Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ συγκαταλέγεται στους ιστορικούς ηγέτες της τουρκοκυπριακής πλευράς, που έδωσαν τη δική τους μάχη για τη λύση του Κυπριακού. Πάντα στο πλαίσιο των θέσεων της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Οι συγκλίσεις Χριστόφια – Ταλάτ που χαρακτηρίζονται ως ιδιαίτερης σπουδαιότητας, που επιτεύχθηκαν κατά τη διάρκεια τη θητεία του Δημήτρη Χριστόφια ως Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ ως ηγέτη της τουρκοκυπριακής πλευράς αφορούσαν συμφωνίες σε σημαντικά ζητήματα όπως ο τρόπος άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας, τα νομοθετικά σώματα, η δικαστική εξουσία, οι αρμοδιότητες της ομόσπονδης κυβέρνησης και εξακολουθούν να αποτελούν μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς στις συνομιλίες για το Κυπριακό.
Το Κραν Μοντάνα ήταν, κατά τη γνώμη μου, μια καταστροφή. Πρώτα απ’ όλα, και πάλι, κατά τη γνώμη μου, η συγκυρία δεν ήταν σωστή
Ο Ταλάτ μιλάει στο in 50 χρόνια μετά το πραξικόπημα και την εισβολή, για τις προοπτικές λύσεις στο Κυπριακό, τις θέσεις των δύο πλευρών, αλλά και το μέλλον των τουρκοκυπρίων. Δεν παραλείπει δε να ασκήσει σκληρή κριτική και στον Ερσίν Τατάρ, τον οποίο χαρακτηρίζει «απόλυτα ενάντιο σε λύση».
Ο πρώην ηγέτης των Τουρκοκυπρίων κ. Μεχμέτ Αλί Ταλάτ κατά την συνέντευξη του στην απεσταλμένη του in κ. Αλεξάνδρα Φωτάκη
Για τις 15 και 20 Ιουλίου 1974
«Στις 15 Ιουλίου 1974 και στις 20 Ιουλίου 1974, ήμουν στην Άγκυρα στην Τουρκία. Ήταν το τελευταίο μου έτος στο πανεπιστήμιο. Και αποφοίτησα, αλλά, επρόκειτο να φύγω από την Τουρκία και πιθανότατα θα έκανα το μεταπτυχιακό μου στην Αγγλία. Αυτό ήταν το σχέδιό μου» όπως λέει. Ένα σχέδιο που ωστόσο ανατράπηκε, αφού μετά τα γεγονότα δεν υπήρχε η οικονομική δυνατότητα για σπουδές στην Αγγλία.
Αναφερόμενος στο πραξικόπημα σημειώνει πως «στις 15 του μηνός, φυσικά, μείναμε έκπληκτοι. Δεν περιμέναμε τέτοια εξέλιξη. Και ήμασταν πολύ περίεργοι για το τι συμβαίνει στην Κύπρο. Ο πατέρας μου ήταν εδώ. Ο πατέρας μου ήταν στην Κύπρο. Έτσι, θα μπορούσα να έρθω στην Κύπρο μετά τα γεγονότα της 15ης και της 20ης Ιουλίου. Και ήρθα στην Κύπρο, απ’ όσο θυμάμαι. Όχι μετά το δεύτερο στάδιο της τουρκικής επέμβασης. Δηλαδή, τον Αύγουστο, πιθανότατα την 1η Αυγούστου. Ναι, την 1η Αυγούστου».
Για την στήριξη του σε λύση
Ο Τατάρ δηλώνει ότι ο ίδιος ήταν υπέρ της λύσης στο Κυπριακό «όχι μόνο μετά το πραξικόπημα και την τουρκική επέμβαση, αλλά και πριν από αυτό».
Διότι όπως λέει «το Κυπριακό πρόβλημα, όπως επαναλαμβάνουμε πάντα, ξεκίνησε το 1963. Οι Τουρκοκύπριοι ήταν εκτός κυβέρνησης. Και επιμέναμε να βρούμε ειρηνική λύση στο πρόβλημα, ώστε να επανενώσουμε την Κύπρο και να φέρουμε τους Τουρκοκύπριους να είναι και πάλι στην κυβέρνηση. Αλλά αυτό δεν ήταν τόσο εύκολο εκείνη την εποχή λόγω της κατανόησης των δύο ηγεσιών. Αλλά ήμασταν πάντα υπέρ μιας λύσης. Ακόμα και πριν το 1974».
