Η συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η δήλωση του Γιώργου Γεραπετρίτη ότι οι Υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών έλαβαν εντολή «να διερευνήσουν το έδαφος για το κατά πόσον υπάρχουν πρόσφορες συνθήκες για να εκκινήσουν οι συζητήσεις σχετικά με την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης», ανοίγει ξανά τη συζήτηση για το αν τελικά το θέμα που προκαλεί τις εντάσεις θα τεθεί στο τραπέζι και αν υπάρχει το κοινό έδαφος να επανεκινήσει ο διάλογος.
Επίσης για το αν αυτός ο διάλογος θα έχει προοπτική μετά από 22 χρόνια και 64 γύρους διερευνητικών επαφών χωρίς αποτέλεσμα μέχρι στιγμής.
Κρίσιμα εθνικά θέματα
Ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου του Πανεπιστημίου Πειραιά, Πέτρος Λιάκουρας, μιλώντας στο in τονίζει ότι κατ΄ αρχήν πρέπει να αφήσουμε και να προτρέψουμε τους εγνωσμένους ειδικούς να μιλήσουν και να κατατοπίσουν και να εκφράσουν άποψη. Πρόκειται για κρίσιμα εθνικά συμφέροντα τα οποία διακυβεύονται και πρέπει να τεθούν υπόψη εκείνων που λαμβάνουν τις πολιτικές αποφάσεις.
Διάλογος Μητσοτάκη – Ερντογάν
Υπογραμμίζει δε ότι ένα σημαντικό ζήτημα είναι ο διάλογος. Και ότι για να υπάρξουν συνομιλίες αλλά και πολύ περισσότερο για να καταλήξουν αυτές σε ένα αποτέλεσμα πρέπει να υπάρχει πολιτική βούληση και από τις δύο πλευρές.
Ο Λιάκουρας χαρακτηρίζει την συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν «μία καλή συνάντηση, σε θετική κατεύθυνση. Επιβεβαιώθηκε στη συνάντηση της Νέας Υόρκης το καλό κλίμα το οποίο υπάρχει, τα ήρεμα νερά. Επιβεβαιώθηκε ότι όλο αυτό το διάστημα δεν υπάρχουν υπερπτήσεις, ούτε παραβιάσεις εθνικού εναέριου χώρου, ούτε αντεγκλήσεις μέσω δηλώσεων,όλα πρέπει να συνεχίσουν στην κατεύθυνση αυτή».
Τονίζει ωστόσο ότι των διαπραγματεύσεων για λύση και οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών προηγούνται οι διαβουλεύσεις και ο διάλογος. Ο διάλογος όπως και η διαπραγμάτευση ανήκουν στα μέσα ειρηνικής επίλυσης τα οποία προβλέπονται στο διεθνές δίκαιο και ακολουθούνται από την Ελλάδα όπως δήλωσε στην ομιλία του ο Πρωθυπουργός της χώρας.
Πολιτική βούληση
Όπως λέει, η δήλωση κ. Γεραπετρίτη είναι «θετική». Παρ’ όλα αυτά υπενθυμίζει ότι είναι «θέμα πολιτικής βούλησης. Θέλουμε να το λύσουμε; Εάν έχουμεδιλήμματα, επιφυλακτικότητα, δεν θα πάμε. Άρα, είναι θέμα καθαρά πολιτικής βούλησης. Για μένα είναι μια καλή στιγμή.
Τα διλήμματα και οι επιφυλάξεις καθώς και περαιτέρω όροι ή περιορισμοί συνήθως αποτελούν ανασχετικό παράγοντα για την έναρξη διαλόγου». Με το διάλογο όπως υπογραμμίζει, «δεν σημαίνει ότι γίνονται δεκτές οι απόψεις της άλλης πλευράς. Μόνο εάν συμφωνηθούν με κοινή βούληση δεσμεύουν».
Παραμένουν τα προβλήματα
Αναγνωρίζει ότι οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας αυτή την περίοδο είναι σε καλή φάση για να προσθέσει πως αυτό δεν σημαίνει ότι τα προβλήματα δεν υπάρχουν. «Παραμένει η κατάσταση εκκρεμότητας αλλά τώρα δίνεται η κατάλληλη ευκαιρία, αρκεί αυτή να ευοδώσει και προχωρήσει».
Η ομιλία Eρντογάν
Σχολιάζοντας την ομιλία Ερντογάν και τα μηνύματα που εξέπεμψε από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, με τη βαρύτητα που έχει αυτή η ομιλία, ο κ. Λιάκουρας τονίζει ότι ο τούρκος πρόεδρος ξεκαθάρισε ότι η «Άγκυρα θέλει να οριοθετήσει τις θαλάσσιες ζώνες. Και αυτό πλέον αποτελεί θέση της Τουρκίας. Και μιλούσε για το Αιγαίο και χωριστά για την Ανατολική Μεσόγειο». Αυτή η ομιλία του Ερντογάν είναι βαρυσήμαντη.
