Η ορκωμοσία της κυβέρνησης Τουσκ σηματοδοτεί μία νέα εποχή στην Πολωνία και τις σχέσεις της με την ΕΕ. Όλα δείχνουν πάντως ότι συνεχίζεται η αντιπαράθεση με το εθνολαϊκιστικό κόμμα PiS.
Πρώην πρωθυπουργός, πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τώρα πάλι πρωθυπουργός… Ο Ντόναλντ Τουσκ, επικεφαλής της νέας κεντροδεξιάς κυβέρνησης συνασπισμού στην Πολωνία, αποφάσισε να επισπεύσει τις διαδικασίες και να παρουσιάσει τις προγραμματικές του δηλώσεις το πρωί της Τρίτης, πριν καν περάσουν 24 ώρες από την ψήφο εμπιστοσύνης του Κοινοβουλίου προς τον νέο κυβερνητικό συνασπισμό.
Παρελκυστική τακτική του PiS
Αποχωρώντας από την εξουσία, μετά από οκτώ χρόνια πολιτικής παντοδυναμίας, το εθνολαϊκιστικό κόμμα “Νόμος και Δικαιοσύνη” (PiS) ακολούθησε μία παρελκυστική τακτική, κερδίζοντας χρόνο για να διορίσει μερικούς ακόμη κομματικούς φίλους και να ενισχύσει οικονομικά φίλα προσκείμενες οργανώσεις. Στις βουλευτικές εκλογές της 15ης Οκτωβρίου το PiS μπορεί να είχε κερδίσει την πρώτη θέση, αλλά ήταν ξεκάθαρο από την αρχή ότι δεν μπορούσε να συγκεντρώσει την απαραίτητη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Παρά ταύτα ο Ματέους Μοραβιέτσκι, πρωθυπουργός από το 2017, επέμεινε να εξαντλήσει όλα τα χρονικά και θεσμικά περιθώρια, αναζητώντας συμμάχους για τον σχηματισμό κυβέρνησης επί ένα μήνα. Αλλά και ο πρόεδρος της Πολωνίας Αντρέι Ντούντα, που προέρχεται από το ίδιο πολιτικό κόμμα, συμμετείχε στο παιχνίδι των παρελκυστικών ελιγμών, δίνοντας στον Μοραβιέτσκι μία εντολή, που ήταν δεδομένο ότι δεν πρόκειται να ευδοκιμήσει.
Όπως αναμενόταν, η νέα κυβέρνηση που παρουσίασε στη Βουλή ο Μοραβιέτσκι δεν έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης, αν και μέχρι την τελευταία στιγμή ο “εκλεκτός” του PiS προσπαθούσε να αλιεύσει ψήφους σε άλλους πολιτικούς χώρους, απευθύνοντας εκκλήσεις για μετριοπάθεια, διάλογο και συμφιλίωση. Κάνοντας μάλιστα έναν απολογισμό πεπραγμένων, παρουσίασε τα τελευταία οκτώ χρόνια ως μία περίοδο επιτυχούς διακυβέρνησης, αναφέροντας ως παραδείγματα τον εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεων, την όψιμη είσοδο της χώρας στην αγορά πυρηνικής ενέργειας και την κατασκευή ενός νέου, γιγαντιαίου αεροδρομίου στην κεντρική Πολωνία.
Αρχίζει η νέα “εποχή Τουσκ”
Τελικά το βράδυ της Δευτέρας, σχεδόν δύο μήνες μετά τις βουλευτικές εκλογές, το Κοινοβούλιο της Πολωνίας έδωσε καθαρή ψήφο εμπιστοσύνης στον Ντόναλντ Τουσκ με 248 ψήφους υπέρ και 201 κατά. Επευφημίες ακούστηκαν στα θεωρεία, ο πρώην πρόεδρος Λεχ Βαλέσα φάνηκε να συγκινείται μέχρι δακρύων, ενώ μετά την ψηφοφορία οι βουλευτές σηκώθηκαν όρθιοι, τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο. Στον νέο κυβερνητικό συνασπισμό συμμετέχουν τρία κόμματα με ετερόκλητες ιδεολογικές καταβολές. Πρόκειται για την Πλατφόρμα Πολιτών (KO) του φιλελεύθερου Τουσκ, το χριστιανοδημοκρατικό κόμμα “Τρίτος Δρόμος” (TD), αλλά και τη “Νέα Αριστερά”.
Στις προγραμματικές του δηλώσεις ο Ντόναλντ Τουσκ ξεκαθάρισε ότι θα δώσει προτεραιότητα στη διαλεύκανση σκανδάλων της προηγούμενης κυβέρνησης, που αφορούν κατά κύριο λόγο την αδιαφανή διαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων και την κομματική χειραγώγηση της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Παράλληλα, δεσμεύθηκε ότι θα επαναφέρει τον θεσμό του ανεξάρτητου εισαγγελέα, ανακαλώντας ουσιαστικά την αποκαλούμενη “δικαστική μεταρρύθμιση” του PiS. Τέλος, κατέστησε σαφές ότι η Πολωνία θα συνεχίσει να υποστηρίζει τη γειτονική Ουκρανία, ενώ θα αναλάβει “ευθύνη” για το μεταναστευτικό ζήτημα.
