Του Κώστα Ράπτη
Οι κάτοικοι της Λωρίδας της Γάζας και οι συγγενείς των Ισραηλινών ομήρων έχουν μόνο ένα πρόσωπο: αυτό του πόνου και της θυματοποίησης. Όμως για όλους τους άλλους πρωταγωνιστές της η παρούσα μεσανατολική κρίση είναι μια άσκηση στη διπροσωπία. Εξ ου και οι εξελίξεις των τελευταίων 24ώρων φαντάζουν σουρεαλιστικά περίπλοκες.
Οι διεθνείς μεσολαβητές (Αίγυπτος, Κατάρ, ΗΠΑ) διαμόρφωσαν την περασμένη εβδομάδα ένα σχέδιο εκεχειρίας και ανταλλαγής ομήρων, αφιερώνοντας έκτοτε όλες τις προσπάθειές τους στο να πιέσουν τη Χαμάς να το αποδεχθεί. Ωστόσο, το εγχείρημα προσέκρουσε σε δύο μεγάλα εμπόδια.
Το πρώτο ήταν πως η πλευρά του Ισραήλ, διαμήνυε ότι θα προχωρούσε, παρά τις αντιδράσεις του διεθνούς παράγοντα, σε στρατιωτική επιχείρηση στη Ράφα, στο νότιο τμήμα της Λωρίδας της Γάζας, ασχέτως της απάντησης της Χαμάς. Και πράγματι, το πρώτο στάδιο της επιχείρησης εγκαινιάσθηκε, με πλήγματα στο ανατολικό τμήμα της Ράφα, οι κάτοικοι του οποίου δέχθηκαν εντολή να απομακρυνθούν (άγνωστο για πού).
Το δεύτερο πρόβλημα ήταν ότι εντέλει η Χαμάς… αποδέχθηκε το σχέδιο εκεχειρίας, με δραματικό μήνυμα του ηγέτη της, Ισμαήλ Χανίγιε το βράδυ της Δευτέρας – ανατρέποντας έτσι έναν σχεδιασμό ο οποίος, από πλευράς τουλάχιστον του Ισραήλ, απέβλεπε στο να επιρριφθεί στην παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση η ευθύνη για τη μη επίτευξη συμφωνίας.
Οι περισσότερο φιλικοί προς τη Χαμάς αναλυτές (αλλά και πολιτικοί ηγέτες, όπως ο Ταγίπ Ερντογάν) κάνουν λόγο για σπουδαίο πολιτικό ελιγμό, ο οποίος μεταφέρει την πίεση πίσω στην πλευρά του Ισραήλ. Τα μέλη, πάλι, του ισραηλινού πολεμικού υπουργικού συμβουλίου (συμπεριλαμβανομένων και των φερόμενων ως μετριοπαθών, όπως ο Μπένι Γκαντς) θεωρούν ότι η κίνηση της Χαμάς είναι αποκλειστικά επικοινωνιακού χαρακτήρα και ότι η επιχείρηση στη Ράφα πρέπει να υλοποιηθεί, μολονότι θα συνεχίζονται την ίδια στιγμή οι διαπραγματεύσεις στο Κάιρο, παρουσία των αντιμαχομένων και των διεθνών μεσολαβητών.
Για την ακρίβεια, οι Ισραηλινοί ιθύνοντες πιστεύουν ότι η επιχείρηση στη Ράφα έδειξε ήδη τη χρησιμότητά της, εφόσον λίγες ώρες μετά την έναρξή της οδήγησε στο διάγγελμα Χανίγιε.
Αλλά μία επιχείρηση στη Ράφα μπορεί να είναι πολλά διαφορετικά πράγματα. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, η στρατιωτική ηγεσία του Ισραήλ παρουσίασε στο πολεμικό υπουργικό συμβούλιο οκτώ διαφορετικά σενάρια, από το περισσότερο συμβολικό της στοχοποίησης των θέσεων εκτόξευσης των ρουκετών που στοίχισαν τη ζωή τεσσάρων Ισραηλινών στρατιωτών την Κυριακή, μέχρι την ολομέτωπη επίθεση.
