Των Θάνου Τσίρου και Δανάης Αλεξάκη
Φάρμακα και τρόφιμα συνεχίζουν να πλήττουν το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, καθώς τα μεν φάρμακα ανατιμήθηκαν τον Νοέμβριο κατά 11,8% σε σχέση με πέρσι, τα δε τρόφιμα εξακολουθούν να «τρέχουν» με ετήσιο ρυθμό αύξησης της τάξεως του 9%.
Στην πεντάδα των προϊόντων και των υπηρεσιών με τις μεγαλύτερες ετήσιες αυξήσεις κατά τον Νοέμβριο σε σχέση με τον αντίστοιχο περσινό μήνα πρωταγωνιστούν τα έλαια και τα λίπη με αύξηση 31,4%, τα μεταλλικά νερά, τα αναψυκτικά και οι χυμοί φρούτων με ποσοστό 13,3%, τα φρούτα που βρέθηκαν στο 12%, τα φαρμακευτικά προϊόντα με ποσοστό 11,8% και τα λαχανικά που πωλούνται κατά 10,8% ακριβότερα σε σχέση με πέρσι.
Τα προϊόντα ενέργειας είναι πλέον -σε αντίθεση με την περσινή χρονιά- οι πρωταγωνιστές
στη λίστα των μειώσεων. Έτσι, έχουμε υποχώρηση 53,2% στην τιμή του φυσικού αερίου και 9,3% στον δείκτη των καυσίμων. Την 5άδα των μειώσεων συμπληρώνουν ο εξοπλισμός επεξεργασίας ήχου και εικόνας (-5%), οι τηλεφωνικές υπηρεσίες (-3,5%) και τα ξενοδοχεία (-3%). Πάντως, από τα αναλυτικά στοιχεία με τις επιμέρους μεταβολές έχει ενδιαφέρον να αποτυπωθεί η πραγματικότητα με τις τιμές των τροφίμων.
Μόνο στο ψωμί και στα δημητριακά εμφανίζεται συγκράτηση του ποσοστού αύξησης (3,3%). Στα κρέατα έχουμε μεταβολή 8,1%, στα ψάρια 9,5%, στη ζάχαρη και στις σοκολάτες 7,6%, στον καφέ και στο κακάο 6,8% και στα γαλακτοκομικά 4,8%.
Αξιοσημείωτη είναι και η αύξηση κατά 5,1% στα ενοίκια, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο δείκτη τιμών καταναλωτή. Ο μέσος πληθωρισμός για το 2023 αναμένεται να κλείσει χαμηλότερα από τις προβλέψεις του κρατικού προϋπολογισμού.
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή στο δωδεκάμηνο Δεκεμβρίου 2022 – Νοεμβρίου 2023 είχε μέση μεταβολή της τάξεως του 3,8%. Ο κρατικός προϋπολογισμός προβλέπει μέση ετήσια μεταβολή 3,9% για το σύνολο του έτους. Αν και τον Δεκέμβριο ο μηνιαίος πληθωρισμός παραμείνει στο επίπεδο του 3%, όπως και τον Νοέμβριο, τότε η χρονιά θα κλείσει με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής 3,5%.
Τι επηρεάζεται
Το τελικό ποσοστό της μέσης αύξησης για το 2023 παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς επηρεάζει:
- Τις συλλογικές διαπραγματεύσεις που θα γίνουν μέσα στο 2024 για τις αυξήσεις των μισθών αλλά και το τελικό ποσοστό αύξησης του κατώτατου μισθού που θα εφαρμοστεί από την 1η/4/2024.
- Την αναπροσαρμογή στα μισθώματα της επόμενης χρονιάς.
- Το πραγματικό ποσοστό αύξησης των συντάξεων. Το 3% έχει «κλειδώσει» σε αυτή τη φάση για τους συνταξιούχους, ωστόσο αν πληθωρισμός κλείσει 0,4% χαμηλότερα σε σχέση με την πρόβλεψη του προϋπολογισμού θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για «διορθώσεις» στο τέλος του 2024, κάτι βεβαίως που θα εξαρτηθεί και από την πορεία του ΑΕΠ.
