Το νομοσχέδιο αποτελεί την πρώτη νομοθετική παρέμβαση της νέας πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας, που έχει εξαγγελθεί αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, ήδη από τις αρχές Ιουλίου. Στόχος του νομοσχεδίου, που αναμένεται άμεσα να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, είναι να υπάρξει το απαραίτητο προστατευτικό πλαίσιο για να εφαρμοστεί η Οδηγία (1152/2019) που αναφέρεται σε διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας.
Υπενθυμίζεται ότι ενδεχόμενη περαιτέρω καθυστέρηση για ενσωμάτωση της εν λόγω Οδηγίας στο ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο μπορεί να επιφέρει πρόστιμο για τη χώρα, καθώς κινδυνεύει με προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Βασική παρέμβαση που επιχειρείται είναι στο σκέλος των ευέλικτων μορφών απασχόλησης.
Στόχος να υπάρχει έλεγχος
Ουσιαστικά, πρόκειται να θεσμοθετηθούν οι συμβάσεις μηδενικών ωρών και οι συμβάσεις κατά παραγγελία. Πρόκειται για μορφές εργασίας που βρίσκονται σε ισχύ επί σειρά ετών κύρια στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ο στόχος είναι να εφαρμοστούν και στην Ελλάδα, με τον απαραίτητο έλεγχο για την προστασία των εργαζομένων. Είναι η πρώτη φορά που επιδιώκεται να γίνει νόμος του κράτους το ζήτημα των πλέον ευέλικτων μορφών απασχόλησης.
Τόσο οι συμβάσεις μηδενικών ωρών απασχόλησης (zero hours contract) όσο και οι συμβάσεις κατά παραγγελία (on demand) αφορούν ειδικές περιπτώσεις εργασίας, όπου ο εργοδότης καλεί τον απασχολούμενο να εργαστεί μόνο όταν τον χρειάζεται. Έτσι, τον πληρώνει μόνο για τον χρόνο εργασίας του.
Η νομοθέτηση αυτών των ειδικών μορφών απασχόλησης θα γίνεται στο πλαίσιο να προστατευθούν οι εργαζόμενοι από πιθανές περιπτώσεις κατάχρησης. «Θολά σημεία», που αφορούν τα ακριβή δικαιώματα των εργαζομένων, το ύψος της αμοιβής τους για να μην είναι μικρότερη από τον θεσμοθετημένο κατώτατο μισθό στον ιδιωτικό τομέα, αλλά και την εξασφάλιση συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας, αποτελούν προαπαιτούμενο για τα συνδικάτα.
Οι πρώτες αντιδράσεις
Ήδη, άλλωστε, έχουν υπάρξει οι πρώτες αντιδράσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών (ΟΙΕΛΕ) έχει ήδη αναφερθεί σε «διάλυση των εργασιακών σχέσεων με συμβόλαια μηδενικών ωρών!». Τονίζεται ότι τίθενται σε άμεσο κίνδυνο τα διοριστήρια και η προϋπηρεσία των εργαζομένων στον κλάδο και ζητήθηκε η παρέμβαση του υπουργού Παιδείας, Κυριάκου Πιερρακάκη, για το θέμα.
Σε σχετική ανακοίνωση η ΟΙΕΛΕ ασκεί σκληρή κριτική στο υπουργείο Εργασίας, εκτιμώντας ότι ετοιμάζει «την οριστική ισοπέδωση των εργασιακών σχέσεων όλων των ιδιωτικών εκπαιδευτικών. Καθιερώνει συμβόλαια παραγγελίας (μηδενικών ωρών ή on demand), το οποίο σημαίνει ότι μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών σε ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια και κέντρα ξένων γλωσσών δεν θα έχουν σταθερή εργασιακή σχέση, αλλά θα βρίσκονται στη διάθεση του εργοδότη για να δουλέψουν κάποιες ώρες ή ημέρες».
