Του Κώστα Ράπτη
Κατά το Πάσχα των Καθολικών τα βλέμματα στρέφονται αναπόφευκτα στους εορτασμούς που λαμβάνουν χώρα στη Ρώμη και έχουν στο επίκεντρο τον επίσκοπό της. Φέτος μάλιστα το ενδιαφέρον για τον Πάπα Φραγκίσκο ήταν ακόμη μεγαλύτερο, μετά την πρόσφατη περιπέτεια της υγείας του, που τον οδήγησε εσπευσμένα στο νοσοκομείο Gemelli με βρογχίτιδα.
Ο κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο συμμετείχε (χoροστατώντας, αλλά όχι ιερουργώντας) σε όλες τις ακολουθίες από την Κυριακή των Βαΐων και μετά στον Άγιο Πέτρο, αν και μετακινούνταν με καροτσάκι, ενώ απέφυγε -λόγω του ψύχους- την Via Crucis (την τελετή της Οδού του Σταυρού) πέριξ του Κολοσσαίου.
Όμως η πραγματική είδηση δεν βρίσκεται στα σχετικά με την υγεία του ποντίφικα, αλλά στα όσα αυτός είχε να πει, με αφορμή την κορυφαία στιγμή του εορτολογίου, για τα μεγάλα (γεω)πολιτικά προβλήματα των ημερών.
Στην καθιερωμένη ομιλία του Urbi et Orbi από τον εξώστη του Αποστολικού Ανακτόρου, ενώπιον 100.000 πιστών συγκεντρωμένων στην πλατεία του Αγίου Πέτρου την Κυριακή του Πάσχα των Καθολικών, ο πάπας αναφέρθηκε σε μια σειρά ανοικτών “πληγών” της υφηλίου, συχνά ξεχασμένων από τους προνομιούχους του παγκόσμιου πληθυσμού, προσευχόμενος για την επούλωσή τους.
Μνημόνευσε την Ουκρανία και τη Ρωσία, τη Συρία, τον Λίβανο, την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, την Τυνησία και την Αϊτή που μαστίζονται από εσωτερικές συγκρούσεις, όπως και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό και το Νότιο Σουδάν (δύο χώρες που επισκέφθηκε πρόσφατα) ή η Αιθιοπία. Προσευχήθηκε για τα θύματα της τρομοκρατίας στην Μπουρκίνα Φάσο, στο Μαλί, στη Μοζαμβίκη και στη Νιγηρία, για τη διωκόμενη μειονότητα των Ροχίνγκια στη Μιανμάρ, καθώς και για τους Χριστιανούς που “εορτάζουν το Πάσχα σε ιδιόμορφες συνθήκες”, όπως στην Ερυθραία ή στη Νικαράγουα, όπου ο επίσκοπος Ρολάντο Άλβαρες εκτίει ποινή φυλάκισης για κατασκοπεία.
Επιπλέον ο πάπας Φραγκίσκος έστρεψε τον νου του “στους πρόσφυγες, τους εκτοπισμένους, τους πολιτικούς κρατούμενους, τους μετανάστες, ιδίως τους πιο ευάλωτους, καθώς και στα θύματα της πείνας, της φτώχειας, των επιπτώσεων του ναρκεμπορίου, του trafficking και κάθε μορφής σκλαβιάς”.
Στο πλευρό του ο ποντίφικας είχε τον 94χρονο Αλβανό καρδινάλιο Έρνεστ Σιμόνι, ο οποίος πέρασε 28 χρόνια στις φυλακές του Εμβέρ Χότζα.
Όλα αυτά καταδεικνύουν την ευρεία ματιά που διαθέτει η Καθολική Εκκλησία, ως πνευματικός (αλλά και με πολιτικό βάρος) οργανισμός εξαπλωμένος σε όλο τον κόσμο, ολοένα και περισσότερο δε στον πλανητικό Νότο. Άλλωστε το διπλωματικό σώμα της Αγίας Έδρας είναι το παλαιότερο στον κόσμο και έχει εμπειρία σε λεπτές μεσολαβήσεις – με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τα τελευταία χρόνια τον ρόλο του “υπ’ αριθμόν 2” του Βατικανού, καρδιναλίου Πιέρο Παρολίν στην προσέγγιση της Κούβας με την κυβέρνηση Ομπάμα στις ΗΠΑ.