Τα 12 ναυτικά μίλια
Όπως επισημαίνει, «για το Αιγαίο ο τούρκος πρόεδρος αναφέρθηκε σε οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών που θα διασφαλίζει την ελεύθερη ναυσιπλοΐα, όπως λέει και την εμπορική δραστηριότητα στην περιοχή. Αυτό δεν σημαίνει ότι όταν μιλάει για το διεθνές δίκαιο δεν περιλαμβάνεται και το δίκαιο της θάλασσας. Είναι ενιαίο το διεθνές δίκαιο. Είναι μέσα στη λογική του διεθνούς δικαίου, το Δίκαιο της Θάλασσας. Δεσμεύεται. Μην το θεωρούμε ότι είναι κάτι διαφορετικό.
Επίσης, όταν αναφέρει διεθνές δίκαιο εννοεί το σύνολο όλων των κανόνων. Τώρα, όταν μιλάει για ναυσιπλοΐα, σημαίνει πρωτίστως ότι πρέπει να τηρηθεί σε ανοικτή θάλασσα, αυτό μπορεί να ερμηνευθεί και ως μία έκκληση συμβιβασμού, δηλαδή εφικτό εάν επιλεγεί λελογισμένη έκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης. Τα 12 ναυτικά μίλια για ορισμένες περιοχές όπου εκεί όπου με το εύρος αυτό είναι εφικτή η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Διαφορετικά, εξασφάλιση μεγαλύτερης σε έκταση υφαλοκρηπίδα προϋποθέτει λελογισμένη έκταση αιγιαλίτιδας ζώνης,ίσως διαφοροποιημένου εύρους αναλόγως των περιοχών που θέτουμε ως πρόβλεψη προς οριοθέτησηυφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ».
Αυτό, όπως τονίζει, είναι μείζον και προσθέτει ότι «πρέπει να σκεφτούμε πολλές φορές τα πολύ σημαντικά και να πάρουμε κρίσιμες αποφάσεις, εξηγώντας με λογική τι σημαίνει η κάθε μία θαλάσσια ζώνη. Αυτή τη στιγμή υπάρχει άμεση ανάγκη της λύσης του προβλήματος της υφαλοκρηπίδας, άρα η οριοθέτηση πρέπει να γίνει. Η έλλειψη οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ (την τελευταία μεταγενέστερα) είναι αυτή που έχει προκαλέσει τα μείζονα επεισόδια, από το 1976 έως πρόσφατα το 2020.
Άρα εάν σήμερα πούμε ότι δεν μας ενδιαφέρει, εμείς θα κάνουμε μία επέκταση αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12νμ και τελειώσαμε, ίσως δεν είναι το πλέον αποτελεσματικό βήμα, ενέχει κινδύνους, διότι αφενός θα αντιμετωπίσει την τουρκική αντίδραση και αφετέρου θα φανεί ότι έχουμε αθετήσει την υπόσχεση της οριοθέτησης με την Τουρκία. Εκεί πρέπει κανείς να αναρωτηθεί ποιες θα είναι οι επιπτώσεις γύρω απ’ όλα αυτά στην στρατηγική του. Σημασία δεν έχει το βήμα, αλλά το θετικό αποτέλεσμα».
Δεν εγείρει casus belli
Ο κ. Λιάκουρας ξεκαθαρίζει εξίσου ότι ο Ερντογάν δεν εγείρει ζήτημα casus belliαναφερόμενος σε διασφάλιση ναυσιπλοΐας. Δεν προκύπτει από τον τρόπο που διατυπώνει την πρόταση του από το βήμα της ΓΣ/ΗΕ και αυτό επίσης είναι σημαντικό. Συνεπώς, δεν είναι μόνο η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που αφορά στο διάλογο, αλλά και η συνεννόηση για το όριο που θα έχει τελικά ορίσει μονομερώς η Ελλάδα και επικοινωνήσει με την Τουρκία για την αιγιαλίτιδα ζώνη της. Αυτά για το Αιγαίο η οριοθέτηση του οποίου γεννάει δυσκολίες,αλλά ουδέν ακατόρθωτο για την διπλωματία και την διαπραγμάτευση.
Όσον αφορά στην Αν. Μεσόγειο η οριοθέτηση της οποίας είναι ευχερέστερη αλλά έχει δυσχερανθεί εξαιτίας του τουρκολυβικού μνημονίου, και της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας ΑΟΖ, δύο οριοθετήσεις που επικαλύπτονται, η μια είναι παράνομη ενώ η δεύτερη νόμιμη, παρόλα αυτά υφίσταται διαφορά που πρέπει να διευθετηθεί. Το πως -διαπραγμάτευση ή δικαστική παραπομπή- θα φανεί εάν υπάρξει πολιτική βούληση.
Τι ανέφερε ο Τούρκος πρόεδρος
Ο Τούρκος πρόεδρος στην ομιλία του αναφέρθηκε στην οριοθέτηση δυτικά της Κύπρου εννοώντας προφανώς την τουρκολιβυκή περίπτωση. Τόνισε ότι έχει την μεγαλύτερη ακτογραμμή και ότι δεν θα ήθελε να αμφισβητηθεί ούτε να αποκλειστεί. Ζήτησε να οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα μα όλα τα κράτη.
