Για να είναι πλήρως αποτελεσματική, η Bundeswehr (σ.σ. γερμανικός ομοσπονδιακός στρατός) χρειάζεται 203.300 στρατιώτες – πλήρους απασχόλησης. Οι ένοπλες δυνάμεις απέχουν πολύ από την επίτευξη αυτού του στόχου, σχολιάζει η Welt.
Όταν τον Φεβρουάριο του 2022 ο Όλαφ Σολτς διατύπωσε τον στόχο του για μια “αποτελεσματική, υπερσύγχρονη, προοδευτική Bundeswehr”, ο καγκελάριος μίλησε κυρίως για νέα μαχητικά αεροσκάφη, άρματα μάχης και πλοία: “Χρειαζόμαστε αεροσκάφη που πετούν, πλοία που σαλπάρουν και στρατιώτες που είναι βέλτιστα εξοπλισμένοι για τις αποστολές τους”.
Αξίζει μόνο μια υποσημείωση για τον πολιτικό του SPD ότι, εκτός από καλύτερο εξοπλισμό, χρειάζεται “περισσότερο προσωπικό” για να λειτουργεί ο επιχειρησιακός εξοπλισμός. Στο “ειδικό ταμείο”, για το οποίο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ανέλαβε χρέος 100 δισεκατομμυρίων ευρώ, το θέμα δεν παίζει κανένα ρόλο. “Τα κεφάλαια του ειδικού ταμείου εξυπηρετούν τη χρηματοδότηση σημαντικών έργων εξοπλισμού της Bundeswehr”, αναφέρεται στον σχετικό νόμο για τη χρηματοδότηση της Bundeswehr.
Επομένως, οι 264.292 στρατιώτες και πολιτικοί υπάλληλοι της Bundeswehr πρέπει να πληρώνονται αποκλειστικά από τον τακτικό αμυντικό προϋπολογισμό, τμήμα 14. Εκεί δεσμεύουν ένα μεγάλο μέρος των κονδυλίων, 20,5 δισεκατομμύρια από το σύνολο των περίπου 50 δισεκατομμυρίων ευρώ είναι δαπάνες προσωπικού και προμηθειών, και η τάση είναι αυξητική με κάθε γύρο συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, ο ατομικός προϋπολογισμός δεν έχει αυξηθεί – και αυτό παρά το γεγονός ότι η συμφωνία συνασπισμού που υπέγραψε η CDU/CSU πριν από τη ρωσική εισβολή σε ολόκληρη την Ουκρανία αναφέρει ήδη: “Η Bundeswehr πρέπει να είναι δημογραφικά σταθερή και ισορροπημένη μακροπρόθεσμα, επίσης με γνώμονα την ηλικιακή διάρθρωση. Ως εκ τούτου, θα εισαγάγουμε περαιτέρω μέτρα για να καταστήσουμε την υπηρεσία στην Bundeswehr πιο ελκυστική”.
Μια ματιά στους αριθμούς δείχνει πόσο αναγκαίο θα ήταν αυτό. Στις 28 Φεβρουαρίου 2023, 183.135 στρατιώτες υπηρετούν στην Bundeswehr. Μεταξύ αυτών είναι περίπου 57.000 επαγγελματίες στρατιώτες και 116.000 προσωρινοί στρατιώτες, οι υπόλοιποι είναι εθελοντές κληρωτοί. Όμως ο αριθμός αυτός έχει νόημα μόνο σε περιορισμένο βαθμό.
Όπως δήλωσε στη Welt το Ομοσπονδιακό Γραφείο Διαχείρισης Προσωπικού της Bundeswehr (BAPersBw) στην Κολωνία, “περισσότεροι από 30.000 στρατιώτες βρίσκονται επί του παρόντος σε εκπαίδευση” – οι θέσεις τους είναι επομένως κενές. Εάν ο συνολικός αριθμός προσαρμοστεί περαιτέρω για εκείνους τους στρατιωτικούς που προετοιμάζονται επί του παρόντος για τη λήξη της περιόδου δέσμευσής τους στην Υπηρεσία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης ή είναι αποσπασμένοι σε άλλες αρχές ως “κάτοχοι κενών θέσεων”, απομένουν περίπου 147.000 εν ενεργεία στρατιώτες που υποτίθεται ότι είναι σε θέση να “προστατεύσουν αξιόπιστα” τη Γερμανία, όπως το θέτει η καγκελάριος.
Και ακόμη και αυτό δεν είναι όλη η αλήθεια. Oi ένοπλες δυνάμεις έχουν επεκτείνει τα μοντέλα μερικής απασχόλησης. Απαντώντας σε ερώτηση της Welt, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Διαχείρισης Προσωπικού της Bundeswehr δεν είναι σε θέση να απαντήσει “στον σύντομο διαθέσιμο χρόνο” πόσοι στρατιώτες εργάζονται σήμερα με μερική απασχόληση – αυτό θα απαιτούσε πολυήμερη έρευνα.
