Ακόμη και σήμερα ο πρόεδρος Τραμπ υποστηρίζει πως στις εκλογές του 2020 του έκλεψαν τη νίκη – έναν ισχυρισμό που έχουν προβάλει κατά καιρούς και άλλοι ηττημένοι εκλογών σε ολόκληρο τον πλανήτη. Θα μπορούσε να συμβεί κάτι αντίστοιχο και στις γερμανικές εκλογές; Οι πληροφορίες που έχει συγκεντρώσει η DW είναι μάλλον καθησυχαστικές: “Επί του παρόντος δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν την ύπαρξη κινδύνου για τις ομοσπονδιακές εκλογές”, αναφέρουν οι υπηρεσίες ασφαλείας.
Ο κίνδυνος της ρωσικής επιρροής
Παρ’ όλα αυτά διεθνώς παρατηρείται ένα έντονο ενδιαφέρον για πιθανή παράνομη επιρροή σε διάφορες εκλογικές διαδικασίες από ξένα κράτη – και τέτοιες διαθέσεις παρουσιάζει ιδίως η Ρωσία. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως μέσω κυβερνοεπιθέσεων, με στόχο τη χειραγώγηση των εκλογών, την πρόκληση ανασφάλειας στον πληθυσμό ή τη στοχευμένη δυσφήμιση πολιτικών προσώπων. Ως εργαλείο αξιοποιείται και παραπλανητικό περιεχόμενο που έχει δημιουργηθεί με τεχνητή νοημοσύνη. “Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται επιδραστικά βίντεο deepfake ή ηχητικά αρχεία για την παραπλάνηση των ψηφοφόρων”, επισημαίνεται στην ανάλυση των υπηρεσιών ασφαλείας που έχει στη διάθεσή της η DW.
Η Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος παίρνει μέτρα
Η Υπηρεσία για την Προστασία του Συντάγματος (BfV) έχει δημιουργήσει μία ειδική ομάδα, η οποία παρακολουθεί την κατάσταση σε συνεργασία με τις πλατφόρμες social media και την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία. Στην ιστοσελίδα της υπάρχουν και πολλές πληροφορίες για τους πολίτες γύρω από την ασφάλεια των εκλογών. Η αρχή προειδοποιεί ιδίως για τα fake news που κυκλοφορούν τόσο στα social media όσο και σε διάφορα chat-groups και αφορούν τις εκλογές και οι οποίες συχνά αναπαράγονται από πολλούς χρήστες – διότι πολλοί δεν μπορούν πάντα να αντιληφθούν πως πρόκειται για παραπλανητικές πληροφορίες.
Τι αφορούν τα fake news για τις γερμανικές εκλογές;
Τα fake news γύρω από τις γερμανικές εκλογές ποικίλουν. Για παράδειγμα κυκλοφορεί η πληροφορία πως στη Γερμανία οι πολίτες υποχρεούνται να ψηφίσουν. Όπως επισημαίνουν ωστόσο οι αρχές, κάτι τέτοιο δεν ισχύει – αντιθέτως το δικαίωμα ψήφου των πολιτών περιλαμβάνει και το “πώς” αλλά και το “εάν” θα αποφασίσει κάποιος να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα. Οι ανησυχίες για παραποίηση ψήφων μέσω πληροφοριακών συστημάτων είναι επίσης ανεδαφικές. Τα αποτελέσματα διαβιβάζονται μεν ηλεκτρονικά σε κέντρα συλλογής δεδομένων, αλλά αυτό γίνεται κρυπτογραφημένα. Ακόμη όμως και να χακαριστεί κάποιο τέτοιο κέντρο και πάλι δεν υφίσταται λόγος ανησυχίας, διότι οι ψήφοι κατατίθενται αποκλειστικά γραπτώς – είτε στις κάλπες είτε μέσω της διαδικασίας της επιστολικής ψήφου.
Οι κυβερνοεπιθέσεις δεν αποτελούν κίνδυνο
Επομένως, ενδέχεται πράγματι να γίνει κάποια κυβερνοεπίθεση, αυτή όμως δεν πρόκειται να αλλοιώσει το εκλογικό αποτέλεσμα. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφάλεια των Πληροφοριών ξεκαθαρίζει πως “το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα βασίζεται στις καταγραφές των εκλογικών κέντρων και ελέγχεται και διασταυρώνεται ανά πάσα στιγμή. Ως εκ τούτου δεν μπορεί να αλλοιωθεί από κάποια κυβερνοεπίθεση”. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχει συλλέξει η DW, ούτε και η εμπλοκή ξένων δυνάμεων και η επιρροή των social media ανησυχούν τους ειδικούς. Ο ερευνητής με ειδίκευση σε θέματα δημοκρατίας και λαϊκισμού Λάουρεντς Γκίντερ από το Πανεπιστήμιο Bocconi του Μιλάνου προειδοποιεί μάλιστα να μην υπερεκτιμάται η επίδραση που έχουν τα fake news, καθώς αυτό “βλάπτει το αίσθημα εμπιστοσύνης των πολιτών και τη δημοκρατία”, όπως γράφει στο IPS (Journal for International Politics and Society).
Η περίπτωση της Ρουμανίας
Η παραπληροφόρηση πάντως εξελίσσεται σε μία από τις κύριες αιτίες απροσδόκητων εκλογικών αποτελεσμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, στο οποίο αναφέρεται και ο Γκίντερ, οι ρουμανικές προεδρικές εκλογές του 2024. Το πρόβλημα: διάφοροι πολιτικοί αποκτούν απήχηση μέσω υποθέσεων και επιχειρημάτων που, αν και ακούγονται εύλογα, είναι αστήρικτα. Κατά τον επιστήμονα αυτό είναι επικίνδυνο: “Αν θεωρήσουμε πως τα fake news αλλοιώνουν με τρόπο καθοριστικό τα εκλογικά αποτελέσματα, γιατί να δώσουμε βάση σε αυτά;”, διερωτάται ο Γκίντερ. Και αν κάθε πολιτική ήττα μπορεί να εξηγηθεί μονάχα βάσει μίας άδικης προπαγάνδας της αντίπαλης πλευράς, γιατί να συνεχίσουμε να αναγνωρίζουμε τη νομιμότητα του πολιτικού αντιπάλου;
Ανησυχία για την εμπιστοσύνη των πολιτών στη δημοκρατία
Εν προκειμένω πάντως δεν υπάρχουν βάσιμα στοιχεία που να καταδεικνύουν ότι θα μπορούσε να συμβεί και στη Γερμανία κάτι παρόμοιο με όσα γίνονται στη Ρουμανία ή στις ΗΠΑ. Ωστόσο ο Γκίντερ ανησυχεί για την επίδραση που μπορεί να έχει η όλη συζήτηση γύρω από τα fake news στη Γερμανία. “Αυτή η συλλογιστική υπονομεύει την εμπιστοσύνη στις δημοκρατικές διαδικασίες – και ταυτοχρόνως αποτελεί ολοένα και περισσότερο “κανονικότητα” στις δυτικές δημοκρατίες”. Κατά τις υπηρεσίες ασφαλείας η απάντηση σε αυτό ενόψει και των εκλογών της 23ης Φεβρουαρίου είναι μία “διαφανής και δημοσίως προσβάσιμη εκλογική διαδικασία. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται η χειραγώγηση των εκλογών και ενισχύεται η εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης σε μία κανονική και ασφαλή εκλογική διαδικασία”.