Οι ομιλίες αυτές απευθύνονται παντού σε αποδέκτες όχι σε συγκεκριμένο κράτος, απλώς κάθε κράτος παίρνει δι’ εαυτό ό,τι του αναλογεί από τη δήλωση βούλησης του Τούρκου Προέδρου για οριοθέτηση. Ο ίδιος εμμένει στην τουρκολιβυκή οριοθέτηση όπως και στα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων σε θαλάσσιες ζώνες και προφανώς σε έσοδα από εκμετάλλευση ορυκτών από τους βυθούς.
Όσον αφορά στην ίδια ομιλία του τούρκου προέδρου ειδικότερα για το Κυπριακό, ο Τούρκος Πρόεδρος εισάγει στο πρόβλημα με βήματα. «Υποστηρίζει ότι οι τουρκοκύπριοι πρέπει να κατοχυρώσουν την κυρίαρχη ισότητα και το ισότιμο καθεστώς τους με τους ελληνοκύπριους στην μελλοντική Κύπρο.
Θεωρεί ότι μετά τις παλινωδίες η ομοσπονδία δεν είναι το μοντέλο που ψάχνουμε για την Κύπρο, είναι ξεπερασμένο. Οδηγείται στη σκέψη να βάλουμε στο τραπέζι τα δύο κράτη, ότι έκανε με τη διάσκεψη κυπριακού στη Γενεύη το 2021. Από το βήμα της Γενικής Συνέλευση του ΟΗΕ έκανε έκκληση στη διεθνή κοινότητα να αναγνωρισθεί η αυτοαποκαλούμενη «ΤΔΒΚ» δηλαδή τα Κατεχόμενα».
Μητσοτάκη – Ερντογάν: Η ασέβεια στο Κυπριακό
Ο Καθηγητής Λιάκουρας σημειώνει ότι ήταν ασέβεια να διατυπώσει στα Ηνωμένη Έθνη αίτημα για αναγνώριση του ψευδοκράτους. «Διότι τα Ηνωμένα Έθνη δια του οργάνου της, του κύριου αποφασιστικού οργάνου της, που είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας, όχι μόνο έχει ακυρώσει την υπόσταση λέγοντας ότι είναι άκυρη και ανυπόστατη η ανακήρυξη, γεγονός που οδηγεί στην ακύρωση της υπόστασης, εξ ου και κηρύσσεται ανυπόστατη η οντότητα που προσπάθησε να δημιουργήσει η Τουρκία στην Κύπρο. Δηλαδή αν η ανακήρυξη είναι άκυρη και ανυπόστατη, δεν μπορεί να δημιουργήσει καμία νομική κατάσταση.
Τι άλλο έχει διατυπωθεί με το ψήφισμα 541/1983 του Συμβουλίου Ασφαλείας του 1983, που λήφθηκε αμέσως, δύο μέρες μετά την ανακήρυξη; Ότι καλεί με δεσμευτική εντολή όλα τα κράτη να μην αναγνωρίσουν καμιά άλλη οντότητα στην Κυπριακή Δημοκρατία πέραν της κυπριακής κυβέρνησης. Αυτό ξέρετε τι σημαίνει;
Ότι κάθε ένα κράτος το οποίο θα αναγνωρίζει τι κάνει; Παραβιάζει ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Δηλαδή τι μπορεί να κάνει το Συμβούλιο Ασφαλείας αν θέλει να φτάσει μέχρι εκεί που πρέπει; Να επιβάλεικυρώσεις σε οποιοδήποτε κράτος αναγνωρίζει γιατί παραβιάζει το ίδιο το ψήφισμα, το οποίο συνιστά διεθνές δίκαιο για το συγκεκριμένο θέμα».
Μητσοτάκη – Ερντογάν: Ναι στο διάλογο
Ωστόσο ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς θεωρεί ότι η κυπριακή κυβέρνηση και Νίκος Χριστοδουλίδης, δεν πρέπει να απορρίψει το διάλογο. «Πρέπει να πάνε στις συνομιλίες. Διότι, αν πει όχι, η ελληνοκυπριακή πλευρά θα χρεωθεί το ναυάγιο».
Για τον Λιάκουρα άλλωστε στο Κυπριακό ο Ερντογάν δεν έχει «ακόμη αποφασίσει τι θέλει να κάνει. Δεν ξέρω αν θέλει να διχοτομήσει την Κύπρο. Θεωρώ ότι η καλύτερη λύση για τον Ερντογάν στο Κυπριακό είναι να έχει δικαιώματα ισοτιμίας σχεδόν ως κράτος τα κατεχόμενα και βεβαίως να απολαμβάνει όλων αυτών των προνοιών ευνοιών κλπ., όντας ένα κράτος το οποίο θα αποκτήσει δύναμη και ευημερία χάρη στους Ελληνοκύπριους».