Του Κώστα Ράπτη
Το χρονικό διάστημα από τους Πολέμους του Οπίου μέχρι την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας οι Κινέζοι το ονομάζουν “Αιώνα της Ταπείνωσης”. Άγνωστο παραμένει πόσο θα διαρκέσει η περίοδος στην οποία μόλις εισήλθε η Ευρώπη, όμως πολλοί θυμήθηκαν τις λέξεις “ταπείνωση” και “υποτέλεια” μετά την εμπορική συμφωνία στην οποία κατέληξαν ο Ντόναλντ Τραμπ εκ μέρους των ΗΠΑ και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για λογαριασμό της Ε.Ε.
“Είναι μια θλιβερή ημέρα αυτή κατά την οποία μια συμμαχία ελεύθερων λαών, συνασπισμένων για να επιβεβαιώσουν τις αξίες τους και να υπερασπισθούν τα συμφέροντά της, καταλήγει στην υποταγή”, σχολίασε ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Φρανσουά Μπαϊρού, σε χαρακτηριστική απόκλιση από λοιπούς ομολόγους του, οι οποίοι κατέφυγαν στη ρητορική του “μικρότερου κακού”, δεδομένων των συνθηκών.
Ο αρμόδιος για το Εμπόριο επίτροπος, Μάρος Σέφτσοβιτς, δήλωσε ότι δόθηκε μια “πολιτική απάντηση”, καθώς “η συμφωνία αυτή δεν αφορά μόνο το εμπόριο, αλλά και την ασφάλεια, την Ουκρανία και την τρέχουσα γεωπολιτική αστάθεια”. Αναφερόμενος δε στην “Ημέρα Απελευθέρωσης”, κατά την οποία ο Τραμπ εξήγγειλε τον δασμολογικό πόλεμο, πρόσθεσε χαρακτηριστικά: “Ο κόσμος που ξέραμε πριν από τη 2α Απριλίου δεν υπάρχει”.
Ο επιχειρηματικός κόσμος, πάντως, προτιμά τις δυσάρεστες βεβαιότητες από τον μετεωρισμό στην αβεβαιότητα. “Όσοι περιμένουν τυφώνα, είναι ευγνώμονες με την καταιγίδα”, δήλωσε ο Βόλφγκανγκ Γκρόσε Έντρουπ, επικεφαλής του Συνδέσμου Χημικής Βιομηχανίας της Γερμανίας (VCI), επισημαίνοντας πάντως ότι “το τίμημα είναι υψηλό και για τις δύο πλευρές: οι ευρωπαϊκές εξαγωγές χάνουν σε ανταγωνιστικότητα και οι Αμερικανοί καταναλωτές πληρώνουν τους δασμούς”.
Με κριτήρια εξω-οικονομικά
Αλλά η πλήρης εικόνα έμελλε να αποκαλυφθεί την Πέμπτη με την έκδοση του προεδρικού διατάγματος για τους δασμούς που επιβάλλει ο Τραμπ από τις 7 Αυγούστου στο σύνολο των διεθνών εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ.
Οι χώρες εκείνες που υπέγραψαν συμφωνίες για το εμπόριο πριν από την προθεσμία που είχε θέσει ο Τραμπ υπόκεινται στους τελωνειακούς δασμούς που είχαν αναγγελθεί. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα θα δουν τα προϊόντα τους να δασμολογούνται κατά 15%, η Βρετανία κατά 10%.
Εκείνες που δεν κατάφεραν να κλείσουν συμφωνίες με την κυβέρνηση Τραμπ θα δουν τους δασμούς στα προϊόντα τους να κυμαίνονται από το 10% έως το 41%, στην περίπτωση της Συρίας. Κάποιες χώρες είναι αντιμέτωπες με εξόχως τιμωρητική αντιμετώπιση, όπως η Νότια Αφρική (30%), η Σερβία (35%) και η Ελβετία (39%). Για δε τη Βραζιλία επιφυλάχθηκε συντελεστής της τάξης του 50%, με κριτήρια αμιγώς πολιτικά, ήτοι την αντίθεση του Τραμπ στη δικαστική δίωξη του Βραζιλιάνου πρώην προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρου για απόπειρα πραξικοπήματος.
Ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε πως παρατείνει για 90 ημέρες την ισχύ των δασμών που επιβάλλονται στο Μεξικό – διατηρώντας τους στο 25% για όσα προϊόντα εισάγονται στην αμερικανική αγορά εκτός του πλαισίου της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (USMCA, πρώην NAFTA). Απεναντίας, ο Καναδάς θα δει τους δασμούς στα δικά του προϊόντα που εξάγονται στις ΗΠΑ εκτός του πλαισίου αυτής της συμφωνίας να αυξάνονται από το 25% στο 35%. Το επιχείρημα είναι και πάλι εξω-οικονομικό: αφορά την καταγγελλόμενη ανεπαρκή συνεργασία των καναδικών αρχών στον περιορισμό της ροής φαιντανύλης και άλλων παράνομων ναρκωτικών προς την αμερικανική επικράτεια.