Για τις συγκλίσεις Χριστόφια – Ταλάτ
«Όταν διαπραγματευόμασταν με τον Δημήτρη Χριστόφια, ξεκινήσαμε το 2008, ακριβώς, και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεών μας, καταλήξαμε σε αρκετούς συμβιβασμούς. Το μόνο που απέμενε ήταν το θέμα της ιδιοκτησίας. Επειδή στο θέμα της ιδιοκτησίας ήμασταν σε αρκετά διαφορετικές θέσεις, αλλά στα υπόλοιπα ήμασταν πολύ κοντά» όπως λέει.
Περιγράφει τις διαπραγματεύσεις ως μακρές συζητήσεις τονίζοντας το πείσμα με το οποίο στάθηκαν στα πράγματα φτάνοντας «σε πολλούς συμβιβασμούς».
«Για παράδειγμα. Συμφωνήσαμε και ανοίξαμε το οδόφραγμα της Οδού Λήδρας. Συμφωνήσαμε και ανοίξαμε το οδόφραγμα του Λιμνίτη. Όλα αυτά ήταν δύσκολα πράγματα. Πραγματικά δύσκολα. Επειδή ήμασταν σε αντίθετες θέσεις στην αρχή. Αλλά αποφασίσαμε και είπαμε ότι πρέπει να το κάνουμε αυτό. Και για να το κάνουμε αυτό, ας σταματήσουμε να κάνουμε δηλώσεις στον Τύπο και ας κάνουμε έναν συμβιβασμό σε λίγες ημέρες, ή τουλάχιστον σε λίγες εβδομάδες. Και το κάναμε. Όσον αφορά τη λύση του Κυπριακού, είχαμε και πάλι πολλούς συμβιβασμούς. Αλλά δυστυχώς, δεν μπορέσαμε να τους διακηρύξουμε μαζί αυτούς τους συμβιβασμούς» αναφέρει.
Για το Κραν Μοντανά
«Το Κραν Μοντάνα ήταν, κατά τη γνώμη μου, μια καταστροφή. Πρώτα απ’ όλα, και πάλι, κατά τη γνώμη μου, η συγκυρία δεν ήταν σωστή. Φυσικά, πολλοί από τους φίλους μου σκέφτονται διαφορετικά, αλλά εγώ πιστεύω ότι η συγκυρία δεν ήταν σωστή. Γιατί; Επειδή, όλα τα θέματα που αφορούσαν το Κυπριακό θα έπρεπε να έχουν λυθεί και μετά να πάμε στο Κραν Μοντάνα για να συζητήσουμε, τις εγγυήσεις και, την παρουσία του στρατού ή ας πούμε τις στρατιωτικές διευθετήσεις. Αλλά αυτό δεν έγινε» σημειώνει.
«Για παράδειγμα, ο χάρτης δεν ήταν έτοιμος. Ο χάρτης δόθηκε από την τουρκοκυπριακή πλευρά στον Γενικό Γραμματέα και η ελληνοκυπριακή πλευρά έδωσε έναν άλλο χάρτη στον Γενικό Γραμματέα. Πώς θα μπορούσαν οι δύο πλευρές να συμφωνήσουν σε ένα χάρτη στο Κραν Μοντάνα; Το Κραν Μοντάνα έπρεπε να έχει σχεδιαστεί για την επίλυση των συμφωνιών που αφορούσαν τις εγγυήσεις και τη συνεργασία» ενώ τονίζει ότι δεν υπήρχε συμφωνία ούτε για το περιουσιακό.
Για τον Ταλάτ «ήταν μια πρώιμη προσπάθεια, να επιλυθεί το κυπριακό πρόβλημα στο σύνολό του. Έπρεπε να γίνει στο τέλος για να επιλυθεί ένα συγκεκριμένο θέμα, το οποίο ήταν οι εγγυήσεις. Η Ελλάδα ήταν εκεί. Η Τουρκία ήταν εκεί. Οι Τουρκοκύπριοι, Ελληνοκύπριοι και οι Βρετανοί και τα Ηνωμένα Έθνη. Αυτό, η συνάντηση θα μπορούσε να επιλύσει μόνο τα ζητήματα των εγγυήσεων και της συνεργασίας».
Στην ελληνοκυπριακή πλευρά έχει εκλεγεί ένας νέος ηγέτης, ο οποίος είναι γνωστός ως ένας από τους υπαίτιους της κατάρρευσης της συνόδου του Κραν Μοντανά. Στην τουρκοκυπριακή πλευρά έχει εκλεγεί ένας ηγέτης που είναι απόλυτα ενάντια σε λύση και δεν έχει ιδέα για το Κυπριακό πρόβλημα. Η Τουρκία άλλαξε τη θέση της
Για τις δυνατότητες εξεύρεσης λύσης σήμερα
«Η εξεύρεση λύσης σήμερα είναι πολύ δύσκολο ζήτημα. Γιατί πολλά πράγματα έχουν αλλάξει» υπογραμμίζει ο Ταλάτ.
