Τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης και των επιχειρήσεων να αντιστρέψουν το brain drain, προσελκύοντας πίσω χιλιάδες νέους και εξειδικευμένους Έλληνες που μετανάστευσαν στα χρόνια της κρίσης καταγράφουν οι Financial Times.
Από την περιοδεία της Νίκης Κεραμέως σε ευρωπαϊκές πόλεις μέχρι τις φορολογικές ελαφρύνσεις και τις ειδικές εκδηλώσεις καριέρας με κορυφαίες εταιρείες, οι FT σκιαγραφούν το φιλόδοξο σχέδιο της Αθήνας να ξανακερδίσει το ανθρώπινο κεφάλαιο που έχασε.
Το «success story» του 2024–2025 δοκιμάζεται
Μια δεκαετία αφότου περισσότεροι από 600.000 νέοι και μορφωμένοι Έλληνες εγκατέλειψαν τη χώρα εξαιτίας της κρίσης χρέους, η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως ξεκινά περιοδεία στην Ευρώπη με έναν τολμηρό στόχο: να τους πείσει να επιστρέψουν.
Από το Λονδίνο και το Άμστερνταμ μέχρι τη Νέα Υόρκη (όπου θα ταξιδέψει αργότερα φέτος), συνοδεύει αντιπροσωπείες ελληνικών εργοδοτών και μεταφέρει το μήνυμα ότι «η Ελλάδα του 2024 δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα του 2010».
«Στην αρχή το κλίμα είναι αρνητικό», δηλώνει στους Financial Times. «Μας βλέπουν ως εκπροσώπους του κράτους που τους έδιωξε. Η πρόκληση είναι να δείξουμε ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει».
Η πρόκληση της επιστροφής
Η αποστράγγιση ανθρώπινου κεφαλαίου είχε βαθιές επιπτώσεις στην οικονομία. Η έλλειψη δεξιοτήτων και η συρρίκνωση του ενεργού πληθυσμού φρέναραν την ανάκαμψη. Το 2023 καταγράφηκε για πρώτη φορά θετικό ισοζύγιο μετανάστευσης από το 2009, αν και δεν είναι σαφές πόσοι από τους επαναπατρισθέντες είναι υψηλής εξειδίκευσης.
Σύμφωνα με την BrainRegain, βασικοί λόγοι δισταγμού είναι ακόμη οι χαμηλοί μισθοί και η απουσία αξιοκρατίας. Αν και οι αποδοχές αυξήθηκαν κατά 28% από το 2016, οι μισθοί άνω των 1.600 ευρώ δεν ακολουθούν τον πληθωρισμό.
Ο οικονομικός σύμβουλος της Τράπεζας της Ελλάδος, Δημήτρης Μαλιαρόπουλος, το συνοψίζει: «Δεν μπορείς να χτίσεις βιώσιμη ανάκαμψη χωρίς ανταγωνιστικές αμοιβές και επένδυση στη δια βίου μάθηση. Αλλιώς, θα μείνουμε πίσω».
Προσφορές επί τόπου – αλλά με εμπόδια
Η περιοδεία της Κεραμέως έχει οργανωθεί από το 2024 και συνοδεύεται από συμμετοχή ελληνικών και ξένων εταιρειών — από την Aegean και τον ΟΛΠ μέχρι τη Deloitte και τη Lidl. Σε πολλές περιπτώσεις, οι εταιρείες προσφέρουν δουλειές επί τόπου.
Ωστόσο, το χάσμα στους μισθούς παραμένει τροχοπέδη. «Είναι δύσκολο να δελεάσεις υψηλά αμειβόμενους επαγγελματίες όταν η Ελλάδα έχει από τους χαμηλότερους μισθούς στην Ε.Ε.», σημειώνεται στο ρεπορτάζ.
Περίπου 6.000 άτομα έχουν επωφεληθεί από το φορολογικό κίνητρο που προβλέπει μείωση 50% στον φόρο εισοδήματος για 7 έτη, εφόσον έχουν εργαστεί στο εξωτερικό για τουλάχιστον 5 χρόνια.
Όμως, για πολλούς, το κίνητρο είναι κυρίως συναισθηματικό. Η πλειονότητα όσων επαναπατρίστηκαν το 2023 είναι 20–44 ετών. Σύμφωνα με την BrainRegain, πάνω από τους μισούς δηλώνουν ότι θα επέστρεφαν για λόγους οικογένειας και δεσμών. Το 32% παραδέχεται ότι του έλειψε… ο καιρός.
Όπως λέει η υπουργός: «Ξεκινούν να σκέφτονται σε ποια γλώσσα θα μιλούν τα παιδιά τους στο σχολείο. Και τότε καταλαβαίνουν ότι τους λείπει η πατρίδα».
Οι πρώτες ιστορίες επιστροφής
Η Αυγούστα Στανίτσα, αρχιτέκτονας και ερευνήτρια AI, γύρισε από το Ηνωμένο Βασίλειο ενώ ήταν πέντε μηνών έγκυος και προσλήφθηκε μέσω job fair στο τμήμα δεδομένων και AI της EY. «Με εντυπωσίασε το ότι η εγκυμοσύνη μου δεν θεωρήθηκε εμπόδιο», λέει. «Ένιωσα πως κάτι αλλάζει στην Ελλάδα — στις αντιλήψεις για την εργασία, τη μητρότητα, τον πολιτισμό».
Ο Παναγιώτης Καντιώτος, ηλεκτρολόγος μηχανικός, επέστρεψε από τη Γαλλία μετά από 11 χρόνια για να εργαστεί στο έργο διασύνδεσης Κρήτης-Αττικής. «Ένα τέτοιο έργο δεν το αρνείσαι στη χώρα σου», λέει — αλλά προσθέτει με νόημα: «Αν η Ελλάδα θέλει να φέρει πίσω τα μυαλά της, χρειάζεται κάτι παραπάνω από συναίσθημα. Χρειάζεται δομή».
