Τα στοιχεία δείχνουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των μισθωτών εργαζομένων (πάνω από 70%) είναι υποχρεωμένοι να αποδεχτούν τις ατομικές συμβάσεις που έχουν υπογράψει, χωρίς πρακτικό δικαίωμα παρεμβάσεων. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπερβαίνουν τους 740.000 οι εργαζόμενοι (επί συνόλου 2.419.200 απασχολουμένων στον ιδιωτικό τομέα), που καλύπτονται από κάποιας μορφής συλλογική σύμβαση (κλαδική, ομοιοεπαγγελματική και επιχειρησιακή).
Ακόμα και αυτές οι αυξήσεις στις κατώτατες αποδοχές αφορούν ένα μικρό μέρος του συνόλου, ενώ αποτελεί ακόμα μεγάλο ερωτηματικό η πρακτική επίδραση στους μισθούς από τις τριετίες που «ξεπάγωσαν» στην αρχή του έτους. Από τις λιγοστές κλαδικές συμβάσεις που έχουν υπογραφεί και ισχύουν, οι αυξήσεις που προκύπτουν οδηγούν τους μισθούς σε σαφώς υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με τον κατώτατο μισθό. Όμως αποτελεί τεράστιο ερωτηματικό ποιοι εργοδότες εφαρμόζουν στην πράξη αυτές τις συμβάσεις, αφού σχετική υποχρέωση έχουν μόνο όσοι παραμένουν ενταγμένοι στα ανάλογα εργοδοτικά συνδικαλιστικά σωματεία.
Πού ισχύουν σήμερα συμβάσεις
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι κυριότερες κλαδικές ή ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις εργασίας που επηρέασαν τους μισθούς το 2023 ήταν οι εξής:
- Η τριετής σύμβαση για τις τράπεζες (υπογράφηκε τον Απρίλιο του 2022) και προβλέπει αυξήσεις 2% από 1ης/10/2022, άλλο 1% από 1ης/12/2023 και επιπλέον 2,5% από 1ης/12/2024.
- Η διετής σύμβαση για τα ξενοδοχεία (υπογράφηκε τον Δεκέμβριο 2022 και αφορά περίπου 120.000 εργαζόμενους) με αυξήσεις 5,5% από 1ης/1/2023 και 5% από 1ης/1/2024.
- Η σύμβαση για την καπνοβιομηχανία (υπογράφηκε τον Απρίλιο 2023) με αυξήσεις 4%-6,8% για ολόκληρη τη διετία 2023-2024.
- Η διετής σύμβαση του επισιτισμού (τροφίμων και ποτών – υπογράφηκε τον Ιούνιο 2023 και αφορά περίπου 400.000 μισθωτούς) με αυξήσεις 5,5% από 1ης/6/2023 και 5% από 1ης/6/2024.
- Η διετής σύμβαση της τσιμεντοβιομηχανίας (υπογράφηκε τον Δεκέμβριο 2023) με αυξήσεις 5% από 1ης/1/2023, 5% από 1ης/4/2023 και 4% από 1ης/1/2024 (δεν είχαν δοθεί αυξήσεις το 2021 και το 2022).
Νέες συμβάσεις στα σκαριά
Μια 6η συλλογική σύμβαση ενεργοποιείται τις επόμενες ημέρες, καθώς εγκρίθηκε μετά από παρέμβαση του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ). Πρόκειται για τη συλλογική σύμβαση στα τουριστικά καταλύματα που αφορά περίπου 40.000 εργαζόμενους. Έχει ετήσια διάρκεια, προσφέρει αυξήσεις 11%-14% και η έναρξη ισχύος της είναι την 1η/1/2024. Απομένει όμως να λάβει η σύμβαση την οριστική έγκριση και από το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας (ΑΣΕ), έτσι ώστε να καταστεί εφικτό να επεκταθεί στο σύνολο του κλάδου.
Το ίδιο ισχύει και για δύο ακόμα συμβάσεις, την κλαδική στον τομέα των ασφαλιστικών εταιρειών και την ομοιοεπαγγελματική στον τουρισμό για τον Νομό Χανίων.
