Η αντιπολίτευση συνεχίζει να προηγείται στις περισσότερες δημοσκοπήσεις εν όψει των εκλογών της Τουρκίας. Αλλά υπάρχει και η άλλη πλευρά που υποστηρίζει ότι ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να αψηφήσει τις πιθανότητες και να κερδίσει ξανά. Η εντυπωσιακή εικόνα μιας συγκέντρωσης στην Κωνσταντινούπολη – η μεγαλύτερη μέχρι στιγμής του Ερντογάν – δείχνει ότι ο ηγέτης της Τουρκίας συνεχίζει να απολαμβάνει λαϊκή υποστήριξη.
Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ισχυρίστηκε ότι 1,7 εκατομμύρια άνθρωποι εμφανίστηκαν στο παροπλισμένο αεροδρόμιο Ατατούρκ για την εκδήλωση της Κυριακής· υποστηρικτές μεταφέρθηκαν στο συλλαλητήριο από όλη τη χώρα. Ενώ ανεξάρτητοι ελεγκτές τόνισαν ότι ο πραγματικός αριθμός είναι μικρότερος ακόμα και από το μισό του αριθμού που αναφέρθηκε, αυτή η συγκέντρωση έδειξε ότι η νίκη της αντιπολίτευσης δεν είναι καθόλου βέβαιη.
Μόλις μια μέρα πριν, η συμμαχία των έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης πραγματοποίησε επίσης την αντίστοιχη συγκέντρωση στην Κωνσταντινούπολη προσελκύοντας αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες υποστηρικτές. Η αντίθεση στο θέμα και στη ρητορική μεταξύ των δύο γεγονότων ήταν έντονη. Τα μηνύματα της αντιπολίτευσης επικεντρώνονται γύρω από την ειρήνη, την ενότητα και τη δημοκρατία. Ο Ερντογάν έχει επικεντρωθεί στην κληρονομιά, την εθνική ασφάλεια και το Ισλάμ.
Ο ισλαμισμός έπαιζε πάντα κεντρικό ρόλο στην επί δύο δεκαετίες διακυβέρνηση του ΑΚΡ, αλλά το περιτύλιγμα έχει αλλάξει σημαντικά με τα χρόνια. Την εποχή της πρώτης τους εκλογικής νίκης το 2002, υποστήριζαν μια μάλλον φιλελεύθερη μορφή ισλαμισμού. Κατά τη δεύτερη δεκαετία της διακυβέρνησής τους, ωστόσο, καθώς έχασαν τη συμπάθεια των κεντρώων, των φιλελεύθερων, των Κούρδων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Ερντογάν ξεκίνησε μια νέα πορεία, συγχωνεύοντας επιτυχώς τον ισλαμισμό με τον σκληροπυρηνικό εθνικισμό. Αυτός ο συνδυασμός λειτούργησε ξανά και ξανά πολύ καλά και κέρδισε την υποστήριξη της πιο συντηρητικής περιοχής της κεντρικής Μικράς Ασίας.
Η φράση “η γεωγραφία είναι το πεπρωμένο” είναι αρκετά δημοφιλής στην Τουρκία και για καλό λόγο. Όταν οι άνθρωποι στην Τουρκία συναντούν ένα νέο άτομο, σχεδόν αμέσως ρωτούν: “Από πού είσαι;”, δηλαδή από ποια επαρχία είναι η οικογένεια του πατέρα σου. Από την απάντηση, μπορεί κανείς να μαντέψει με ακρίβεια το θρησκευτικό και εθνικό υπόβαθρο του ατόμου, τις προθέσεις ψήφου του και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και τον τρόπο ζωής του. Με εξαίρεση μερικές εκλογικές περιφέρειες, όπως η Κωνσταντινούπολη, η Άγκυρα ή τα Άδανα, αυτό αντανακλάται σωστά παίρνοντας ως παράδειγμα τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών. Τα δυτικά της χώρας, κατά μήκος των ακτών του Αιγαίου και της Μεσογείου, είναι κόκκινα και υποστηρίζουν το κοσμικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP)· το νοτιοανατολικό είναι μωβ, για το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα (HDP)· όλα στο ενδιάμεσο είναι πορτοκαλί για το AKP του Ερντογάν.
Ο Ερντογάν προσπάθησε να παρουσιάσει αυτές τις εκλογές ως επιλογή ανάμεσα στο Ισλάμ και τον αθεϊσμό. “Θα υπάρξει ένα από τα δύο σενάρια στην Τουρκία στις 14 Μαΐου”, δήλωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης, Μπεκίρ Μποζντάγ, σε πρόσφατη εκλογική εκδήλωση. “Θα δούμε είτε ανθρώπους να ανοίγουν σαμπάνια και να γιορτάζουν μέχρι το βράδυ είτε ανθρώπους να κάνουν προσευχές ευγνωμοσύνης”. Το γεγονός ότι ο κοινός υποψήφιος της αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, προέρχεται από την ετερόδοξη μουσουλμανική μειονότητα των Αλεβιτών, επιδεινώνει επίσης τις πιθανότητές τους να κερδίσουν το συντηρητικό εκλογικό σώμα στην κεντρική Μικρά Ασία.
