του Κώστα Ράπτη
Την ώρα που τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας στρέφονται βορείως των στενών του Μπαμπ ελ Μαντέμπ, στην ελεγχόμενη την οργάνωση Ανσαρουλάχ (ήτοι τους ζαϊδίτες σιίτες αντάρτες Χούθι) κυβέρνηση της Σαανά, η οποία πραγματοποιεί επιθέσεις σε εμπορικά πλοία τα οποία διαπλέουν την Ερυθρά Θάλασσα και θεωρεί συνδεόμενα με το Ισραήλ, λίγο νοτιότερα διαμορφώνεται ένα σκηνικό έντασης που θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το στρατηγικής σημασίας Κέρας της Αφρικής.
Ο λόγος για τη συμφωνία που υπέγραψε την πρωτοχρονιά η περίκλειστη Αιθιοπία με την (ευρισκόμενη στις νότιες ακτές του Κόλπου του Άντεν) Σομαλιλάνδη, ώστε να διεξάγει το εξωτερικό της εμπόριο μέσω του λιμένα της Μπερμπέρα, σε χώρο με θαλάσσιο μέτωπο 20 χιλιομέτρων που θα της παραχωρηθεί για πενήντα έτη.
Είναι λογικό για την Αιθιοπία των 123 εκατομμυρίων κατοίκων να αναζητά θαλάσσια πρόσβαση, την οποία απώλεσε μετά την ανεξαρτητοποίηση της Ερυθραίας το 1991. Μόνο που η Σομαλιλάνδη δεν αποτελεί διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος αλλά τμήμα της Σομαλίας, το οποίο αποσχίσθηκε μονομερώς όταν η τελευταία βυθίσθηκε στο χάος την δεκαετία του ’90.
Η απόσχιση πατά στο γεγονός ότι η άλλοτε βρετανική Σομαλιλάνδη συνέδεσε την τύχη της με το πρώην ιταλικό προτεκτοράτο της Σομαλίας μόλις το 1961 όταν οι δύο επικράτειες συνενώθηκαν διαμορφώνοντας κοινό κράτος.
Το κύριο πλεονέκτημα της συμφωνίας με την Αιθιοπία είναι για τη Σομαλιλάνδη ακριβώς η αναγνώριση που της προσφέρει, σε συνδυασμό με την παροχή μετοχών σε αιθιοπικές κρατικές εταιρείες.
Η Αιθιοπία, πάλι, η οποία είδε προηγούμενες αντίστοιχες κρούσεις της προς την Ερυθραία να απορρίπτονται, επείγεται να ελαφρύνει την έως τώρα αποκλειστική της εξάρτηση από το γειτονικό Τζιμπουτί από το οποίο διέρχεται το 95% των αιθιοπικών εισαγωγών και εξαγωγών, με καταβολή περίπου 1,5 δισ. δολαρίων ετησίως για λιμενικά τέλη.
Τα γειτονικά κράτη, ωστόσο, παγίως υποψιάζονται την Άντις Άμπεμπα για ηγεμονικές φιλοδοξίες. Πρώτος, βέβαια, ο πρόεδρος της Σομαλίας, Χασάν Σεϊχ Μοχαμούντ έσπευσε το Σάββατο να υπογράψει διάταγμα με το οποίο κηρύσσεται ανυπόστατο το μνημόνιο συνεργασίας της Αιθιοπίας με τη Σομαλιλάνδη. Εμφανίσθηκε δε αποφασισμένος να υπερασπισθεί την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της χώρας του, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Ο Σομαλός πρόεδρος γνωρίζει καλά πού να αναζητήσει στηρίγματα. Αφενός απέσπασε δήλωσε στήριξης από τον Αραβικό Σύνδεσμο, του οποίου η χώρα του είναι μέλος, ενώ την Τρίτη επισκέφθηκε την Ερυθραία και συναντήθηκε με τον πρόεδρό της Ισάιας Αφουέρκι, έχοντας προηγουμένως δεχθεί αντιπροσωπεία της Αιγύπτου η οποία και του εκόμισε πρόσκληση για επίσημη επίσκεψη στο Κάιρο.
Η χώρα του στρατάρχη Σίσι δεν έχασε την ευκαιρία να στηρίξει τη Σομαλία διότι οι σχέσεις της με την Αιθιοπία είναι ήδη συγκρουσιακές λόγω του Μεγάλου Αιθιοπικού Φράγματος στον Άνω Νείλο, για το οποίο η αιγυπτιακή πλευρά δηλώνει έτοιμη ακόμη και να προχωρήσει σε ένοπλη σύγκρουση.
Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι τόσο η Αίγυπτος όσο και η Αιθιοπία προσχώρησαν μόλις την πρωτοχρονιά στην ομάδα BRICS, στο πλαίσιο της θεαματικής διεύρυνσης των αντιπάλων της G7 στον χώρο της Μέσης Ανατολής.
Αλλά και εντός Σομαλιλάνδης το μνημόνιο συνεργασίας δεν γίνεται αποδεκτό από όλους, αν κρίνουμε από την παραίτηση του υπουργού Άμυνας. Ωστόσο, οι αρχηγοί γενικών επιτελείων της Αιθιοπίας και της Σομαλιλάνδης φρόντισαν να συναντηθούν στην Άντις Άμπεμπα ήδη την Δευτέρα.
Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί η δηλωμένη προθυμία της Τουρκίας να “μεσολαβήσει”. Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει προ πολλού διορίσει ειδικό απεσταλμένο για την σύγκρουση Σομαλίας-Σομαλιλάνδης, ενώ οι σχέσεις της με το Μογκαντίσου (όπου και έχει οικοδομηθεί η μεγαλύτερη τουρκική βάση στην Αφρική) είναι ιδιαίτερα καλλιεργημένες σε στρατιωτικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, με αιχμή την ανθρωπιστική βοήθεια η οποία έχει γίνει “σημαία” του ρόλου που διεκδικεί η Άγκυρα ως αρωγού του αναπτυσσόμενου κόσμου. Η επίσκεψη Ερντογάν στην Σομαλία το 2011 υπήρξε από αυτή την άποψη σταθμός.
Αλλά και με την Αιθιοπία οι σχέσεις είναι φιλικές και μάλιστα ο τουρκικός οργανισμός διεθνούς βοήθειας (TIKA) άνοιξε το πρώτο αφρικανικό γραφείο του στην Άντις Άμπεμπα, ενώ το τουρκικό ίδρυμα Maarif ήταν το πρώτο το οποίο το οποίο δραστηριοποιήθηκε στην αιθιοπική επαρχία του Τιγκράι (στα σύνορα με την Ερυθραία) όταν τερματίσθηκε η ένοπλη σύγκρουση που ξέσπασε το 2020 ανάμεσα στην κεντρική κυβέρνηση και το εκεί αποσχιστικό κίνημα.