Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παραμένει προσηλωμένος στη διατήρηση της σχέσης του με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, καθώς η προσδοκία οικονομικής υποστήριξης από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και τη Σαουδική Αραβία αυξάνεται εν μέσω των οικονομικών προβλημάτων που ταλανίζουν την οικονομία της Τουρκίας.
Ο Ερντογάν δέχθηκε την Τρίτη αντιπροσωπεία της Διεθνούς Ένωσης Μουσουλμάνων Μελετητών (IUMS), οργάνωση που συνδέεται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, στο προεδρικό μέγαρο στην Άγκυρα. Στη συνάντηση συμμετείχαν ο Αλί Μουχιντίν αλ-Καρανταχί, ο γενικός γραμματέας του IUMS, καθώς και ο Αλί Ερμπάς, ο πρόεδρος της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων, του διαβόητου Diyanet, και ο καθηγητής δρ. Μεχμέτ Γκιορμέζ, ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Ισλαμικής Σκέψης και πρώην επικεφαλής του Diyanet. Καμία πληροφορία εκτός από φωτογραφίες της συνάντησης δεν μεταδόθηκε από το Γραφείο του Προέδρου.
Η IUMS, που χαρακτηρίστηκε τρομοκρατική οργάνωση από την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν το 2018, απολαμβάνει πολιτική προστασία, διπλωματική υποστήριξη και οικονομική βοήθεια από την Τουρκία καθώς και από το Κατάρ.
Με εξαίρεση το Κατάρ, οι χώρες του Κόλπου αντιλαμβάνονται τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία αντιπροσωπεύει μια μαχητική και πολιτικοποιημένη ισλαμιστική ιδεολογία, ως πιθανή πρόκληση που θα μπορούσε να υπονομεύσει τη σταθερότητα και τη συνέχεια των μοναρχιών τους. Ως αποτέλεσμα, αυτές οι χώρες συχνά βλέπουν τις δραστηριότητες και την παρουσία της Αδελφότητας εντός των συνόρων τους με μια αίσθηση προσοχής και λαμβάνουν ισχυρά μέτρα εναντίον της.
Τον περασμένο μήνα, ο Ερντογάν πραγματοποίησε επίσκεψη στη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μαζί με μια αντιπροσωπεία 200 επιχειρηματιών. Η επίσκεψη σηματοδότησε τη συνέχιση των προσπαθειών για εξομάλυνση με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με τα οποία η Τουρκία έχει αντιμετωπίσει σημαντικά ζητήματα τα τελευταία χρόνια. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Ερντογάν είχε συζητήσεις με τον Σαουδάραβα διάδοχο πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, τον εμίρη του Κατάρ Σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι και τον ηγέτη των ΗΑΕ σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν. Το επίκεντρο της ατζέντας του Ερντογάν ήταν οι αναμενόμενες άμεσες ξένες επενδύσεις και έργα κοινοπραξίας που αναμένει η Τουρκία από τις χώρες του Κόλπου.
Έκθεση του Bloomberg είχε προηγουμένως υποδείξει ότι η Τουρκία θα λάβει 25 δισεκατομμύρια δολάρια σε κεφάλαια μέσω πωλήσεων και ιδιωτικοποιήσεων εταιρειών από χώρες του Κόλπου. Το Reuters, από την άλλη, τόνισε μια προσδοκία 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων βραχυπρόθεσμα και συνολικά 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε άμεσες επενδύσεις μακροπρόθεσμα. Οι δηλώσεις που έκανε ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης ξεπέρασαν αυτά τα στοιχεία, κάνοντας λόγο για μια επένδυση στην Τουρκία που θα ξεπερνούσε σημαντικά τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η Τουρκία εργάζεται επίσης για την ανοικοδόμηση της σχέσης της με την Αίγυπτο. Στο πλαίσιο μιας διαδικασίας ομαλοποίησης που ξεκίνησε το 2021, οι δύο χώρες ανακοίνωσαν στις 4 Ιουλίου ότι οι διπλωματικές σχέσεις θα αποκατασταθούν σε επίπεδο πρεσβευτών μετά από 10ετή παύση, με αποτέλεσμα τον αμοιβαίο διορισμό απεσταλμένων. Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι επρόκειτο να επισκεφθεί την Άγκυρα, αλλά λόγω της επικάλυψης του ταξιδιού με τη Σύνοδο Κορυφής Ρωσίας-Αφρικής τον Ιούλιο, η επίσκεψή του αναβλήθηκε για μεταγενέστερη ημερομηνία.
Ο Ερντογάν ήταν φανατικώς επικριτής του αλ-Σίσι από τότε που ο τελευταίος κατέλαβε την εξουσία. Ο έκπτωτος Μοχάμεντ Μόρσι ήταν ο ηγέτης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, η οποία παραδοσιακά είχε ισχυρούς δεσμούς με τους μη κοσμικούς ισλαμιστές στην Τουρκία. Η Τουρκία ήταν η μόνη χώρα που ζήτησε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να επιβάλει οικονομικές και πολιτικές κυρώσεις στον Αλ Σίσι, ισχυριζόμενη ότι ήταν εγκληματίας πολέμου. Οι χώρες είχαν αλληλοκηρύξει τους πρεσβευτές τους persona non grata και τους απέλασαν το 2013.