Από όσα είπε, ωστόσο, ο πάπας μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν αυτά που δεν είπε – ειδικότερα η σιωπή του σε οτιδήποτε αφορά την Κίνα, μολονότι οι εντάσεις στα Στενά της Ταϊβάν προκαλούν παγκόσμια ανησυχία. Όμως ο ποντίφικας δεν διακινδυνεύει την οργή του Πεκίνου, με το οποίο ο Παρολίν έχει συνάψει εμπιστευτική συμφωνία, ώστε να αρθούν τα εμπόδια στον ορισμό από τη Ρώμη των Καθολικών επισκόπων της Κίνας.
Πολύ περισσότερο, η Αγία Έδρα δείχνει να αντιμετωπίζει την Κίνα ως την ανερχόμενη δύναμη με την οποία οφείλει να βρει κοινό βηματισμό – εν πρώτοις στις προσπάθειες ειρήνευσης της Ουκρανίας για την οποία ο Σι Τζινπινγκ έχει ως γνωστόν παρουσιάσει “σχέδιο 11 σημείων”.
Είναι άλλωστε φέτος η δεύτερη κατά σειρά χρονιά που ο πάπας προκαλεί την δυσφορία των ίδιων των πιστών της Εκκλησίας του στη χώρα του Ζελένσκι, επιλέγοντας μια ρητορική ίσων αποστάσεων ανάμεσα στην επιτιθέμενη Ρωσία και την αμυνόμενη Ουκρανία.
Πέρσι, στη Via Crucis συμμετείχαν συμβολικά δύο φίλες, μία Ουκρανίδα και μία Ρωσία, που εργάζονται στην Ιταλία, ενώ φέτος στην ίδια τελετή αναγνώσθηκαν επιστολές νέων από τις δύο χώρες που έχουν βιώσει απώλειες στις οικογένειές τους λόγω του πολέμου.
Ο πρεσβευτής της Ουκρανίας στην Αγία Έδρα, Άντριι Γιούρας διαμαρτυρήθηκε μέσω Twitter για αυτή την εξίσωση των δύο πλευρών. Όμως ο πάπας Μπεργκόλιο έχει αποφύγει ως γνωστόν να καταδικάσει ονομαστικά τον Βλαντίμιρ Πούτιν και σε συνεντεύξεις του έχει επιρρίψει ευθύνες και στη Δύση για την κλιμάκωση της σύγκρουσης.
Αποτελεί σταθερή επιλογή της βατικάνειας διπλωματίας να στέκεται super partes, δηλ. υπεράνω των αντιμαχόμενων μερών και να υπεραμύνεται της πολυμερούς συνεννόησης. Όμως στις μέρες του πρώτου Λατινοαμερικανού ποντίφηκα (ο οποίος σταθερά καταδικάζει το εμπόριο όπλων και έχει κάνει λόγο για ήδη διεξαγόμενο τμηματικά παγκόσμιο πόλεμο) οι τόνοι της ευαισθησίας έχουν μετατοπισθεί. Άλλωστε το πληθυσμιακό κέντρο βάρους του Καθολικισμού και εν γένει του Χριστιανισμού δεν βρίσκεται πια στη διαρκώς εκκοσμικευόμενη Δύση.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό vaticanista Τζον Άλεν, οι συμβολισμοί των παπικών χειρονομιών κατά την Μεγάλη Εβδομάδα των Καθολικών αποκτούν μεγαλύτερο βάρος, αν συνυπολογίσουμε την μετάβαση του πάπα στο αναμορφωτήριο Casal del Marmo, όπου για την τελετή του Νιπτήρος έπλυνε τα πόδια δώδεκα νέων, ανάμεσά τους δύο κορίτσια, ένας Μουσουλμάνος και ένας Αφρικανός. Παρόμοια επίσκεψη είχε πραγματοποιήσει εκεί ο Φραγκίσκος προ δεκαετίας, λίγο μετά την εκλογή του, αλλά το μυστικό του Casal del Marmo είναι ότι επί χρόνια διακονούσε το αναμορφωτήριο, συστηνόμενος απλώς ως “ντον Αγκοστίνο”, ο καρδινάλιος Καζαρόλι, ο οποίος στον εργάσιμο χρόνο του ήταν Κρατικός Γραμματέας, δηλ. προκάτοχος του Παρολίν. Πρόκειται για τον αρχιτέκτονα της βατικάνειας Ostpolitik στους καιρούς του Ψυχρού Πολέμου, καθώς και για τον κύριο συγγραφέα της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι (1975), με την οποία καθιερωνόταν η έννοια της “συλλογικής ασφάλειας” στην Ευρώπη. Μια έννοια που η σημερινή Δύση προτιμά να μη θυμάται και η Ρωσία επιδιώκει να επαναφέρει δια της βίας.