Η θλιβερή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας δεν είναι μυστικό. Ο πληθωρισμός εξακολουθεί να είναι επίσημα στο 44% και μεγάλα τμήματα της κοινωνίας έπεσαν κάτω από το όριο της φτώχειας από το 2018. Ακόμη και οι υποστηρικτές του AKP αρχίζουν να παραδέχονται ότι υπάρχουν σοβαρά προβλήματα. “Αλλά αν κάποιος πρόκειται να το διορθώσει, θα είναι αυτοί”, είπε ο Μαχμούτ Οζτούρκ, συνταξιούχος που υποστηρίζει το AKP από την ίδρυσή του, μιλώντας στο The Spectator. Επισήμανε τα μεγάλα έργα και τις κατασκευές που αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά της οικονομικής ανάπτυξης υπό την προεδρία του AKP. Ακόμη και στην τρέχουσα οικονομική κρίση, το ΑΕΠ της Τουρκίας εξακολουθεί να είναι τρεις φορές υψηλότερο από ό,τι όταν ο Ερντογάν ανέβηκε για πρώτη φορά στην εξουσία.
Οι ανεπίσημες οικονομικές σχέσεις και η δυναμική στην Τουρκία είναι επίσης κρίσιμες όταν πρόκειται να κατανοήσουμε πώς ο Ερντογάν διατηρεί τόσο υψηλή υποστήριξη. Λόγω της έλλειψης επαρκούς συστήματος κοινωνικής πρόνοιας, οι άνθρωποι στη χώρα βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε άτυπα οικονομικά δίκτυα. Η εύρεση μιας νέας δουλειάς, ενός προσιτού διαμερίσματος ή ενός επιχειρηματικού εταίρου συχνά επιλύεται μέσω πολιτικών κομμάτων ή θρησκευτικών ταγμάτων/αιρέσεων. Με περισσότερα από 11 εκατομμύρια μέλη, το AKP είναι αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη και πιο σημαντική από αυτές τις ομάδες.
“Αν θέλετε να πετύχει η επιχείρησή σας, πρέπει να πάτε μαζί τους”, είπε υψηλόβαθμο στέλεχος και επιχειρηματίας του AKP, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Αν και είναι ο περιφερειακός διευθυντής του κόμματος σε μια περιοχή της νότιας Τουρκίας, η σύνδεσή του με το AKP είναι κατά κύριο λόγο μια ρεαλιστική θέση, όχι ιδεολογική.
Ο Ερντογάν έχει επικεντρωθεί εκτενώς στην άμυνα και την εθνική ασφάλεια κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του. Προεκλογικά, καθέλκυσε το πρώτο πολεμικό “drone carrier” της Τουρκίας και παρουσίασε ένα νέο μαχητικό drone. Η στρατιωτική τεχνολογία ενίσχυσε περαιτέρω την εικόνα του ως ο ισχυρός άνδρας που δίνει προτεραιότητα στην εθνική κυριαρχία της Τουρκίας πάνω από όλα.
Το AKP έχει κάνει τα πάντα για να χαρακτηρίσει την αντιπολίτευση ως σύμμαχο τρομοκρατικών οργανώσεων. Το κάνει χρησιμοποιώντας την ευρεία υποστήριξη που απέκτησε ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, στο κουρδικό κίνημα, εναντίον του. Κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσής του την Κυριακή, ο Ερντογάν προέβαλε ένα άσχημα επεξεργασμένο deepfake βίντεο που έδειχνε μέλη του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) να υποστηρίζουν τον Κιλιτσντάρογλου. “Θα ψηφίζατε αυτούς;” ρώτησε ο Ερντογάν.
Δεν άργησε να τεθεί σε εφαρμογή η διχαστική ρητορική του Ερντογάν. Αργότερα το ίδιο απόγευμα, ο αντιπολιτευόμενος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, πραγματοποίησε συγκέντρωση στο Ερζερούμ, μια περιοχή της στις παρυφές του Πόντου. Η εκδήλωση διακόπηκε από πλήθος πολλών εκατοντάδων ατόμων που πέταξαν πέτρες, κομμάτια τσιμέντου και τούβλα εναντίον του, τραυματίζοντας δεκάδες άτομα. Αντί να καταδικάσει αμέσως την πρόκληση, ο βουλευτής του Ερζερούμ του AKP, Μεχμέτ Εμίν Οζ, έγραψε στο Twitter: “Είσαι άξιος κάθε επαίνου, Ερζερούμ”. Η τεράστια προσέλευση στη συγκέντρωση του Ερντογάν, και το περιστατικό στη συγκέντρωση της αντιπολίτευσης την Κυριακή, αποτελούν σαφή ένδειξη ότι το κυβερνών κόμμα εξακολουθεί να έχει τεράστια υποστήριξη από το εκλογικό σώμα. Κάποιοι είναι πρόθυμοι να καταφύγουν σε ριζοσπαστικές τακτικές για να εξασφαλίσουν άλλα πέντε χρόνια για το AKP. Και ο Ερντογάν με το μήνυμά του την Παρασκεύη που λέει ότι “είμαστε διατεθειμένοι να προστατεύσουμε τη δημοκρατία όπως το κάναμε στις 15 Ιουλίου”, δείχνει ότι τα πάντα κρέμονται από μία κλωστή.