Σαρωτικές αλλαγές στη σύνθεση του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου αναμένεται να επιφέρουν οι ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου, σε ένα πλαίσιο χαμηλής αντιπαράθεσης επί των ζητημάτων που απασχολούν την Ευρώπη, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση.
Εάν επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις τα ποσοστά (και οι έδρες) της Ακροδεξιάς σε μια σειρά από χώρες θα βρεθούν αισθητά ανεβασμένα (που φτάνουν τον τετραπλασιασμό των δυνάμεών της) συγκριτικά με τις προηγούμενες ευρωπαϊκές εκλογές, γεγονός που θα την αναδείξει ως σημαίνων παίχτη των αλλαγών που θα συντελεστούν στο ευρωκοινοβούλιο.
«Είμαστε προ των πυλών μιας τεκτονικής πολιτικής αλλαγής»
Αναλύοντας στο in τις συνθήκες των ευρωεκλογών ο διδάκτορας Ευρωπαϊκής Πολιτικής και διδάσκοντας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών και τη Σχολή Εθνικής Διοίκησης της Γαλλίας Γιώργος Βασσάλος, τονίζει ότι είμαστε προ των πυλών τεράστιων πολιτικών αλλαγών. «Αν ρίξουμε μια ματιά στις προεκλογικές θέσεις της Δεξιάς και των διαφόρων αποχρώσεων της Ακροδεξιάς, θα αντιληφθούμε ότι είμαστε προ των πυλών μιας τεκτονικής πολιτικής αλλαγής», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Όπως λέει ο διδάκτορας Ευρωπαϊκής Πολιτικής η Ακροδεξιά είναι πρώτη στις δημοσκοπήσεις σε 3 από τα 6 ιδρυτικά κράτη μέλη της ΕΕ (Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία) και δεύτερη σε άλλο ένα (Γερμανία). Είναι επίσης πρώτη σε Αυστρία και Ουγγαρία.
Παραθέτει γράφημα το οποίο αναδεικνύει, όπως τονίζει, ότι «η Κεντροδεξιά (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα), οι Σοσιαλδημοκράτες και η ριζοσπαστική ή κομμουνιστική Αριστερά είναι οι δυνάμεις που έχουν ιστορικά υποχωρήσει (από -4% ως -17%), προς όφελος των Κεντρώων Φιλελευθέρων (πρών ALDE και νυν Renew) και των Πρασίνων αλλά κυρίως προς όφελος της Άκρας Δεξιάς που από το 5,3% της δεκαετίας του ’80 πάει σήμερα να ξεπεράσει το 20%».
Η σύνθεση της Ευρωβουλής διαχρονικά/Πηγή γραφήματος: wikipedia
Κάνοντας αναδρομή στις ευρωεκλογές του 2019, ο Γιώργος Βασσάλος υπογραμμίζει ότι από τότε οι ευρωβουλευτές του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και των Σοσιαλδημοκρατών δεν ήταν αρκετοί για να σχηματίσουν πλειοψηφία. «Αυτό αύξησε κατακόρυφα την επιρροή των Φιλελεύθερων/Κεντρώων (Renew). Οι εκλογές του 2024 ενδέχεται να αποτελέσουν την ιστορική τομή κατά την οποία οι Σοσιαλδημοκράτες θα πεταχτούν εκτός της άτυπης «κυβερνητικής συμμαχίας» της ΕΕ και θα αντικατασταθούν από τους Ακροδεξιούς», επισημαίνει.
Το πολλαπλό ορόσημο των ευρωεκλογών – Τι θα δείξει η συμμετοχή
Ερωτηθείς για το εάν η προεκλογική περίοδος είναι η πιο «απολίτικη» των τελευταίων πολλών χρόνων, ενώ όπως προσδιορίζονται οι ευρωεκλογές -για να εξηγηθεί η στάση των ψηφοφόρων- είναι «δεύτερης κατηγορίας», υπογραμμίζει ότι η ευρωπαϊκή εκλογική μάχη του 2024 αποτελεί ένα πολλαπλό ορόσημο.
«Καταρχάς, οι ευρωεκλογές θα μας δείξουν αν η πρώτη αύξηση της συμμετοχής που καταγράφηκε στην ιστορία των ευρωεκλογών το 2019 ήταν κάτι το παροδικό ή αν εκφράζει μια πορεία συνειδητοποίησης της σημαντικότητας του Ευρωκοινοβουλίου στον καθορισμό των όρων ζωής των πολιτών της ΕΕ. Δεύτερον, οι ευρωεκλογές αυτές ενδέχεται να αλλάξουν άρδην τις πολιτικές συμμαχίες που αποτελούν την άτυπη «κυβέρνηση συμμαχίας» της ΕΕ/ΕΟΚ από ιδρύσεώς της», αναφέρει.