Η Κωνσταντινούπολη έγινε η πρωτεύουσα των αραβικών μέσων ενημέρωσης που επικρίνουν τις κυβερνήσεις τους στην πατρίδα τους, ειδικά για τα αιγυπτιακά μέσα ενημέρωσης που συνδέονται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα του Μόρσι.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εξομάλυνσης, η Τουρκία είχε ζητήσει από τα μέσα ενημέρωσης της Αδελφότητας να σταματήσουν την κάλυψη που ασκούν κριτική στις χώρες του Κόλπου και την Αίγυπτο. Εάν αυτό αποτύγχανε, η Τουρκία μετέφερε το μήνυμα ότι θα μπορούσαν να κινηθούν διαδικασίες απέλασης και ότι θα μπορούσαν να παρεμποδιστούν οι ραδιοτηλεοπτικές δραστηριότητες των τηλεοπτικών σταθμών. Ωστόσο, η Αίγυπτος εξακολουθεί να απαιτεί την έκδοση αντιφρονούντων της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, τον τερματισμό της στρατιωτικής παρουσίας της Τουρκίας στη Λιβύη και την επίλυση των προβλημάτων μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας στην ανατολική Μεσόγειο.
Το γεγονός ότι ο Ερντογάν φιλοξένησε αντιπροσωπεία του IUMS αμέσως μετά την επίσκεψή του στον Κόλπο θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως προσπάθεια διατήρησης των δεσμών με αυτήν την ομάδα, ακόμη και όταν οι σχέσεις της Τουρκίας με χώρες που έχουν απαγορεύσει τη Μουσουλμανική Αδελφότητα συνεχίζουν να αναπτύσσονται, καθώς και ως μήνυμα ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα εξακολουθεί να έχει σημασία για αυτόν.
Το προσωπικό του Ερντογάν τον απεικονίζει συχνά ως ηγέτη ολόκληρου του μουσουλμανικού κόσμου που αμφισβητεί τη Δύση και άλλες μεγάλες δυνάμεις στο όνομα του Ισλάμ. Η υποστήριξη του IOMS στον Ερντογάν προσθέτει αξιοπιστία σε αυτούς τους ισχυρισμούς κατά την άποψη των Τούρκων ισλαμιστών.
Οι εν λόγω υπερ-ισλαμιστικοί κύκλοι εργάστηκαν ακούραστα για να τον κρατήσουν στην εξουσία, φοβούμενοι την απώλεια των προνομίων που παραχώρησε η κυβέρνηση Ερντογάν τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ο πρώην επικεφαλής του IUMS και πνευματικός ηγέτης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ο αείμνηστος Γιουσούφ αλ-Καραντάουι, που εξακολουθεί να είναι ευρέως σεβαστός στον μουσουλμανικό κόσμο, αναφέρθηκε στον Ερντογάν ως ηγέτη της μουσουλμανικής Ούμμα κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης το 2018. Προέτρεψε όλους να τον στηρίξουν και να προσευχηθούν γι’ αυτόν. Υποστήριξε τις φιλοδοξίες του Ερντογάν να αναλάβει τον μανδύα της ηγεσίας στον ισλαμικό κόσμο. Ο Αλ-Καραντάουι και οι συνεργάτες του στην κυβέρνηση θεωρήθηκαν παράγοντες αλλαγής που θα υπερασπίζονταν τους μουσουλμάνους παγκοσμίως και θα σταματούσαν τις επιθέσεις εναντίον τους. Επέκρινε έντονα τη Σαουδική Αραβία, καταδικάζοντας την ηγεσία της για τη στόχευση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου, και υποστήριξε ότι οι ενέργειες της χώρας δεν ευθυγραμμίζονται με τις αρχές του Ισλάμ.
Ο Ερντογάν έστειλε τον Ερμπάς, τον ανώτατο κυβερνητικό ιμάμη, στην κηδεία του αλ-Καραντάουι στη Ντόχα τον Οκτώβριο του 2022, διασφαλίζοντας ότι η Τουρκία εκπροσωπείται από κρατικό αξιωματούχο. Ο Ερμπάς αποκάλεσε τον Καραντάουι έναν από τους πιο σεβαστούς ακαδημαϊκούς του ισλαμικού κόσμου.
Η IUMS συνεργάζεται επίσης στενά με το Diyanet, το οποίο ελέγχει περίπου 80.000 τζαμιά στην Τουρκία και στο εξωτερικό με περίπου 140.000 άτομα προσωπικό, όλα στο δημόσιο μισθολόγιο, η πλειονότητα των οποίων λαμβάνει μυστική ατζέντα πολλές φορές με κατασκοπευτικό αντικείμενο.
Πέτρος Κράνιας