1η Μάη 1944. «Τέτοια μέρα δεν ξανάζησε η Καισαριανή. Γεμάτη Θάνατο. Γεμάτη Περηφάνεια».
200 Έλληνες Κομμουνιστές εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του 1944 για να πληρώσουν τις ζωές τεσσάρων Γερμανών. Ένα στρατηγό και τρεις συνοδούς του.
Η Πρωτομαγιά του 1944 έγινε η Πρωτομαγιά σημείο αναφοράς όλων των Ελλήνων. Και το Σκοπευτήριο της Καισαριανής, το Θυσιαστήριο της Λευτεριάς.
Η ιστορία γνωστή. Ανάγκη να μην ξεχαστεί. «…Μόνο θυμηθείτε το αν η ελευθερία δε βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας, εδώ θα μας σκοτώνουν κάθε μέρα. Γεια σας», έγραφε ο Γιάννης Ρίτσος.
Χαράματα στο Χαϊδάρι. Το προσκλητήριο του θανάτου. 200 ονόματα.
Την είδηση του θανάτου τους οι 200 την υποδέχτηκαν όχι με μοιρολόγια και κλάματα αλλά με τραγούδια και χορό. «Για να δουν οι Γερμανοί πώς πεθαίνουν οι Έλληνες»…
Μέρα μουντή
«Μέρα μουντή. Πνιγμένη στην ομίχλη. Λένε όσοι τη ζήσανε, πως το πρωινό εκείνο πνιγόσουν. Δεν ανάσαινες. Ηταν Δευτέρα. Ηταν Πρωτομαγιά του 1944. Και το ημερολόγιο έλεγε πως ο ήλιος θα βγαινε στις 5.33…» γράφει στο ρεπορτάζ του στο Ριζοσπάστη, στις 27 Απριλίου 1980 για την Πρωτομαγιά του 1944, ο Νίκος Καραντινός, 36 χρόνια μετά.
Ένα ρεπορτάζ «όπως το φέρνουν ολοζώντανο στη μνήμη εκείνοι που άκουσαν τις ριπές. Αυτοί που βρέθηκαν μέσα και κουβάλησαν τους εκτελεσμένους στα καμιόνια».
Ο δρόμος προς το Σκοπευτήριο είχε γεμίσει με σημειώματα. Τα τελευταία λόγια των μελλοθάνατων. Το αντίο στους δικούς τους.
Η πίστη τους στον αγώνα για τη λευτεριά.
Η υπόσχεση για εκδίκηση.
«Γεια σας – γεια σας – εκδίκηση»…
Με τις γροθιές ψηλά.
Στάθηκαν απέναντι στο θάνατο με περηφάνια.
Η Καισαριανή ήξερε τι επρόκειτο να συμβεί.
Είδε τους ανθρώπους να φτάνουν. Άκουσε τα τραγούδια του αγώνα. Άκουσε τις ριπές. Και τις πιστολιές για τις χαριστικές βολές. Οι εκτελέσεις ανά 20. Και μετά φόρτωσε τους νεκρούς στα καμιόνια για να τους θάψει στο Γ’ Νεκροταφείο.
Γυναίκες να σφουγγίζουν τα αίματα
«Η διήγηση προσθέτει κάτι ακόμη. Το αντίκρισαν όσοι ζήσανε αυτό το πρωινό. Εκατοντάδες γυναίκες με πανιά με μπαμπάκια να σφουγγίζουν τα αίματα. Κι άλλες με τα οικογενειακά τους κειμήλια τα κονίσματα πού φεραν σαν ξεσπιτώθηκαν με την προσφυγιά, κονίσματα από τα Βουρλά και τα Ταταύλα. Και πάνω τους έβαζαν μπαμπάκια με το αίμα των αγωνιστών.
»Η Καισαριανή είχε την πιο μεγάλη κηδεία. Κάθε σπίτι έμοιαζε να ‘χει δικό της νεκρό. Οι κοπέλες μοιρολογούσαν. Και μπουκιά ψωμί δεν πήγαινε κείνη τη μέρα στο στόμα», γράφει ο Καραντινός.
Για να προσθέσει πως «όλοι, όσοι ξαναθυμήθηκαν εκείνη τη μέρα κομπιάζουν. Τα μάτια γιομίζουν δάκρυα. Δεν ξαναπλάθεται αυτή η μέρα δίχως σπαραγμό για όσους τη ζήσανε».
Στις δύο το μεσημέρι, οι εκτελέσεις τέλειωσαν.
Η γης δεν έπινε το αίμα και γινόταν αυλάκια…
«Ο κόσμος πήρε το ξοπίσω τα καμιόνια που φεύγανε με τα νεκρά κορμιά. Οι άντρες βγάζανε στο πέρασμά τους τα καπέλα, οι γυναίκες τρέχανε και όλοι ήταν θαρρείς σαν υπνωτισμένοι απάνω από τις σταγόνες το αίμα τους, που ‘τρεχε κι έπηζε, κι η γης δεν το έπινε και γινόταν αυλάκια» (αφήγηση του αγωνιστή «Θανάση», από το βιβλίο της Μ. Αξιώτη «Πρωτομαγιές»).
Η εκτέλεση των 200 της Καισαριανής διατάχθηκε μετά την επίθεση εναντίον του διοικητή της 41ης Μεραρχίας Οχυρών και υποστράτηγου της ναζιστικής Γερμανίας Φράντς Κρεχ και της συνοδείας του στους Μολάους Λακωνίας στις 27 Απριλίου του 1944.
