Απόδοση-Επιμέλεια: Εύη Σιμοπούλου
Σύμφωνα με νέα ανάλυση, τα μικροτσίπ που χρησιμοποιούνται για την λειτουργία των smartphones και των φορητών υπολογιστών συνεχίζουν να εισέρχονται στη Ρωσία και να τροφοδοτούν το στρατιωτικό της οπλοστάσιο.
Τα εμπορικά δεδομένα και τα παραστατικά που ανέλυσε το CNBC δείχνουν ότι η Μόσχα προμηθεύεται αυξημένο αριθμό ημιαγωγών και άλλων προηγμένων δυτικών τεχνολογιών μέσω ενδιάμεσων χωρών όπως η Κίνα.
Το 2022, η Ρωσία εισήγαγε τεχνολογίες ημιαγωγών αξίας 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, από 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021.
Οι ημιαγωγοί και τα μικροτσίπ διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στον σημερινό πόλεμο, τροφοδοτώντας μια σειρά από εξοπλισμό, όπως μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ασυρμάτους, πυραύλους και τεθωρακισμένα οχήματα.
Η παράκαμψη και η αποφυγή κυρώσεων είναι εκπληκτικά θρασύτατη αυτή τη στιγμή.
Elina Ribakova
Στέλεχος του Ινστιτούτου Πέτερσον για τη διεθνή οικονομία
Πράγματι, το Ινστιτούτο KSE -ένα ερευνητικό κέντρο της Οικονομικής Σχολής του Κιέβου- ανέλυσε πρόσφατα 58 αντικείμενα ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού κρίσιμης σημασίας που ανακτήθηκαν από το πεδίο της μάχης στην Ουκρανία και βρήκε περισσότερα από 1.000 ξένα εξαρτήματα, κυρίως δυτικές τεχνολογίες ημιαγωγών.
Πολλά από αυτά τα εξαρτήματα υπόκεινται σε ελέγχους εξαγωγών. Σύμφωνα όμως με αναλυτές με τους οποίους μίλησε το CNBC, οι δαιδαλώδεις εμπορικές διαδρομές μέσω Κίνας, Τουρκίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και άλλων χωρών σημαίνει ότι εξακολουθούν να διεισδύουν στη Ρωσία υλικά από τη Δύση, αυξάνοντας τα προπολεμικά αποθέματα της χώρας.
“Η Ρωσία εξακολουθεί να είναι σε θέση να εισάγει όλα τα απαραίτητα εξαρτήματα δυτικής παραγωγής για τον στρατό της”, δήλωσε η Ελίνα Ριμπάκοβα, στέλεχος του Peterson Institute για τη Διεθνή Οικονομία και μία από τους συντάκτες της έκθεσης του Ινστιτούτου KSE.
“Η παράκαμψη και η αποφυγή των κυρώσεων είναι εκπληκτικά θρασύτατη αυτή τη στιγμή”, πρόσθεσε η ίδια.
Ασάφεια στις εφοδιαστικές αλυσίδες
Δεν υπόκεινται όλες οι προηγμένες τεχνολογίες στις κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας.
Πολλές από αυτές ονομάζονται είδη διπλής χρήσης, που σημαίνει ότι έχουν τόσο πολιτικές όσο και στρατιωτικές εφαρμογές, και ως εκ τούτου δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των στοχευμένων ελέγχων των εξαγωγών. Για παράδειγμα, ένα μικροτσίπ μπορεί να έχει εφαρμογές τόσο σε ένα πλυντήριο ρούχων όσο και σε ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος.
Παρόλα αυτά, πολλά από αυτά τα προϊόντα προέρχονται από δυτικές χώρες με σαρωτικές εμπορικές απαγορεύσεις κατά της Μόσχας και, συγκεκριμένα, του στρατού της.
Όλα τα προϊόντα αμερικανικής προέλευσης, εκτός από τα τρόφιμα και τα φάρμακα, απαγορεύεται να φτάσουν στον ρωσικό στρατό.
Στη μελέτη της KSE, περισσότερα από τα δύο τρίτα των ξένων εξαρτημάτων που εντοπίστηκαν στον ρωσικό στρατιωτικό εξοπλισμό προέρχονταν τελικά από εταιρείες με έδρα τις ΗΠΑ, ενώ άλλα προέρχονταν από συμμάχους της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας και της Γερμανίας.
Το CNBC δεν ήταν σε θέση να επαληθεύσει εάν οι εμπλεκόμενες εταιρείες γνώριζαν τον τελικό προορισμό των εμπορευμάτων τους. Οι ελβετικές αρχές δήλωσαν ότι συνεργάζονται με τις εταιρείες για να τις “εκπαιδεύσουν σχετικά με τις προειδοποιητικές σημάνσεις”, ενώ οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι των άλλων χωρών που αναφέρθηκαν δεν ανταποκρίθηκαν αμέσως σε αίτημα για σχολιασμό.
Ξεχωριστά, μια μελέτη από το Royal United Services Institute διαπίστωσε ότι ο ρωσικός στρατός χρησιμοποιεί πάνω από 450 διαφορετικούς τύπους εξαρτημάτων ξένης κατασκευής στα 27 πιο σύγχρονα στρατιωτικά του συστήματα, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων κρουζ, τηλεπικοινωνιακών μέσων και συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου. Πολλά από αυτά τα εξαρτήματα κατασκευάζονται από γνωστές αμερικανικές εταιρείες που δημιουργούν συστήματα μικροηλεκτρονικής για τον αμερικανικό στρατό.