Οι επιχειρησιακές συμβάσεις
Σε αυτούς πρέπει να προστεθούν όμως και εκείνοι που προέχονται από τον ιδιωτικό τομέα και έχουν υπογράψει επιχειρησιακή σύμβαση, που τους δεσμεύει. Ειδικότερα, στον επιχειρηματικό τομέα το δωδεκάμηνο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2023 υπογράφηκαν 209 νέες επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις, οι οποίες αφορούν 137.179 μισθωτούς. Από αυτές, 59 συμβάσεις προβλέπουν αυξήσεις μισθών, ενώ οι υπόλοιπες δεν περιλαμβάνουν μισθολογικές ρυθμίσεις. Ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε την 1η Απριλίου του τρέχοντος έτους, με συνέπεια οι βασικές αποδοχές στον ιδιωτικό τομέα να ανέλθουν στα 830 ευρώ, μικτά. Οι συγκεκριμένες αυξήσεις πρόκειται να γίνουν ορατές στους περίπου 560.000 δικαιούχους με τις καταβολές των μισθών που είναι προγραμματισμένο να γίνουν την 1η Μαΐου και αφορούν τον Απρίλιο.
Με αυτά τα δεδομένα, προκύπτουν οκτώ συμβάσεις σε ισχύ ή που επίκειται η ενεργοποίησή τους και άλλες 209 επιχειρησιακές, από τις οποίες όμως δεν υπερβαίνουν τις 740.000 οι εργαζόμενοι που μπορούν να κάνουν χρήση αυτών και να λάβουν ουσιαστικές αυξήσεις στις αποδοχές τους.
Η δαπάνη για αμοιβές
Εξάλλου, στο εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου του 2023 η δαπάνη του ιδιωτικού τομέα για αμοιβές εργαζομένων αυξήθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 6,6% (στοιχεία μη χρηματοοικονομικών λογαριασμών θεσμικών τομέων). Επίσης, από την ηλεκτρονική καταγραφή των μισθωτών με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου στις επιχειρήσεις προκύπτει ότι την περίοδο 1/10-15/12/2023 οι μέσες μηνιαίες αποδοχές ήταν αυξημένες κατά 6,3% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022.
Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από την ετήσια έκθεση του συστήματος «Εργάνη», χωρίς όμως να μπορούν να αποτυπώσουν με απόλυτη ακρίβεια το ποσοστό αύξησης των μισθών στο σύνολό τους. Στον τομέα της γενικής κυβέρνησης, οι δαπάνες για αμοιβές υπαλλήλων αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 3,1% το δωδεκάμηνο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2023. Σύμφωνα με τους μη χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς, στο εννεάμηνο ο μέσος ρυθμός αύξησης ήταν 3,3%.
Η εκτίμηση της ΤτΕ είναι ότι το 2024 οι μέσες αποδοχές και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται ότι θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται με ρυθμούς ανάλογους του 2023, ενώ η άνοδος της παραγωγικότητας θα παραμείνει περιορισμένη.
Η άνοδος των αποδοχών το 2024 θα επηρεαστεί τόσο από την αύξηση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων που θα υπερβεί το 10% σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, όσο και από τη λήξη της αναστολής των επιδομάτων προϋπηρεσίας (τριετιών) των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, η οποία είχε νομοθετηθεί κατά την περίοδο των μνημονίων.
Βέβαια, μένει να αποτυπωθεί και πρακτικά η συγκεκριμένη αύξηση, καθώς, έως τώρα, από αρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου Εργασίας προκύπτει ότι δεν υπερβαίνουν τις 50.000 όσοι έχουν λάβει τις σχετικές αυξήσεις.
Με δεδομένο ότι από τα στοιχεία του συστήματος «Εργάνη» προκύπτει ότι ανέρχονται σε 2.419.220 οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, γίνεται αντιληπτό ότι δεν ξεπερνούν το 25% όσοι καλύπτονται από κάποιας μορφής συλλογική σύμβαση (επιχειρησιακή, κλαδική ή ομοιοεπαγγελματική).