Η επίθεση είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο του Κρεχ και της συνοδείας του.
Ενώ στις 26 Απριλίου 1944 είχε γίνει η απαγωγή του υποστράτηγου Κράιπε από Βρετανούς και Έλληνες αντιστασιακούς στην Κρήτη.
Η διαταγή
Το Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών με τη συνεργασία και του ΕΑΜ άφησε σκοπίμως να διαρρεύσει για λόγους προπαγάνδας ότι ο υποστράτηγος Κρεχ εκτελέστηκε από την Γκεστάπο ως αντιφρονούντας. Δόθηκε επίσης στη δημοσιότητα πλαστογραφημένο γράμμα του όπου καλούσε τους Γερμανούς στρατιώτες σε λιποταξία.
Την 1η Μαΐου τα «Αθηναϊκά Νέα» και οι άλλες εφημερίδες της εποχής, δημοσιεύουν τη διαταγή του Στρατιωτικού Διοικητή Ελλάδας:
«Την 27ην Απριλίου 1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι παρά τους Μολάους κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως εδολοφόνησαν ανάνδρως έναν Γερμανόν Στρατηγόν και τρεις συνοδούς του. Πολλοί Γερμανοί στρατιώται ετραυματίστησαν. Ως αντίποινα διατάχτηκε:
Ο τυφεκισμός 200 Κομμουνιστών την 1.5.1944. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην έξωθεν των χωρίων. Υπό την εντύπωσιν κακουργήματος τούτου Έλληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς».
Η διαταγή εκτός από τη δημοσίευση της στις εφημερίδες μοιράστηκε και σε φυλλάδια από τις κατοχικές δυνάμεις.
Συνολικά εκτελέστηκαν ως αντίποινα για τον Κρεχ τουλάχιστον 325 άνθρωποι, ενώ υπήρξαν και άλλοι νεκροί στον δρόμο της επιστροφής της 117 Μεραρχίας από τους Μολάους στη Σπάρτη.
Οι 200 της Καισαριανής ήταν όλοι πολιτικοί κρατούμενοι στο ΜΠΛΟΚ 15 του μαρτυρικού στρατοπέδου στο Χαϊδάρι.
200 κομμουνιστές
Όλοι ήταν κρατούμενοι προερχόμενοι από την Ακροναυπλία και εξόριστοι στην Ανάφη. Κομμουνιστές που φυλακίστηκαν βασανίστηκαν και εξορίστηκαν για τους αγώνες τους. Από τη δεκαετία του 1930, στην ματωμένη Πρωτομαγιά του 1936 στη Θεσσαλονίκη, στις εργατικές κινητοποιήσεις του Βόλου, τον Ιούνιο του 1936, την πανεργατική απεργία στο Ηράκλειο της Κρήτης τον Αύγουστο του 1935, τους αγώνες για τη σταφίδα στη Μεσσηνία του 1936, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το φυλλάδιο των εκδηλώσεων των Δήμων Καισαριανής και Χαϊδαρίου.
Αγωνιστές που ο δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά αρνήθηκε να τους απελευθερώσει και να πολεμήσουν για την ελευθερία της πατρίδας τους, όπως πρότειναν και αντί αυτού τους παρέδωσε στα γερμανικά στρατεύματα κατοχής.
Οι 200 της Καισαριανής δεν επιλέχθηκαν τυχαία.
Τυχαία δεν ήταν ούτε η μέρα, ούτε ο τόπος της εκτέλεσης τους.
Ο Ναπολέων Σουκατζίδης
Ο Ναπολέων Σουκατζίδης ήταν ένας από τους 200. Ένας από τους κρατούμενους κομμουνιστές στο Χαϊδάρι.
Ένα από τα στελέχη του ΚΚΕ που συνελήφθησαν από το δικτατορικό καθεστώς του Μεταξά και φυλακίστηκε πρώτα στον Άη Στράτη. Μεταφέρθηκε στην Ακροναυπλία για να παραδοθεί στις γερμανικές δυνάμεις κατοχής από τη δικτατορία του Μεταξά και να καταλήξει στο Χαϊδάρι. Στέλεχος του ΚΚΕ, με σημαντική συνδικαλιστική δράση, ως πρόεδρος των Εμποροϋπαλλήλων Ηρακλείου.
Γεννημένος στην Προύσα το 1909. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή βρέθηκε με την οικογένεια του στην Κρήτη, στο Αρκαλοχώρι.
Ήταν πολύγλωσσος. Μιλούσε αγγλικά, ρωσικά, τουρκικά, γαλλικά και γερμανικά και για αυτό στο Χαϊδάρι εκτελούσε χρέη διερμηνέα του διοικητή του στρατοπέδου Καρλ Φίσερ.
Ήταν αυτός που διάβασε τη λίστα των μελλοθάνατων.
Και το δικό του όνομα σε αυτή. Αρνήθηκε να αντικατασταθεί στο απόσπασμα από άλλο κρατούμενο και να γλιτώσει.
Να ‘σαι περήφανος
«Πατερούλη, πάω για εκτέλεση, να ‘σαι περήφανος για το μονάκριβο γιο σου. Ν’ αγαπάς και να λατρεύεις την κορούλα σου (σς αναφέρεται στη μνηστή του, Χαρά Λιουδάκη) και την αδελφούλα μου, κι οι δυο τους μεγάλοι άνθρωποι. Γεια, γεια πατερούλη». Αυτό ήταν το δικό του τελευταίο σημείωμα στον πατέρα του, στο δρόμο προς την εκτέλεση.