Όπως υποστηρίζει «στην ελληνοκυπριακή πλευρά έχει εκλεγεί ένας νέος ηγέτης, ο οποίος είναι γνωστός ως ένας από τους υπαίτιους της κατάρρευσης της συνόδου του Κραν Μοντανά. Στην τουρκοκυπριακή πλευρά έχει εκλεγεί ένας ηγέτης που είναι απόλυτα ενάντια σε λύση. Και κατά την άποψη μου δεν έχει ιδέα για το Κυπριακό πρόβλημα. Η Τουρκία άλλαξε τη θέση της».
Για να υπάρξει κινητικότητα ο Ταλάτ θεωρεί ότι «πρέπει να ξεκινήσουμε από κάπου αλλού. Και αυτό μπορεί να είναι η πιθανή συνεργασία μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας, η οποία πράγματι ξεκίνησε τώρα, όσον αφορά την επίλυση των προβλημάτων του Αιγαίου κ.λπ., καθώς και τα ενεργειακά ζητήματα».
Θεωρεί δε ότι το φυσικό αέριο,« συμβιβασμοί ή ας πούμε συνεργασία μεταξύ των χωρών της περιοχής, εννοώ, της Αιγύπτου, του Ισραήλ, της Τουρκίας, της Ελλάδας και της Κύπρου, και των δύο πλευρών. Εάν μια τέτοια συνεργασία μπορεί να εδραιωθεί και, με κάποιο τρόπο να αναπτυχθεί, μια νέα εποχή θα μπορούσε να ξεκινήσει και αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει ένα νέο κλίμα στην περιοχή. Και αυτό θα ήταν οι σπόροι για μία νέα ειρηνική κίνηση».
Για το ρόλο της διεθνούς κοινότητας
«Στην πραγματικότητα μία λύση στην περιοχή μας, χρειάζεται τη βοήθεια της διεθνούς κοινότητας γενικότερα. Αλλά ως πρώτο βήμα αυτό θα πρέπει να είναι η ΕΕ, διότι η Κύπρος είναι μέλος της ΕΕ. Η Τουρκία αναφέρεται ως υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ. Και η Τουρκία άρχισε τώρα να λέει ότι είμαστε σοβαροί για την ένταξη στην ΕΕ και ότι αυτός είναι ο στρατηγικός μας στόχος, κ.λπ» όπως λέει.
Θεωρεί δε ότι «η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να συμμετάσχει σε αυτές τις δραστηριότητες επίλυσης. Οι ΗΠΑ είναι μια άλλη χώρα που δεν είναι αξιόπιστη, προς το παρόν τουλάχιστον». Αλλά όπως σημειώνει «τα Ηνωμένα Έθνη και η ΕΕ θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε αυτές τις προσπάθειες, αν και όχι πολύ αποφασιστικά, αλλά ενδεχομένως δίνοντας κάποια βοήθεια στη διαδικασία».
Για το μέλλον των τουρκοκυρίων
Ο Ταλάτ θεωρεί ότι το ενδεχόμενο οι τουρκοκύπριοι να γίνουν μειονότητα στο βόρειο κομμάτι της Κύπρου είναι υπαρκτό «επειδή, υπάρχει μια μεγάλη εισροή πληθυσμού».
«Αυτός είναι ένας από τους λόγους, που οι Τουρκοκύπριοι θέλουν πραγματικά μια λύση στο Κυπριακό πρόβλημα. Νομίζω ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν κάθε δικαίωμα να σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο», όπως επισημαίνει. Σημειώνει ωστόσο ότι αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα της τουρκοκυπριακής κοινότητας, αφού και «οικονομικά, οι Τουρκοκύπριοι δεν είναι σε καλή θέση».
Όπως λέει «οικονομικά, μόνο όσοι έχουν, αυτό που λέτε ιδιοκτησία, λόγω των κτηματομεσιτικών εξελίξεων, πλουτίζουν. Αλλά οι κανονικοί άνθρωποι, δεν είναι, σε, ευημερία. Είναι, οικονομικά σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Οπότε θέλουν και αυτοί μια λύση. Θέλω να πω, όντας μέλος της ΕΕ, έχοντας χαμηλά επίπεδα πληθωρισμού, θέλω να πω στον κόσμο, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα μειώνεται, ενώ στο βορρά, στην Κύπρο ανεβαίνει. Έτσι, οι άνθρωποι τώρα δουλεύουν μόνο για το φαγητό τους. Όχι για οποιαδήποτε πολιτιστική ή άλλη εξέλιξη. Οπότε φυσικά πρέπει να θέλουν μια λύση στο Κυπριακό πρόβλημα».