Το μόνο που είναι σαφές είναι ότι 203.300 στρατιώτες πλήρους απασχόλησης θα χρειάζονταν για να διεκπεραιώσουν όλες τις αποστολές στην εθνική άμυνα και την άμυνα των συμμαχιών, καθώς και τις αποστολές στο εξωτερικό που απαιτούν οι πολιτικοί. Αυτό αναφέρει το προφίλ δυνατοτήτων της Bundeswehr το 2018. Από τότε, έχουν προστεθεί περισσότερες αποστολές. Για παράδειγμα, ο καγκελάριος εγκαινίασε την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Sky Shield, η οποία αποσκοπεί στην κάλυψη των κενών δυνατοτήτων στην αεράμυνα – και απαιτεί πρόσθετο προσωπικό.
Υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης μεταξύ των νεοσυλλέκτων
Το τεράστιο χάσμα μεταξύ του στόχου και του πραγματικού καθιστά αναγκαία τη “διαχείριση κενών θέσεων”, την επίσημη ορολογία για μια διαχείριση ελλείψεων που προσπαθεί να καλύψει τα ελλείμματα βραχυπρόθεσμα. Και υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι αυτό αλλάζει. Είναι αλήθεια ότι ο αριθμός του προσωπικού “αυξάνεται συνεχώς από το ιστορικό χαμηλό του Ιουνίου 2016 με περίπου 166.500 επαγγελματίες και προσωρινούς στρατιώτες”, γράφει στην ετήσια έκθεσή της η Επίτροπος για τις Ένοπλες Δυνάμεις Εύα Χεγκλ (SPD). Τότε, η πρώην υπουργός Άμυνας, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν (CDU) ζήτησε “στροφή στο προσωπικό” και ξεκίνησε διάφορες εκστρατείες πρόσληψης. Όμως αυτές προχώρησαν μόνο με ρυθμό σαλιγκαριού – και τα τελευταία δύο χρόνια καθόλου.
Όπως διαπίστωσε η “Neue Osnabrücker Zeitung”, το 2021 και το 2022 αποχώρησαν περισσότεροι στρατιώτες από την υπηρεσία από ό,τι προσλήφθηκαν νέοι. Έτσι, περισσότεροι από 19.500 στρατιώτες αποχώρησαν από την Bundeswehr το προηγούμενο έτος, ενώ μόνο 18.776 στρατολογήθηκαν. Οι αριθμοί καταδεικνύουν τη διάσταση της πρόκλησης: η Bundeswehr δεν πρέπει μόνο να κερδίσει στρατιωτικό προσωπικό για να επιτύχει τον στόχο των 203.300 στρατιωτών, αλλά έχει επίσης μια ετήσια ανάγκη ανανέωσης περίπου 20.000 ανδρών και γυναικών – η οποία θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια λόγω της ηλικιακής διάρθρωσης.
Σύμφωνα με το Ομοσπονδιακό Γραφείο Διαχείρισης Προσωπικού της Bundeswehr ωστόσο, ο αριθμός των αιτούντων “τείνει να μειωθεί”. Η μείωση αυτή οφείλεται “στις ολοένα και πιο αισθητές επιπτώσεις των δημογραφικών και κοινωνικών αλλαγών, οι οποίες καθιστούν όλο και πιο δύσκολη την πρόσληψη προσωπικού για όλους τους εργοδότες”, εξηγεί μια εκπρόσωπος της αρχής προσωπικού της Κολωνίας.
“Σε αυτές περιλαμβάνονται: η μείωση του αριθμού των αποφοίτων σχολείων και πανεπιστημίων, η αυξανόμενη ζήτηση για δεξιότητες MINT (μαθηματικά, πληροφορική, φυσικές επιστήμες και τεχνολογία, σ.σ.) ή η μειωμένη φυσική κατάσταση των νέων. Το αποτέλεσμα είναι η έλλειψη προσωπικού που επηρεάζει όλους τους τομείς της κοινωνίας μας, ιδίως μεταξύ των ειδικευμένων εργαζομένων”. Επιπλέον, υπάρχουν υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης σπουδών, περίπου 20%, μεταξύ των νεοεισερχομένων.
Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο στόχος των 203.300 στρατιωτών έχει αμφισβητηθεί εδώ και καιρό. Πρώτα αναβλήθηκε και τώρα δεν πρόκειται να επιτευχθεί το 2027, αλλά μόνο το 2031. Σε έναν απολογισμό που παρουσίασε η πρώην υπουργός Άμυνας Κριστίν Λάμπρεχτ (SPD) στις αρχές του έτους, μπορεί να διαβάσει κανείς ότι η “δημιουργία ενός επιχειρησιακά έτοιμου και δημογραφικά σταθερού σώματος προσωπικού” δεν μπορεί να “ολοκληρωθεί πλήρως μέχρι το 2031”.
