Μεγάλες και μικρές οικονομίες κατεβάζουν απότομα ταχύτητα και λίγοι πια αμφισβητούν ότι ο ανεπτυγμένος κόσμος θα διολισθήσει σε – ήπια έστω – ύφεση. Ακόμη και οι ίδιες οι κεντρικές τράπεζες ομολογούν πως αυτό είναι το αποτέλεσμα των επιθετικών αυξήσεων επιτοκίων, με τις οποίες προσπαθούν να θέσουν υπό έλεγχο τον πληθωρισμό. Ενώ όμως η ύφεση έρχεται ο πληθωρισμός δεν φαίνεται να φεύγει.
Στην Ευρωζώνη ο δείκτης τιμών καταναλωτή επιμένει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, ενώ στις ΗΠΑ ένας καλός μήνας (τα στοιχεία Οκτωβρίου έδειξαν επιβράδυνση στο 7,7%) δεν είναι αρκετός για να κάμψει τελείως τις ανησυχίες της Fed και ευρύτερα των ειδικών.
Το φάντασμα της ύφεσης πλανάται πάνω από την παγκόσμια οικονομία εδώ και πολλούς μήνες. Τον Ιούνιο οι αναζητήσεις της λέξης «recession» στη Google προσέγγισαν επίπεδα – ρεκόρ. Αλλά για πολύ καιρό η οικονομία αντιστεκόταν. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, που παρουσιάζει ο Economist, το προϊόν των ανεπτυγμένων οικονομιών αναπτύχθηκε κατά περίπου 1,3% από τα τέλη του 2021 έως και το τρίτο τρίμηνο της εφετινής χρονιάς. Η επίδοση δεν είναι εντυπωσιακή, αλλά σε καμία περίπτωση κακή. Επίσης τους πρώτους 9 μήνες του 2022 το ποσοστό ανεργίας στα μέλη του ΟΟΣΑ (που καλύπτουν το 60% του παγκόσμιου ΑΕΠ) υποχώρησε κατά σχεδόν μία μονάδα. Ακόμη και στη ζώνη του ευρώ που βιώνει μία οξύτατη ενεργειακή κρίση, η ανεργία έχει βυθιστεί σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Πληθαίνουν τα δυσοίωνα σημάδια
Και κάπου εδώ τα καλά νέα τελειώνουν. Οι πρώτες ενδείξεις για πλήγμα στις καταναλωτικές δαπάνες είναι κάτι παραπάνω από ορατές, ενώ τα αυξημένα επιτόκια σε συνδυασμό με τους εκρηκτικούς λογαριασμούς ρεύματος πολλαπλασιάζουν τα βάρη για τις επιχειρήσεις. Σε πολλές χώρες οι τιμές κατοικιών βρίσκονται επίσης σε τροχιά πτώσης, καθώς περιορίζεται η «όρεξη» για στεγαστικά δάνεια και ανοίγματα από τα νοικοκυριά. Μεγάλοι developers αρχίζουν επίσης να ακυρώνουν στεγαστικά projects, ενώ και άλλες επιχειρήσεις παγώνουν τα επενδυτικά τους σχέδια, καθώς μαίνεται ο άνεμος της αβεβαιότητας.
Δεν εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι ο δείκτης τρέχουσας οικονομικής δραστηριότητας της Goldman Sachs έδειξε τον περασμένο μήνα πως ο ανεπτυγμένος βιομηχανικά κόσμος βρέθηκε σε τροχιά συρρίκνωσης για πρώτη φορά από τον Μάρτιο του 2020, όταν η πανδημία της Covid-19 έδειξε τα δόντια της και ανάγκασε τις κυβερνήσεις σε σκληρά lockdown. Συρρίκνωση για πρώτη φορά από τον Ιούνιο του 2020 έδειξε και η έρευνα της JPMorgan Chase.
Και ενώ όσοι θέλουν να αντικρούσουν τα περί ύφεσης, επικαλούνται τα ισχυρά στοιχεία για την απασχόληση σε ΗΠΑ και Ευρωζώνη, που αναφέραμε και παραπάνω, ο Economist μας εξηγεί πως σε 8 από τις 31 χώρες του ΟΟΣΑ το ποσοστό της ανεργίας έχει αυξηθεί το τελευταίο τρίμηνο κατά τουλάχιστον 0,5 μονάδα σε σχέση με το χαμηλό του προηγούμενου έτους. Σύμφωνα με την οικονομολόγο Κλαούντια Σαμ, όταν αυτό συμβαίνει, η ύφεση είναι κοντά. Μεταξύ των 8 χωρών που είδαν την ανεργία να ανεβαίνει είναι η Δανία και η Ολλανδία.
Το μαξιλάρι της αποταμίευσης
Υπάρχει βέβαια ένα σημαντικό μαξιλάρι: Τα νοικοκυριά των ανεπτυγμένων οικονομιών έχουν τρισεκατομμύρια σε αποταμιεύσεις, που μάζεψαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτό τους επιτρέπει να συνεχίσουν να δαπανούν παρά την πτώση των πραγματικών εισοδημάτων τους. Η ιστορία μας δείχνει πως όσο πιο ψηλά είναι τα επίπεδα αποταμίευσης όταν χτυπά την πόρτα της παγκόσμιας οικονομίας μια κρίση, τόσο πιο ήπια είναι η ύφεση.
Αλλά για πόσο; Πολλά θα εξαρτηθούν από το πόσο επίμονος θα είναι ο πληθωρισμός. Θα μπορέσει η ύφεση να έχει τουλάχιστον μία θετική πλευρά, οδηγώντας σε κάμψη τις τιμές καταναλωτή; Πολλοί αμφιβάλλουν. Και τούτο γιατί σε πολλές οικονομίες ο δομικός πληθωρισμός (ο δείκτης εξαιρουμένων των άκρως ευμετάβλητων τομέων της ενέργειας και των τροφίμων) επιταχύνεται αντί να επιβραδυνθεί.
Και ο μεγάλος κίνδυνος
Οι κεντρικοί τραπεζίτες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού έχουν ξεκάθαρα πει πως η ήπια ύφεση είναι το τίμημα, που θα πρέπει να πληρώσουμε, για να διώξουμε τον πληθωρισμό.
Μερίδα αναλυτών προειδοποιούν όμως πως οι κεντρικές τράπεζες – καθώς αδυνατούν να εξηγήσουν πλήρως- τι ακριβώς είναι αυτό που κρατάει στα ύψη τον πληθωρισμό (ακόμη και σε μήνες που οι τιμές ενέργειας υποχωρούν), μπορεί να καταλήξουν να προκαλέσουν πολύ μεγαλύτερο «πόνο» σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις από όσο σκόπευαν. Και όσο αυτό συμβαίνει ο ιός του πληθωρισμού θα εξαπλώνεται.