Οι προϋποθέσεις
Ως προς το σκέλος των νέων, ευέλικτων μορφών εργασίας, η διάταξη που ετοιμάζεται αναμένεται να επισημαίνει τις προϋποθέσεις που πρέπει να ισχύουν σωρευτικά ώστε ο εργαζόμενος να πρέπει να αποδεχτεί την πρόταση του εργοδότη. Αυτές θα είναι οι εξής:
α) Η εργασία πρέπει να παρέχεται εντός προκαθορισμένων ωρών και ημερών αναφοράς, οι οποίες πρέπει να γνωστοποιούνται υποχρεωτικά στον εργαζόμενο.
β) Ο εργαζόμενος πρέπει να έχει ειδοποιηθεί εγγράφως από τον εργοδότη του (γραπτό μήνυμα μέσω κινητού τηλεφώνου – sms, μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) για την ανάληψη εργασίας σε εύλογο χρόνο – που δεν μπορεί να είναι μικρότερος των 24 ωρών πριν από την πραγματοποίησή της.
Θα προβλέπονται και περιπτώσεις που δικαιολογούν αντικειμενικά μικρότερο χρόνο προειδοποίησης, όμως κι αυτός πρέπει να γνωστοποιείται προκαταβολικά στον εργαζόμενο. Εάν κάτι από τα παραπάνω δεν ισχύει, τότε ο εργαζόμενος θα έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την ανάληψη της εργασίας.
Σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα έχει την παραμικρή δυσμενή διάκριση σε βάρος του από τον εργοδότη. Εάν η ανάληψη εργασίας ακυρωθεί από τον εργοδότη μέσα στις τελευταίες 24 ώρες πριν από την πραγματοποίησή της, τότε ο εργαζόμενος δικαιούται αποζημίωση που αντιστοιχεί στο ημερομίσθιο της εργασίας που ακυρώθηκε. Όλα αυτά μένει να εφαρμοστούν στην πράξη, αλλά ουσιαστικά η κύρωση της κοινοτικής οδηγίας αποσκοπεί σε αυτό ακριβώς: στη δημιουργία τέτοιων συνθηκών ώστε να προστατεύεται ο εργαζόμενος όταν θα εφαρμόζονται αυτές οι πολύ ειδικές, αλλά και πολύ ευέλικτες μορφές εργασίας.
Προστατευτικοί όροι
Ειδικά για τις συμβάσεις κατά παραγγελία, ο εργοδότης και ο εργαζόμενος θα πρέπει να συμφωνούν σε συγκεκριμένους προστατευτικούς όρους, οι οποίοι αναμένεται να είναι οι εξής: α) Περιορισμός ως προς τη χρήση αλλά και τη διάρκεια τέτοιου τύπου συμβάσεων. β) Ύπαρξη σύμβασης εργασίας με ελάχιστο ποσό αμειβόμενων ωρών εργασίας βάσει του μέσου όρου εκείνων που παρασχέθηκαν κατά τη διάρκεια μιας δεδομένης χρονικής περιόδου. γ) Ισοδύναμα μέτρα που θα εξασφαλίζουν αποτελεσματική πρόληψη τυχόν καταχρηστικών πρακτικών.
Ποινικές ευθύνες για το απεργιακό bullying
Το εργασικό νομοσχέδιο αναμένεται να προβλέπει την ύπαρξη και ποινικών ευθυνών (εκτός από τις αστικές που έχουν ήδη θεσμοθετηθεί) για απεργούς που αποδεδειγμένα θα παρεμποδίσουν συναδέλφους τους να εργαστούν.
Ουσιαστικά θα ορίζεται ότι όποιος εμποδίζει την ελεύθερη προσέλευση ή ακόμα και την αποχώρηση από την εργασία θα τιμωρείται με φυλάκιση το λιγότερο για έξι μήνες και με χρηματική ποινή το λιγότερο 5.000 ευρώ.
Το ίδιο θα ισχύει και για περιπτώσεις όπου θα ασκείται σωματική ή ψυχολογική βία σε βάρος εργαζομένων που επιθυμούν να εργαστούν, παρά την προκήρυξη απεργίας στον εργασιακό τους χώρο.
Ανάλογη θα είναι η ποινή και για περιπτώσεις καταλήψεων σε χώρους εργασίας ή στις εισόδους τους.