Αδιευκρίνιστο παραμένει το τι μέλλει γενέσθαι με τους ασιατικούς κολοσσούς. Η Ινδία μεταφέρθηκε στον συντελεστή του 25%, ενώ με την Κίνα ισχύει, ως γνωστόν, η προσωρινή ανακωχή που επήλθε με την πρόσφατη σινο-αμερικανική συμφωνία-πλαίσιο, αφότου το Πεκίνο κατέφυγε στον εκβιασμό της απαγόρευσης εξαγωγής σπάνιων γαιών. Όμως και οι δύο αυτές χώρες απειλούνται τώρα, ως βασικοί αγοραστές ρωσικών υδρογονανθράκων, με δευτερογενείς κυρώσεις, υπό μορφήν δασμών 100%, στο πλαίσιο της προσπάθειας του Τραμπ να πιέσει τη Ρωσία στο ζήτημα της Ουκρανίας.
Αυστηρός στους φίλους και ελαστικός στους αντιπάλους
Όπως σχολιάζει ο Άμπροζ Έβανς-Πρίτσαρντ της βρετανικής “Telegraph”, οι φίλοι των ΗΠΑ ταλαιπωρούνται στα χέρια των Τραμπ περισσότερο από τους ανταγωνιστές. “Δεν υπάρχει σχεδόν καλύτερος τρόπος”, τονίζει, “για να διατηρηθεί ζωντανή η αφύσικη αλλά απειλητική συσπείρωση των BRICS ως το επίκεντρο μιας νέας παγκόσμιας δομής εξουσίας που κυριαρχείται από την Κίνα. Ο Τραμπ πετυχαίνει το σχεδόν αδύνατο. Κάνει την αρπακτική κομμουνιστική δικτατορία της Κίνας να φαίνεται σχεδόν ελκυστική”.
“Οι άνθρωποι απλώς θέλουν να πιστεύουν ότι όσα κάνει ο Τραμπ βγάζουν νόημα, ότι δεν είναι τόσο αδαής και ανεύθυνος όσο φαίνεται. Αλλά είναι”, σχολίασε από την πλευρά του ο νομπελίστας καθηγητής Πολ Κρούγκμαν.
Ο πρώτος χαμένος είναι οι ίδιες οι ΗΠΑ. Το Εργαστήριο Προϋπολογισμού του Πανεπιστημίου Γέιλ αναφέρει ότι οι Αμερικανοί καταναλωτές θα αντιμετωπίσουν αυξήσεις τιμών 40% για τα παπούτσια και 38% για τα ρούχα. Αλλά οι υψηλότερες τιμές δεν είναι το χειρότερο. Η μεγαλύτερη απειλή για τις ΗΠΑ είναι ότι δεν μπορούν να υποκαταστήσουν το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών τους.
Τα αμερικανικά αυτοκίνητα σύντομα θα κοστίζουν περισσότερο. Ο Τραμπ εξασφάλισε την άρση των ευρωπαϊκών δασμών στα αμερικανικά οχήματα και βιομηχανικά προϊόντα, αλλά αυτό αντισταθμίζεται πολλαπλά από αυτά που κάνει για το κόστος εισροών. Οι πωλήσεις αυτοκινήτων των ΗΠΑ στην Ευρώπη θα μειωθούν. Οι αυξανόμενες τιμές του χάλυβα, του αλουμινίου και του χαλκού ήδη τροφοδοτούν την αμερικανική πετρελαϊκή αγορά, χτυπώντας ακριβώς τη στιγμή που το καρτέλ του ΟΠΕΚ+ κατακλύζει την παγκόσμια αγορά με επιπλέον βαρέλια.
Ανέφικτη αποστολή
Από την άλλη πλευρά, οι Ευρωπαίοι επωμίστηκαν μιαν ανέφικτη αποστολή. Η συμφωνία Τραμπ – Φον ντερ Λάιεν ορίζει ότι η Ευρώπη πρέπει να αγοράσει 750 δισ. δολάρια από τις εξαγωγές ενέργειας των ΗΠΑ σε διάστημα τριών ετών. Όμως οι συνολικές εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου της Αμερικής ήταν μόνο 166 δισ. δολάρια πέρυσι. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ευρώπη μειώνεται. Η Ε.Ε. δεν θα μπορούσε να απορροφήσει το φυσικό αέριο της Αμερικής ακόμα και αν ο Τραμπ μπορούσε να το παραγάγει.
Δεν υπάρχουν αρκετά πλοία για να μεταφέρουν τόση ποσότητα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και δεν υπάρχουν αρκετά ναυπηγεία ικανά να κατασκευάσουν νέα. Οι τερματικοί σταθμοί LNG της Ευρώπης λειτουργούν σχεδόν πλήρως.
Οι ευρωπαϊκές εταιρείες κοινής ωφέλειας έχουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις αγωγών φυσικού αερίου με τη Νορβηγία, την Αλγερία και το Κατάρ. Οι Βρυξέλλες δεν έχουν νομική εξουσία να τις αναγκάσουν να αγοράσουν αμερικανικό φυσικό αέριο.
Δεν χρειάζεται, καταλήγει ο Έβανς-Πρίτσαρντ, να ανήκεις στη σχολή του Άνταμ Σμιθ για να δεις ότι η Αμερική θα αποτελέσει το κύριο οικονομικό θύμα των δικών της εμπορικών φόρων και της ιδιότροπης ανάμειξής της στην αγορά. Αλλά η μεγαλύτερη ζημιά είναι γεωπολιτική. Αυτό αγγίζει όλη την αδελφότητα των ανοιχτών δημοκρατιών. Οι κακοποιημένοι σύμμαχοι κάποτε γίνονται εχθροί.
