος, με τη Βουλή (ή το Δικαστικό Συμβούλιο του Αρείου Πάγου, αν προχωρήσει η διαδικασία βάσει του νόμου περί ευθύνης υπουργών) να αποφασίζει αν και ποιο/α θα αποδώσει.
Κατά τον ανακριτή, ο χρόνος τέλεσης των αξιόποινων πράξεων αρχίζει την 1η/1/2016 με τη μη ολοκλήρωση, όπως προβλεπόταν, της σύμβασης 717 για τα έργα εκσυγχρονισμού του σιδηροδρόμου, και λήγει τον Φεβρουάριο του 2023, όταν συνέβη το τραγικό δυστύχημα.
Δηλαδή, η έλλειψη εποπτείας των αρμόδιων φορέων για την ασφάλεια του σιδηροδρόμου είναι κατ’ εξακολούθηση πράξη που είχε ως συνέπεια τη σύγκρουση. Κατά μία άποψη το «κατ’ εξακολούθηση» βάζει στο «κάδρο» των ευθυνών και τον Χρ. Σπίρτζη, καθώς ως χρόνος τέλεσης του αδικήματος μπορεί να θεωρηθεί το μοιραίο βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου του 2023.
Οι περισσότεροι, ωστόσο, σημειώνουν πως ακόμη και με αυτή την «ανάγνωση», η «κατ’ εξακολούθηση» τέλεση του όποιου αδικήματος διακόπτεται το 2019, όταν και σταμάτησε να είναι υπουργός.
Προϋποθέσεις παραγραφής
Οσον αφορά τον Κ. Καραμανλή, είτε με επίκληση την αλλαγή του Συντάγματος το 2019 όσον αφορά τον χρόνο παραγραφής είτε με τα ισχύοντα πριν, τυχόν αξιόποινες πράξεις παραμένουν ακόμη «ζωντανές».
Πολλοί συνταγματολόγοι ωστόσο προειδοποιούν ότι η καθυστέρηση στην κατάθεση του εφαρμοστικού νόμου για την αλλαγή του Συντάγματος έχει συνέπειες στην αναδρομικότητα της ρύθμισης, καθώς αποτελεί βασική νομική αρχή ότι ο κατηγορούμενος δικάζεται με τον ευμενέστερο γι’ αυτόν νόμο.
Δηλαδή, το όποιο/α αδικήματα αποδοθούν μπορεί να υπαχθούν στην ισχύ της σύντομης παραγραφής (των δύο βουλευτικών συνόδων) που ίσχυε πριν από το 2019, καθώς ο σχετικός νόμος παρέμεινε σε ισχύ έως το 2025.
Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες παραγραφής και για τον Κ. Καραμανλή αν δεν ασκηθεί δίωξη εναντίον του μέχρι τον Σεπτέμβριο. Αλλο ένα ζήτημα που θα κληθεί να λύσει η Βουλή, ή το Δικαστικό Συμβούλιο του Αρείου Πάγου αν προχωρήσει η διαδικασία του Ειδικού Δικαστηρίου, είναι τι θα γίνει με τους συμμέτοχους.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει στο διαβιβαστικό του ο ανακριτής, ως συμμέτοχοι σε τυχόν αδικήματα υπουργού/ών μπορεί να θεωρηθούν τα 31 στελέχη υπάλληλοι του ΟΣΕ και της ΕΡΓΟΣΕ που έχουν απολογηθεί.
Οπως εξηγεί στην «R» ο αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Χαράλαμπος Τσιλιώτης, «η δικονομική μοίρα τους είναι καταρχήν κοινή με αυτή των υπουργών από την άσκηση της ποινικής δίωξης μέχρι τη δίκη τους από το Ειδικό Δικαστήριο. Ακόμα και αν η Βουλή δεν ασκήσει δίωξη εναντίον τους, αυτό οφείλει να κάνει ο αρεοπαγίτης ανακριτής κατά το στάδιο της ανάκρισης ή να τον διατάξει να το κάνει το Δικαστικό Συμβούλιο, που μπορεί να εκδώσει προσωρινό βούλευμα και να διατάξει τη συμπλήρωση της ανάκρισης και με νέους κατηγορουμένους, αλλά μόνο ως προς τους συμμέτοχους και όχι τους υπουργούς, κάτι που μόνο η Βουλή μπορεί να κάνει κατά τη διαδικασία του άρθρου 86 παρ. 3. Η ανάκριση -ή η συμπαραπομπή των συμμέτοχων στο ακροατήριο του Ειδικού Δικαστηρίου- επέρχεται ακόμα και αν διενεργείται ανάκριση εις βάρος τους ή έχουν παραπεμφθεί σε δίκη κατά την κοινή ποινική δικονομική διαδικασία, η οποία ως προς αυτούς τερματίζεται. Η κοινή δικονομική μοίρα υπουργών και συμμέτοχων διαχωρίζεται μόνο στην περίπτωση που υπουργός απαλλάσσεται της κατηγορίας ή παύσει η ποινική δίωξη εις βάρος του με απαλλακτικό βούλευμα του Δικαστικού Συμβουλίου, οπότε εάν απαιτηθεί παραπομπή για τους συμμέτοχους αυτοί παραπέμπονται με παραπεμπτικό βούλευμα του ιδίου Συμβουλίου στο αρμόδιο τακτικό ποινικό δικαστήριο που έχει δωσιδικία να τους δικάσει».
Διαβάστε το δημοσίευμα
Διαβάστε το δημοσίευμα
