Του Κώστα Ράπτη
Η πληροφορία που μετέδωσε τη Δευτέρα το Bloomberg δεν είναι δυνατόν να υποτιμηθεί, όμως γεννά και πολλά ερωτήματα. Η Τουρκία, σύμφωνα με το αμερικανικό πρακτορείο, έχει υποβάλει επίσημο αίτημα ένταξης στην Ομάδα Brics, η οποία πρόκειται να πραγματοποιήσει την επόμενη σύνοδο κορυφής της τον Οκτώβριο στο Καζάν της προεδρεύουσας για φέτος Ρωσίας.
Επίσημο αίτημα, το οποίο να γίνεται γνωστό μέσω διαρροών, αποτελεί βέβαια οξύμωρο. Από την άλλη πλευρά το ενδιαφέρον της Τουρκίας για ένταξη στην ομάδα είναι γνωστό, όπως έχουν αναφέρει και οι εκπρόσωποι του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ και του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα.
Ωστόσο, είναι εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσον στη σύνοδο του Καζάν πρόκειται να ανακοινωθεί νέο κύμα διεύρυνσης της ομάδας, που ήδη την πρωτοχρονιά διπλασίασε τον αριθμό των μελών της, με την εισδοχή της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Ιράν, της Αιγύπτου και της Αιθιοπίας.
Αλλά η σύγχυση επιτείνεται από τα διεθνή δημοσιεύματα που, συγκρίνοντας ανόμοια, παρουσιάζουν την Τουρκία ως “το πρώτο μέλος του ΝΑΤΟ που αιτείται εισδοχή στην Ομάδα Brics”.
To NATO είναι μια στρατιωτική συμμαχία που αποτελεί τα τελευταία 75 χρόνια πυλώνα της αμερικανικής διεθνούς ηγεμονίας. Η Ομάδα Brics, πάλι, συγκροτήθηκε πριν από 15 χρόνια ως ένα χαλαρό φόρουμ συντονισμού των κυριότερων αναδυόμενων οικονομιών, με πρώτιστο στόχο την ενίσχυση του brand τους και την προώθηση των μεταξύ τους εμπορικών συναλλαγών και με τη φιλοδοξία (όπως αυτή προβάλλει όλο και εντονότερα το τελευταίο διάστημα) παράκαμψης του δολαρίου και των ελεγχόμενων από τη Δύση συστημάτων εξόφλησης.
Προφανώς, οτιδήποτε απεργάζεται την αποδολαριοποίηση αποτελεί ευθεία αμφισβήτηση της αμερικανικής ηγεμονίας, η οποία στηρίζεται στην χρηματοπιστωτική κυριαρχία όσο και στον στρατό των ΗΠΑ. Όμως θα ακριβολογούσαμε αν περιγράφαμε την Ομάδα Brics ως ένα αντίπαλο δέος στην G7, διότι οποιαδήποτε σύγκριση με το ΝΑΤΟ παραπλανά ως προς τον βαθμό πολιτικής ευθυγράμμισης που επικρατεί στους κόλπους της και υποτιμά το γεγονός ότι όχι μόνο τα μέλη δεν συνδέονται με δεσμεύσεις αμυντικής συνδρομής, αλλά ενίοτε ταλανίζονται από σκληρούς ανταγωνισμούς, άλλοτε λανθάνοντες ή ελεγχόμενους και άλλοτε ανοικτούς, ακόμη και για μεθοριακές διαφορές, όπως είναι η περίπτωση των ζευγών Ινδίας-Κίνας ή Ιράν-Σαουδικής Αραβίας.
Η έλλειψη, προς το παρόν, ισχυρών πολιτικών θεμελίων είναι και ο λόγος για τον οποίο η Ομάδα Brics διστάζει μπροστά στα δεκάδες αιτήματα εισδοχής που δέχεται, όσο και αν αυτά είναι ένας ευπρόσδεκτος δείκτης της ελκυστικότητάς της. Το πάθημα με την ένταξη της Αργεντινής, η οποία ακυρώθηκε από την νέα κυβέρνηση Μιλέι μολονότι είχε ήδη εγκριθεί από την Ομάδα Brics, είναι πολύ πρόσφατο. Διδακτική είναι επίσης και η περίπτωση του Μπαγκλαντές, έτερου πιθανού νέου μέλους, όπου η ανατροπή της κυβέρνησης Χασίνα δημιουργεί μια “σφήνα στα πλευρά” τόσο της Ινδίας όσο και της Κίνας.
Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο ότι τα αιτήματα εισδοχής πολλαπλασιάσθηκαν παρά (ή μάλλον ακριβώς μετά) το ξέσπασμα του ουκρανικού πολέμου και τις αντιρωσικές κυρώσεις που ακολούθησαν. Στον πλανητικό Νότο και μόνο το γεγονός ότι η Ρωσία αποτόλμησε την εισβολή στην Ουκρανία ερμηνεύεται ως αποδυνάμωση της αποτρεπτικής ικανότητας της Δύσης, ενώ η οχύρωση απέναντι στις κυρώσεις γίνεται πλέον κυρίαρχο μέλημα όλων των ηγεσιών.
Για την Τουρκία, πάλι, το “φλερτ” με την Ομάδα Brics, όπως και αν εξελιχθεί, αποτελεί εν μέρει διαπραγματευτικό ελιγμό, εν μέρει όμως και αντικειμενική αναγκαιότητα. Σε πρώτο πλάνο κυριαρχεί η επιθυμία της χώρας του Ταγίπ Ερντογάν να πιέσει, δια της προβολής πιθανών εναλλακτικών, για την προώθηση της τελματωμένης ευρωπαϊκής της προοπτικής. Ταυτόχρονα, όμως, η επιχειρούμενη ευρασιατική ολοκλήρωση δημιουργεί ένα “βαρυτικό πεδίο” που αναπόφευκτα αγγίζει και την Τουρκία ως φυσική απόληξη των “δρόμων του μεταξιού”. Επιπλέον η σύμπραξη με την Κίνα και τη Ρωσία μπορεί να λειτουργήσει υποβοηθητικά στις τουρκικές φιλοδοξίες για διείσδυση στην Αφρική.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν απαραιτήτως ότι η ένταξη στην Ομάδα Brics αποτελεί ρεαλιστική προοπτική – και μάλιστα για μία χώρα μέλος του ΟΟΣΑ. Προς το παρόν, όμως, η Άγκυρα έχει την ικανοποίηση να προβάλλει την εικόνα ενός περιζήτητου εταίρου, που ασκεί πολυδιάστατη πολιτική χωρίς ταμπού.