Σε επίπεδο εναρμονισμένου δείκτη, πάντως, η χρονιά αναμένεται να κλείσει εντός των προβλέψεων του προϋπολογισμού. Η εισηγητική έκθεση κάνει λόγο για μέση ετήσια μεταβολή 4,1% και στο δωδεκάμηνο Δεκεμβρίου 2022 – Νοεμβρίου 2023 η μέση μεταβολή έχει διαμορφωθεί στο 4,5%.
Με την προσθήκη των στοιχείων του Δεκεμβρίου, όμως, το μέσο ποσοστό θα «κλείσει» περίπου στο 4,1% αν και κατά τον τελευταίο μήνα του χρόνου έχουμε μια μεταβολή της τάξεως του 3%.
«Κανονικότητα» η ακρίβεια στο ράφι
Στον άξονα της ακριβής «κανονικότητας» θα παραμείνει και το 2024 το καλάθι του νοικοκυριού, καθώς στην εκπνοή της φετινής χρονιάς ο κλαδικός πληθωρισμός των τροφίμων εξακολουθεί να κινείται σε υψηλά επίπεδα.
Όπως επισημαίνουν στελέχη της αγοράς των αλυσίδων, η εικόνα του κλαδικού πληθωρισμού επηρεάζεται σημαντικά από τη συμμετοχή του ελαιόλαδου, των χυμών και των οπωροκηπευτικών, καθώς αυτά έχουν μεγάλη στάθμιση στον τελικό δείκτη. Σύμφωνα με τα ίδια στελέχη, η λιανική δέχεται αυτή την περίοδο ηπιότερες αυξήσεις στους τιμοκαταλόγους χονδρικής, με εξαίρεση το ελαιόλαδο και τους χυμούς, με τη μέση σταθμισμένη αύξηση να κινείται στο επίπεδο του 4%-5%.
Σε επίπεδο κατανάλωσης οι όγκοι διατηρούν θετικό πρόσημο που τον Οκτώβριο διαμορφώθηκε στο 1,7%, καταγράφοντας μια μικρή ενίσχυση σε σχέση με τον Σεπτέμβριο όταν το ποσοστό ανήλθε στο 1,6%, γεγονός που αποδίδεται σε ένα βαθμό και στη διεύρυνση της τουριστικής σεζόν, αλλά κυρίως και στην ανελαστικότητα των δαπανών στα βασικά καταναλωτικά είδη.
Σε ό,τι αφορά τα μηνύματα για τη νέα χρονιά, οι πρώτες εκτιμήσεις επιβεβαιώνουν ότι το καλάθι του νοικοκυριού θα παραμείνει σε ανατιμητική τροχιά, με τους αναλυτές της αγοράς των βασικών καταναλωτικών προϊόντων να τοποθετούν τις αρχικές τους προβλέψεις για την πορεία του κλαδικού πληθωρισμού στο 4,5% για το σύνολο του 2024.
Βαρόμετρο των ανατιμήσεων θεωρείται η εξέλιξη της τιμής του ελαιόλαδου, όπως προαναφέρθηκε, δεδομένου ότι έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα στον κλαδικό πληθωρισμό και εξακολουθεί να καταγράφει «ράλι» σε επίπεδο τιμών παραγωγού.
Συνολικά η κατηγορία «τρόφιμα» συμμετέχει στον τζίρο της αγοράς σε ποσοστό 75%.
Εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι το γεγονός ότι το ποσοστό των εισαγόμενων προϊόντων στο ράφι είναι ιδιαίτερα υψηλό, αλλά και η εξάρτηση της εγχώριας βιομηχανίας από τις εισαγωγές βασικών πρώτων και δεύτερων υλών που μαζί με το κόστος ενέργειας και μεταφορών ορίζουν την εξέλιξη των τιμοκαταλόγων.