Συνεχίζει λέγοντας πως η κατηγοριοποίηση των ευρωεκλογών ως «εθνικές εκλογές» δεύτερης κατηγορίας δεν είναι νέα στην πολιτική επιστήμη. «Εμπειρικές έρευνες έδειξαν το χαρακτήρα τους αυτό από την πρώτη φορά που έλαβαν χώρα. 44 χρόνια μετά το πόρισμα δεν έχει αλλάξει: σε όλη την ΕΕ, οι ψηφοφόροι συνεχίζουν να ψηφίζουν στις ευρωεκλογές λαμβάνοντας κυρίως υπόψη τους όσα διακυβεύονται στα πλαίσια της εθνικής πολιτικής σκηνής (αποδοκιμασία ή έγκριση της κυβέρνησης, έκφραση θέσης πάνω σε κάποιο επίκαιρο θέμα της εθνικής πολιτικής και άλλα)», υπογραμμίζει.
Τι κρίνεται ιδεολογικά στις επερχόμενες ευρωεκλογές;
Τη δεκαετία του 2ο10 το ερώτημα που ετίθετο από πλήθος πολιτών και κομμάτων ήταν κατά πόσο είναι βιώσιμη η συνέχιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συζήτηση -ειδικά στην Ελλάδα- ήταν έντονη, ενώ, νωπές είναι οι μνήμες από τα λεγόμενα ισχυρά κράτη (και ειδικότερα τη Γερμανία) που ζητούσαν την έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη.
Παράλληλα το Brexit σημάδεψε την ΕΕ, καθώς, για πρώτη φορά, μια χώρα – μέλος αποχώρησε από την Ένωση. Ωστόσο πολλά φαίνεται να έχουν αλλάξει από τότε. Τα ευρωσκεπτιστικά κόμματα έχουν λιγοστέψει, ενώ και στην Ελλάδα –παρότι η εμπιστοσύνη προς την Ένωση δεν υψηλή– λίγες δυνάμεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς θέτουν το αίτημα της άμεσης εξόδου από την ΕΕ (το ΚΚΕ θέτει μια διαφορετική πλατφόρμα εξόδου -με σοσιαλιστική εξουσία- από την ΕΕ).
Ο Γιώργος Βασσάλος υπογραμμίζει πως «στις ευρωεκλογές αυτές δεν κρίνεται η έξοδος ή όχι σημαντικών κρατών μελών από την ΕΕ, ούτε η διάλυση ή συνέχιση είτε της ΕΕ είτε της Ευρωζώνης. Αυτά ήταν τα επίδικα της δεκαετίας 2010-2020, από την οποία το πολιτικό σύστημα και ο πυρήνας εξουσίας της ΕΕ βγήκαν νικητές, χάνοντας όμως στην πορεία τη Μεγάλη Βρετανία και κληρονομώντας μια σειρά από δομικές κρίσεις (πολιτικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές) που συνεχίζουν να υποβόσκουν».
Επικαλούμενος δημοσκοπήσεις, υπογραμμίζει ότι «ο κύριος όγκος των ψηφοφόρων της Ακροδεξιάς δεν θέλουν έξοδο της χώρας τους από την ΕΕ και τα εν λόγω κόμματα δεν προβάλουν πλέον κάτι τέτοιο στις δημόσιες τοποθετήσεις τους. Αυτό που κρίνεται σε αυτές τις ευρωεκλογές είναι η πολιτική μετάλλαξη της ΕΕ σε κάτι ποιοτικά διαφορετικό από αυτό που ήταν ως τώρα».
Οι πολιτικές θέσεις της Ακροδεξιάς και τα προτάγματα που συγκλίνουν ΕΛΚ και Renew
Στεκούμενος στις πολιτικές θέσεις που εκφράζονται μέσω της Ακροδεξιάς αναφέρει ότι έχουν να κάνουν με τρεις βασικές θεματικές. «Πρώτον τη σκλήρυνση της αντι-μεταναστευτικής πολιτικής, δεύτερον την εγκατάλειψη της κλιματικής και ευρύτερα περιβαλλοντικής πολιτικής και τρίτον την ενίσχυση της πολιτικής ασφάλειας», τονίζει και παραθέτει το μανιφέστο του ECR (δείτε εδώ).
Ο διδάκτορας Ευρωπαϊκής Πολιτικής λέει πως τα εκλογικά μανιφέστα που υιοθέτησαν τόσο το ΕΛΚ (δείτε το μανιφέστο εδώ) όσο και το Renew (δείτε το μανιφέστο εδώ) συγκλίνουν σε σημαντικό βαθμό με τα παραπάνω προτάγματα.
