Ήταν τέτοιες μέρες, 29 χρόνια πριν όταν η χώρα εισερχόταν στην περιπέτεια που οδήγησε στην κρίση των Ιμίων. Εντελώς συμπτωματικά ήταν και η πρώτη σοβαρή κρίση που κλήθηκε να αντιμετωπίσει ο Κώστας Σημίτης, ο οποίος μόλις λίγες μέρες πριν είχε εκλεγεί πρωθυπουργός στη θέση του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίο νοσηλευόαν ήδη για δύο μήνες στο Ωνάσειο.
Το χρονικό
Το χρονικό της υπόθεσης ξεκίνησε στα τέλη του 1995, ανήμερα των Χριστουγέννων όταν ένα τουρκικό φορτηγό πλοίο προσαράζει κοντά στη νησία Ίμια, εμπέμποντας SOS. Το ελληνικό λιμενικό επιχειρεί να βοηθήσει, ωστόσο ο πλοίαρχος του σκάφους αρνείται, δηλώνοντας ότι βρίσκεται σε τουρκικά νερά. Ενημερώνεται το υπουργείο Εξωτερικών που με τη σειρά του επικοινωνεί με το αντίστοιχο της Τουρκίας. Κάπου εκεί αρχίζουν τα παρατράγουδα, καθώς η επίσημη τουρκική γραμμή ταυτίζεται με τα όσα έχει πει ο πλοίαρχος του φορτηγού.
«Οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία», αναφέρει η ανακοίνωση των Τούρκων στις 27 Δεκεμβρίου, με το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, μία μέρα αργότερα να απορρίπτει αυτούς τους ισχυρισμούς.
Η παραίτηση
Η είδηση γενικότερα περνάει στα ψιλά, καθώς είναι η εποχή που τα κανάλια και μαζί τους όλη η χώρα ξημεροβραδιάζονται έξω από το Ωνάσειο, όπου νοσηλεύεται ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου. Στο ΠΑΣΟΚ έχουν ξεκινήσει ήδη οι επαφές και οι συζητήσεις για τη διαδοχή του, καθώς οι εκτιμήσεις για την πορεία της υγείας του δεν ήταν ευοίωνες.
Η παραίτηση Παπανδρέου θα γίνει στις 16 Ιανουαρίου και λίγες μέρες αργότερα ο Κώστας Σημίτης κερδίζει την εκλογή για τη θέση του πρωθυπουργού, καθώς τον ψηφίζουν 86 βουλευτές της ΚΟ του ΠΑΟΚ έναντι 75 που προτίμησαν τον Άκη Τσοχατζόπουλο.
Η κρίση
Μία εβδομάδα μετά την εκλογή του, τα Ίμια έρχονται για τα καλά στην επικαιρότητα, όταν ο δήμαρχος Καλύμνου ανεβάζει την ελληνική σημαία και στις δύο βραχονησίδες. Στην Τουρκία και ενώπιον της τουρκικής εθνοσυνεύλευσης, η τότε πρωθυπουργός της χώρας Τανσού Τσιλέρ δηλώνει ότι οι ελληνικές σημαίες θα «απομακρυνθούν» από τις βραχονησίδες.
Την υποστολή των ελληνικών σημαιών αναλαμβάνουν δημοσιογράφοι της «Χουριέτ», οι οποίοι σηκώνουν την τουρκική σημαία, για να απαντήσει λίγο αργότερα η Ελλάδα με περιπολικό του ΠΝ, το πλήρωμα του οποίου ανεβάζει και πάλι την ελληνική σημαία στα Ίμια.
Από την πλευρά του ο Κώστας Σημίτης προειδοποιεί την Τουρκία πως η Ελλάδα θα απαντήσει δυναμικά εάν προκληθεί κι όλα αυτά μέχρι να φτάσουμε στα γεγονότα της νύχτας της 31ης Ιανουαρίου, όπου οι δύο χώρες φτάνουν ένα βήμα πριν τη γενικευμένη σύρραξη.