Στην έκθεσή της, η Επίτροπος Άμυνας ρωτά “αν οι στόχοι του Υπουργείου Άμυνας για το προσωπικό είναι ακόμη ρεαλιστικοί” και προτείνει: “Αν υπάρχει πολύ λίγο προσωπικό για να ολοκληρωθούν οι προγραμματισμένες αποστολές, οι αποστολές μπορεί να πρέπει να αμφισβητηθούν και να ανασταλούν”.
Η πολιτική προσλήψεων του Πιστόριους; Ασαφής
Στην πραγματικότητα, η πολιτική μέχρι στιγμής δεν έχει μειώσει τις αποστολές των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, αλλά τις έχει διευρύνει τακτικά. Το Νέο Μοντέλο Δυνάμεων του ΝΑΤΟ, για παράδειγμα, ορίζει ότι η Bundeswehr πρέπει να είναι σε θέση να κινητοποιήσει μια μεραρχία με 25.000 στρατιώτες μέσα σε 30 ημέρες μέχρι το 2025. Από το 2027, θα προστεθεί άλλη μια μεραρχία. Προκειμένου να είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε αυτές τις δεσμεύσεις του ΝΑΤΟ, η βάση των ενόπλων δυνάμεων, η ιατρική υπηρεσία και ο τομέας του κυβερνοχώρου έχουν υποσχεθεί νέες θέσεις σε τετραψήφιο αριθμό. Αλλά αυτά εξακολουθούν να είναι χωριά Ποτέμκιν. Κανείς δεν ξέρει από πού θα έρθουν οι στρατιώτες.
Υπάρχει μόνο ένα συνονθύλευμα ιδεών. Το Ομοσπονδιακό Γραφείο Διαχείρισης Προσωπικού της Bundeswehr επικαλείται τη “στρατηγική επικοινωνία εργοδότη” με την οποία τοποθετεί “την Bundeswehr ως ελκυστικό εργοδότη για τους νέους”. Ο πρόσφατα αποστρατευθείς Γενικός Επιθεωρητής Έμπερχαρντ Τσορν αρέσκεται να μιλάει για το “Σχέδιο 0800”, το οποίο προβλέπει μεταγενέστερες ώρες αφύπνισης για τους νεοσύλλεκτους στις 8 η ώρα. Άλλοτε οι μαθητές που εγκατέλειψαν το σχολείο, άλλοτε οι αλλοδαποί από την ΕΕ προσδιορίζονται ως νέες ομάδες-στόχοι.
Και ο κατάλογος της Λάμπρεχτ περιέχει ένα ποτ πουρί που κυμαίνεται από ιδέες όπως η αυξημένη χρήση της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, οι μεγαλύτερες περίοδοι δέσμευσης για τους προσωρινούς στρατιώτες και οι πιο αξιόπιστες ευκαιρίες απασχόλησης για τους στρατιώτες που αποχωρούν από τη διοίκηση μέχρι κλασικές πολιτικές όπως η “βιώσιμη διαχείριση της πολυμορφίας” και η προώθηση των γυναικών.
Ο υπηρεσιακός υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους (SPD) πρέπει τώρα να τα τακτοποιήσει όλα αυτά. Σε μια συνάντηση, ο ίδιος ονόμασε το θέμα του προσωπικού ως το επίκεντρο του έργου του παράλληλα με το υλικό ζήτημα – αν και τα δύο συνδέονται μεταξύ τους. Για όσους διαβάζουν στις εφημερίδες μόνο για εξαφανισμένα άρματα μάχης και άθλιους στρατώνες, η Bundeswehr ως εργοδότης μπορεί να μη φαίνεται ιδιαίτερα ελκυστική.
Ο Πιστόριους έχει άπειρα εργοτάξια και έχει θέσει σε κίνηση πολλά σε σύντομο χρονικό διάστημα όσον αφορά τις προμήθειες και την αναδιάρθρωση του υπουργείου. Στον τομέα του προσωπικού, ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμη σχεδόν καθόλου περιγράμματα. Στις 9 Μαΐου, ο υπουργός θα φιλοξενήσει στο σπίτι του μια “Διάσκεψη Διαφορετικότητας” και, σύμφωνα με δημοσίευμα του “Der Spiegel”, θέλει να αυξήσει τον αριθμό των γυναικών στις ένοπλες δυνάμεις. Ο Pistorius δήλωσε στη Welt am Sonntag ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις ένοπλες δυνάμεις, όπως η ενσωμάτωση των ιατρικών υπηρεσιών στον στρατό ή η βάση των ενόπλων δυνάμεων, η οποία θα μπορούσε να μεταφέρει πολλές θέσεις από τα επιτελεία στα στρατεύματα, “δεν είναι επί του παρόντος στην ημερήσια διάταξη”.
Φυσικά, αυτό δεν είναι απαραίτητα η τελευταία λέξη. Διότι ένα πράγμα είναι σαφές: αν δεν είναι δυνατόν να στρατολογηθεί επαρκής αριθμός στρατιωτών για τις αποστολές στο ορατό μέλλον, η ήδη υποβόσκουσα συζήτηση για την επανενεργοποίηση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας θα αναζωπυρωθεί και πάλι με σφοδρότητα.