«Η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επικεφαλής της καμπάνιας του ΕΛΚ δήλωσε άλλωστε ανοιχτά κατά τη διάρκεια του ντιμπέιτ που οργανώθηκε στο Μάαστριχτ στις 29 Απριλίου ότι είναι έτοιμη για μια μετεκλογική συμφωνία με την ακροδεξιά ευρωκοινοβουλευτική ομάδα «Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές» (ECR) που περιλαμβάνει το κόμμα της Τζόρτζια Μελόνι, το νεοφρανκικό Vox της Ισπανίας, τη σουηδική ακροδεξιά, την Ελληνική Λύση κλπ», υποστηρίζει.
Θα μπορούσε να επηρεάσει ριζικά η ενίσχυση της Ακροδεξιάς τις αποφάσεις του ευρωκοινοβουλίου;
Ο Γιώργος Βασσάλος απαντώντας στο κατά πόσο θα μπορούσε να επηρεάσει ριζικά η ενίσχυση της Ακροδεξιάς τις αποφάσεις του ευρωκοινοβουλίου υπογραμμίζει πως μπορεί να επηρεαστεί άμεσα ο τρόπος που συνάπτονται οι συμβιβαστικές τροπολογίες μέσω των οποίων υιοθετείται ο κύριος όγκος της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Όπως λέει, με βάση τις δημοσκοπήσεις, «αν το ΕΛΚ και το Renew συμμαχήσουν με τους ECR θα τους λείπουν μόνο 21 έδρες για να φτάσουν την πλειοψηφία των 361 εδρών. Η βασική διαφορά του ECR με την έτερη ακροδεξιά ομάδα (το ID των Λεπέν, Βίλντερς, Σαλβίνι που αναμένεται να κερδίσει 66 έδρες) αλλά και με τα δύο μεγάλα ακροδεξιά εθνικά κόμματα που είναι αυτή τη στιγμή εκτός κάθε ευρωκοινοβουλευτικής ομάδας (του γερμανικού AfD και του ουγγρικού Fidesz που προαλείφονται για 16 και 9 έδρες αντιστοίχως) είναι η στάση τους στο ρωσο-ουκρανικό πόλεμο».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «το μεν ECR είναι απόλυτα στοιχισμένο με το ΕΛΚ και το Renew στην άνευ όρων και ορίων στήριξη της Ουκρανίας και στη στήριξη μιας ριζικής αύξησης της παραγωγής όπλων στην ΕΕ ώστε να κερδηθεί ο πόλεμος αυτός. Η πλειοψηφία των κομμάτων που αποτελούν το ID μπορεί να έχει πάρει αποστάσεις από τη Ρωσία (κυρίως η Εθνική Συσπείρωση της Γαλλίας), ωστόσο διατηρεί μια πιο επιφυλακτική στάση από τις τρεις αυτές ομάδες. Ο Σαλβίνι, το AfD και το Fidesz υποστηρίζουν το συμβιβασμό και την ειρήνευση με τον Πούτιν. Η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν έθεσε ως όρο κάθε συμφωνίας τη στήριξη στην Ουκρανία».
Τονίζει πως μια τέτοια συμμαχία δεν είναι ωστόσο απαραίτητο να πάρει επίσημο χαρακτήρα, αλλά μπορεί να επιβεβαιωθεί στον τρόπο που ψηφίζουν οι ευρωομάδες και κυρίως στον τρόπο που συνάπτονται οι συμβιβαστικές τροπολογίες μέσω των οποίων υιοθετείται ο κύριος όγκος της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. «Η ευρωβουλή δεν έχει άλλωστε καμία δεσμευτική αρμοδιότητα πάνω στην εξωτερική πολιτικής της ΕΕ»,υπενθυμίζει ο διδάκτορας Ευρωπαϊκής Πολιτικής.
Κατά τον ίδιο η συμμετοχή στις ευρωεκλογές μπορεί να ανατρέψει τα προγνωστικά. «Αν οι προοδευτικοί και δημοκρατικοί πολίτες που έχουν συνείδηση και μνήμη των όσων έχει υποφέρει η ευρωπαϊκή ήπειρος από το ακροδεξιά καθεστώτα δεν προσέλθουν μαζικά να ψηφίσουν και να ανατρέψουν τα προγνωστικά, η Ακροδεξιά ενδέχεται να μπει στο τιμόνι της ΕΕ μαζί το ΕΛΚ και τους Κεντρώους Φιλελεύθερους. Όσοι είναι βέβαιοι ότι οι τελευταίοι δεν πρόκειται να αποτολμήσουν κάτι τέτοιο δεν πρέπει να ξεχνάν ότι οι Ολλανδοί Φιλελεύθεροι μόλις συμφώνησαν να συγκροτήσουν κυβέρνηση συνεργασίας με την Ακροδεξιά, ενώ οι Μακρονιστές που έχουν κυβέρνηση μειοψηφίας στη Γαλλία, έχουν ψηφίσει σειρά νόμων μαζί με την Ακροδεξιά αυτή την πενταετία συμπεριλαμβανομένου κι ενός ιδιαίτερα σκληρού αντι-μεταναστευτικού νόμου», αναφέρει.