Αντιπαραθέσεις με Κατσίνσκι
Δεν έλειψαν όμως και οι αντιπαραθέσεις ανάμεσα στον Τουσκ και τον ισχυρό άνδρα του PiS Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, με αφορμή τον “πόλεμο λάσπης” που, όπως υποστηρίζει ο νέος πρωθυπουργός, είχε δεχθεί από τον συνεργάτη του Κατσίνσκι και επικεφαλής της κρατικής ραδιοτηλεόρασης Γιάτσεκ Κούρσκι. Στον προεκλογικό αγώνα του 2005 ο Κούρσκι είχε δηλώσει ότι ο παππούς του Τουσκ είχε καταταγεί εθελοντικά στη Βέρμαχτ, για να πολεμήσει εναντίον των Πολωνών.
“Κάθε μέρα, ακόμη και σήμερα, ακούω την ίδια ‘κασέτα’ στην κρατική τηλεόραση για το Βερολίνο και για τη Γερμανία” είπε ο Τουσκ, για να απευθυνθεί στη συνέχεια προσωπικά στον Γιάροσλαβ Κατσίνσκι και να επικαλεστεί μία μαρτυρία του αδερφού του, Λεχ Κατσίνσκι, ο οποίος είχε διατελέσει πρόεδρος της Πολωνίας μέχρι τον θάνατό του το 2010 σε αεροπορικό δυστύχημα υπό μυστηριώδεις συνθήκες στο Σμολένσκ της Ρωσίας. “Ο αδερφός σου ο Λεχ μου έλεγε ότι δεν είχε δει ποτέ έναν τέτοιο παλιάνθρωπο, όπως ο Κούρσκι”, ανέφερε ο Τουσκ. Αλλά ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι έμεινε ατάραχος και έδωσε τη συνήθη απάντηση: “Δεν ξέρω τι έκανε ο παππούς σας, αλλά αυτό που ξέρω είναι ότι εσείς είστε πράκτορας των Γερμανών…”
“Το τέλος της δημοκρατίας”;
Ο Κατσίνσκι δεν σταμάτησε εκεί. Έκανε λόγο για το “τέλος της Δημοκρατίας” στην Πολωνία και ισχυρίστηκε ότι “τα σχέδια που απεργάζεται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ισοδυναμούν με απόπειρα μετατροπής της Πολωνίας σε επαρχία, η οποία μπορεί να κατοικείται από Πολωνούς, αλλά διοικείται από τις Βρυξέλλες και σε τελική ανάλυση από το Βερολίνο”. Σχολιάζοντας τους διαξιφισμούς των δύο ανδρών στο Κοινοβούλιο, η πολιτική επιστήμων Άννα Σιεβιέρσκα-Κμάι δηλώνει στο τηλεοπτικό δίκτυο TVN: “Ο Κατσίνσκι απλώς δεν μπορεί να αποδεχθεί την ήττα του…”
Η ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας έχει προγραμματιστεί για το πρωί της Τετάρτης. Έτσι ο Τουσκ προλαβαίνει το αεροπλάνο για τις Βρυξέλλες, για να δώσει το παρών στη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ- Δυτικών Βαλκανίων, αλλά και στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Το “τιμόνι” της πολωνικής διπλωματίας αναλαμβάνει και πάλι ο έμπειρος Ράντοσλαβ Σικόρσκι, που είχε διατελέσει υπουργός Εξωτερικών στην περίοδο 2007-2014.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι ο νέος πρωθυπουργός θα είναι εύκολος και “δεδομένος” συνομιλητής. Στον προεκλογικό αγώνα ο Τουσκ είχε αποκρούσει ερώτημα για την κατάργηση της ομοφωνίας κατά τη λήψη αποφάσεων στις Βρυξέλλες, λέγοντας ότι “θα ήταν λάθος να παρασυρθούμε σε μία θεσμική ευφορία για την Ευρώπη”. Επιπλέον εκτιμάται ότι στο μεταναστευτικό ζήτημα “το πάθημα έχει γίνει μάθημα” για τον νέο πρωθυπουργό. Όλοι θυμούνται ότι η συγκατάθεση της Βαρσοβίας σε έναν πανευρωπαϊκό μηχανισμό για την κατανομή προσφύγων στα κράτη-μέλη της ΕΕ το 2015, είχε αποτελέσει εφαλτήριο για την άνοδο στην εξουσία των εθνολαϊκιστών του PiS.