Ωστόσο, το τελευταίο σενάριο (και αρκετά από τα ενδιάμεσα) προσκρούουν στα προβλήματα αυτοεικόνας του… “θείου από την Αμερική”. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν μπορεί (και μάλιστα εν μέσω προεκλογικής περιόδου, αναταραχής στις αμερικανικές πανεπιστημιουπόλεις και αγανάκτησης της διεθνούς κοινής γνώμης) να αποδεχθεί μια μεγάλη και, όπως προεξοφλείται, ολότελα καταστροφική επίθεση στη Ράφα, όπου συνωστίζονται ενάμιση εκατομμύριο εκτοπισμένοι Παλαιστίνιοι. Εξ ού και η Ουάσιγκτον κατέστησε σαφή την “κόκκινη γραμμή” της και με την αναστολή της παροχής οπλισμού στο Ισραήλ, επικαλούμενη τις ανησυχίες της για τη Ράφα.
Δεν είναι μόνο θέμα εικόνας, αλλά και θέμα πιθανής αποσταθεροποίησης της Αιγύπτου ή εξόδου του “άξονα της αντίστασης” (Χεζμπολλάχ, Χούθι κτλ.) από την έως τώρα σχετική αυτοσυγκράτησή του.
Πράγματι, η χώρα του στρατάρχη Σίσι δεν βλέπει απλώς το κύρος της ως μεσολαβήτριας να δοκιμάζεται, αλλά και φοβάται πιθανή εισροή εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων προσφύγων (και μάλιστα όχι πολιτικά φιλικών) στο έδαφός της. Εξ ού και αφενός κινητοποιεί τις φυλές της βόρειας Χερσονήσου του Σινά να είναι έτοιμες να αποκρούσουν την “παλαιστινιακή απειλή” και αφετέρου στέλνει το μήνυμα ότι σε περίπτωση μεγάλης επιχείρησης στη Ράφα “αλλάζουν όλα” και μπορεί και να αναιρεθεί το σύμφωνο ειρήνης του 1979 με το Ισραήλ, το πρώτο που υπεγράφη ποτέ από αραβική χώρα, καθιστώντας την δεύτερο μεγαλύτερο αποδέκτη αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας παγκοσμίως μετά το ίδιο το εβραϊκό κράτος. Το Ισραήλ δεν δείχνει πάντως να παίρνει στα σοβαρά τις αιγυπτιακές προειδοποιήσεις.
Οι δε αμερικανικές “κόκκινες γραμμές” αποτελούν αντικείμενο εντατικού παζαριού, με στόχο την… διαρκή επαναχάραξή τους. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι Ισραήλ ανέλαβε τον έλεγχο της μεθοριακής διάβασης που συνδέει τη Ράφα με την Αίγυπτο και αποτελεί την μόνη ουσιαστικά πηγή εφοδίων για τον λιμοκτονούντα παλαιστινιακό θύλακα, προς δημοσίως εκπεφρασμένη ενόχληση των ΗΠΑ. Όμως το Axios μεταδίδει ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός εξασφάλισε προκαταβολικά την έγκριση του Αμερικανού προέδρου για αυτή την κίνηση, ενώ ισραηλινές πηγές κάνουν γνωστό ότι προγραμματίζεται ανάθεση της λειτουργίας της διάβασης σε αμερικανική εταιρεία, πληροφορία για την οποία οι εκπρόσωποι της Ουάσιγκτον εκφράζουν πλήρη άγνοια.
Όλα αυτά στο πλαίσιο ενός chicken game στο οποίο ο μεν Μπενιαμίν Νετανιάχου ρισκάρει την πολιτική επιβίωσή του, ο δε επιτόπιος στρατιωτικός ηγέτης της Χαμάς, Γιάχια Σινουάρ τη βιολογική. Όμως το βαθύτερο αίτιο της εμπλοκής είναι η στρατηγική ασάφεια, αφ’ ής στιγμής οι επτάμηνη σύγκρουση κατέδειξε ότι δεν μπορούν να επιτευχθούν (οπωσδήποτε όχι ταυτοχρόνως) οι δύο άμεσοι στόχοι του Ισραήλ: η απελευθέρωση των ομήρων και η “εκρίζωση” της Χαμάς. Επιπλέον, η καταστροφή των υποδομών της Λωρίδας της Γάζας ενισχύει το δέλεαρ της εθνοκάθαρσής της, προσκαλώντας τους Ισραηλινούς ιθύνοντες σε μία “φυγή προς τα εμπρός”.