Υπογραμμίζει επίσης πως «το ευρωπαϊκό νομοθετικό πρόγραμμα της Πράσινης Συμφωνίας εγκρίθηκε το 2019 υπό την πίεση του εκλογικού διπλασιασμού των Πρασίνων. Επρόκειτο βασικά για μια απόπειρα προστασίας του περιβάλλοντος και κυρίως του κλίματος μέσω μηχανισμών της αγοράς. Η μείωση των διάφορων βλαβερών δραστηριοτήτων που επιτυγχάνεται μέσω αυτού είναι εξαιρετικά αργή, ενώ οι εταιρείες απεχθάνονται τους ελέγχους που τους έχουν επιβληθεί. Ενώ η κλιματική κρίση εντείνεται, το πολιτικό μομέντουμ υπέρ της πολιτικής ανάσχεσης της φαίνεται να έχει χαθεί. Οι Πράσινοι αναμένεται να πέσουν από το 11,7% στο 7,7%. Αντί λοιπόν να μπαίνουν στο προσκήνιο πολιτικές προτάσεις για μια αποτελεσματικότερη πολιτική, φαίνεται να κυριαρχεί μια διάθεση παραίτησης κι αποδοχής της κλιματικής αλλαγής ως κάτι το αναπόφευκτο».
Πηγή γραφήματος: europeelects.eu
Οι ψηφοφόροι γνωρίζουν τις πραγματικές διαφορές του ΕΛΚ, των Σοσιαλιστών, των Πράσινων, της Αριστεράς κ.ο.κ, ευρωομάδων που θα ενταχθούν τα πολιτικά κόμματα της Ελλάδος αν εκλεγούν;
Ερωτηθείς για το αν οι ψηφοφόροι γνωρίζουν τις διαφορές των ευρωομάδων, ο Γιώργος Βασσάλος απαντάει αρνητικά. Ωστόσο, υποστηρίζει το ότι δεν τις γνωρίζουν είναι απόρροια του τρόπου λειτουργίας του ευρωκοινοβουλίου.
«Όταν η πλειοψηφία της νομοθεσίας αποτελείται από συμβιβαστικές τροπολογίες τις οποίες οι πολιτικές ομάδες συμφωνούν μέσα από μυστικές διαπραγματεύσεις, τότε είναι επόμενο οι πολιτικές διαφορές να έχουν χαμηλή αναγνωρισιμότητα για τους πολίτες. Στα εθνικά κοινοβούλια υπάρχει συμπολίτευση και αντιπολίτευση και τα ζητήματα κρίνονται σε ψηφοφορίες. Στο ευρωκοινοβούλιο, οι διαδικασίες είναι πολύ πιο περίπλοκες και οι μέχρι τώρα κυρίαρχες πολιτικές ομάδες ποτέ δε θέλησαν να τις απλοποιήσουν», τονίζει.
«Οι λύσεις δεν είναι εύκολες»
Σύμφωνα με τον ίδιο,« μία δημοσκόπηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρει ότι η κοινωνική δικαιοσύνη είναι ένα από σημαντικότερα ζητήματα για τους ευρωπαίους ψηφοφόρους. Οι Κεντρώες, Δεξιές και Ακροδεξιές ομάδες δεν λένε σχεδόν τίποτα για αυτό. Τα ευρωπαϊκά εκλογικά μανιφέστα των Σοσιαλδημοκρατών και της Αριστεράς το βάζουν ως προτεραιότητα. Οι Σοσιαλδημοκράτες ωστόσο δυσκολεύονται να πείσουν, τόσο λόγω της νωπής ακόμα μνήμης της πολιτικής στήριξης που παρείχαν στις πολιτικές σκληρής λιτότητας της προηγούμενης δεκαετίας, όσο και λόγω της πρόσφατης υπερψήφισης από μέρους τους ενός αυστηροποιημένου Συμφώνου Σταθερότητας που υποχρεώνει όσες χώρες έχουν πάνω από 90% χρέος να το μειώνουν κατά 1% το χρόνο. Για μια σειρά χώρες, αυτό μεταφράζεται σε τεράστιες περικοπές στους κρατικούς προϋπολογισμούς», λέει.
Καταλήγει τονίζοντας πως «το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη είναι λοιπόν κάτι που δυσκολεύεται να βρει έκφραση στις ευρωεκλογές αυτές, ενώ οι δρόμοι για φιλοπόλεμα και ξενοφοβικά κηρύγματα φαίνονται ορθάνοιχτοι. Οι λύσεις δεν είναι εύκολες και όπως πάντα επαφίονται στην ικανότητα των ψηφοφόρων να αναλογιστούν τη σημαντικότητα της επιλογής τους».