Η επικοινωνία
Ο Κώστας Σημίτης επικοινωνεί με τον Αμερικανό Πρόεδρο Μπιλ Κλίντον την ώρα που Τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στα Ίμια, ενώ γύρω από τις βραχονησίδες έχουν συγκεντρωθεί ελληνικά και τουρκικά πολεμικά πλοία. Κατά τη διάρκεια της νύχτας θα λάβει χώρα το συμβάν με το ελικόπτερο του πολεμικού ναυτικού το οποίο επιχείρησε πάνω από τις βραχονησίδες ώστε να διαπιστωθεί αν βρίσκονται σ’ αυτές τούρκοι κομάντος.
«Ο πρόεδρος Κλίντον με πληροφορεί ότι ανησυχεί μήπως η κρίση στα Ίμια οδηγήσει σε θερμό επεισόδιο μεταξύ των δύο χωρών και συμβουλεύει να πάρουμε τα αναγκαία μέτρα ώστε να αποφευχθεί μια πολεμική σύγκρουση. Από τη συνομιλία μας σχημάτισα την εντύπωση ότι η ενημέρωσή του ήταν ελλιπής. Του απάντησα ότι Ίμια ανήκουν στην Ελλάδα» είχε δηλώσει τότε ο Κώστας Σημίτης.
Το ελικόπτερο χάνεται από τα ραντάρ, η επικοινωνία με αυτό διακόπτεται και λίγο αργότερα γίνεται γνωστό ότι έχει συντριβεί στη θάλασσα οδηγώντας στο θάνατος τα τρία μέλη του πληρώματος. Μηχανική βλάβη, ανθρώπινο λάθος ή κατάρριψη; Η επίσημη θέση του Πολεμικού ναυτικού είχε να κάνει με την σφοδρή κακοκαιρία που επικρατούσε στην περιοχή και σε απώλεια προσανατολισμού του πιλότου.
Η αποκλιμάκωση
Τα ερωτήματα πλανώνται πάνω από το Αιγαίο την ώρα που με παρέμβαση των ΗΠΑ και ειδικότερα του έμπειρου διπλωμάτη – διαμεσολαβητή Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, επέρχεται η αποκλιμάκωση. Η φράση του «no troops, no ships, no flags» – «ούτε στρατεύματα, ούτε πλοία, ούτε σημαίες», θα μείνει στην Ιστορία. Πλοία, στρατεύματα και… σημαίες αποχωρούν από τις βραχονησίδες και από εκείνη τη μέρα εισέρχεται στο δημόσιο λόγο ο όρος «γκρίζες ζώνες», περιγράφοντας με αυτόν τον τρόπο αξιώσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο.
Το «ευχαριστώ»
Στις 2 Φεβρουαρίου και κατά τη διάρκεια ομιλίας του στη Βουλή, ο Κώστας Σημίτης θα ευχαριστήσει τις ΗΠΑ για το ρόλο τους στην κρίση των Ιμίων. «Η βραχονησίδα Ίμια είναι και θα παραμείνει ελληνική. Θέλω να ευχαριστήσω τις ένοπλες δυνάμεις, την κυβέρνηση των ΗΠΑ για την πρωτοβουλία και τη βοήθειά τους».
Η φράση προκαλεί έντονες αντιδράσεις στο Κοινοβούλιο, με κάποιους βουλευτές της ΝΔ να φωνάζουν «αίσχος» και τον προεδρεύοντα της διαδικασίας Απόστολο Κακλαμάνη, να προσπαθεί να επιβάλει την τάξη. Έως και σήμερα η νύχτα των Ιμίων και η στάση της ελληνικής πλευράς προκαλεί διχογνωμίες. Αρκετοί από τα δεξιά μίλησαν για νέα «εθνική ήττα», η Ακροδεξιά έσπευσε να τιμήσει τους νεκρούς στρατιωτικούς και να μιλήσει για «προδότες», ενώ υπήρξαν και εκείνοι που τάχθηκαν με την επιλογή να μην κλιμακωθεί περαιτέρω η κατάσταση.