“Με την πάροδο των δεκαετιών, τα μη ρωσικά συστήματα και τεχνολογίες υψηλής τεχνολογίας εξελίχθηκαν και έγιναν πρότυπα της βιομηχανίας και της παγκόσμιας αγοράς. Έτσι, ο ρωσικός στρατός, όπως και η οικονομία του πολιτικού τομέα, έχουν καταστεί απόλυτα εξαρτημένες”, δήλωσε ο Sam Bendett, σύμβουλος στο Center for Naval Analyses.
Οι παντού υπάρχουσες και εκτεταμένες εφαρμογές αυτών των τεχνολογιών έχουν οδηγήσει στο να διαπλέκονται σε παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και επομένως να είναι πιο δύσκολο να τις παρακολουθήσει κανείς. Εν τω μεταξύ, οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό στους δυτικούς συμμάχους της Ουκρανίας, πράγμα που σημαίνει ότι πολλές χώρες συνεχίζουν να συναλλάσσονται με τη Ρωσία.
“Είναι δύσκολο να σταματήσει κανείς να περνά την αυστηρά αστική μικροηλεκτρονική από τα σύνορα και να λαμβάνει μέρος στο παγκόσμιο εμπόριο. Και αυτό είναι που εκμεταλλεύεται η ρωσική βιομηχανία καθώς και ο ρωσικός στρατός και οι μυστικές υπηρεσίες του”, δήλωσε ο Μπέντετ.
Το εμπόριο Ρωσίας-Κίνας αυξάνεται
Αυτές οι εμπορικές ροές μπορεί να είναι περίπλοκες. Συνήθως, ένα φορτίο μπορεί να πωληθεί και να μεταπωληθεί αρκετές φορές, συχνά μέσω νόμιμων επιχειρήσεων, πριν φτάσει τελικά σε μια ουδέτερη ενδιάμεση χώρα, όπου μπορεί στη συνέχεια να πωληθεί στη Ρωσία.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η Κίνα είναι μακράν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας προς τη Ρωσία μικροτσίπ και άλλων τεχνολογιών που βρίσκονται σε κρίσιμα πολεμικά είδη.
Οι πωλητές από την Κίνα, συμπεριλαμβανομένου του Χονγκ Κονγκ, αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 87% των συνολικών ρωσικών εισαγωγών ημιαγωγών το τέταρτο τρίμηνο του 2022, σε σύγκριση με το 33% το τέταρτο τρίμηνο του 2021. Πάνω από το ήμισυ (55%) των εν λόγω προϊόντων δεν κατασκευάστηκαν στην Κίνα, αλλά παράχθηκαν αλλού και στάλθηκαν στη Ρωσία μέσω μεσαζόντων με έδρα την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ.
“Αυτό δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως έκπληξη, διότι η Κίνα προσπαθεί πραγματικά να συσσωρεύσει και να αποκομίσει κέρδη και οφέλη από το γεγονός ότι η Ρωσία είναι οικονομικά απομονωμένη”, δήλωσε η Olena Yurchenko, σύμβουλος στο Συμβούλιο Οικονομικής Ασφάλειας της Ουκρανίας.
Το εμπορικό τμήμα της Κίνας δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό των ευρημάτων, ούτε η ρωσική κυβέρνηση.
Εν τω μεταξύ, η Μόσχα έχει επίσης αυξήσει τις εισαγωγές της από τις λεγόμενες ενδιάμεσες χώρες στον Καύκασο, την Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή, σύμφωνα με τα εθνικά εμπορικά στοιχεία.
Οι εξαγωγές προς τη Ρωσία από τη Γεωργία, την Αρμενία και το Κιργιστάν, για παράδειγμα, αυξήθηκαν κατακόρυφα το 2022, με τα οχήματα, τα αεροσκάφη και τα πλοία να αντιπροσωπεύουν σημαντικό μερίδιο της αύξησης. Ταυτόχρονα, οι εξαγωγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου προς τις χώρες αυτές σημείωσαν μεγάλη άνοδο, ενώ το άμεσο εμπόριό τους με τη Ρωσία υποχώρησε.
“Πολλές από αυτές τις χώρες δεν μπορούν πραγματικά να διακόψουν ορισμένα εμπορικά είδη με τη Ρωσία, ιδίως τα έθνη που είτε συνορεύουν με τη Ρωσία, όπως η Γεωργία, για παράδειγμα … καθώς και τα έθνη στην Κεντρική Ασία, τα οποία διατηρούν ένα πολύ σημαντικό εμπορικό ισοζύγιο με τη Ρωσική Ομοσπονδία”, δήλωσε ο Bendett.
Επιβολή κυρώσεων
Η εκρηκτική αύξηση των εμπορικών ροών έχει οδηγήσει σε εκκλήσεις από τους δυτικούς συμμάχους είτε να προσχωρήσουν περισσότερες χώρες στις κυρώσεις, είτε να επιβάλουν δευτερογενείς κυρώσεις σε ορισμένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτές τις χώρες, σε μια προσπάθεια να καταπνίξουν τη στρατιωτική ισχύ της Ρωσίας.
Τον Ιούνιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε μια νέα δέσμη κυρώσεων που περιλαμβάνει ένα εργαλείο κατά της καταστρατήγησης για τον περιορισμό της “πώλησης, προμήθειας, μεταφοράς ή εξαγωγών” συγκεκριμένων προϊόντων και τεχνολογίας που υπόκεινται σε κυρώσεις σε ορισμένες τρίτες χώρες που ενεργούν ως μεσάζοντες για τη Ρωσία.
Η δέσμη μέτρων συμπεριέλαβε επίσης 87 νέες εταιρείες σε χώρες που εκτείνονται από την Κίνα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αρμενία στον κατάλογο εκείνων που υποστηρίζουν άμεσα τον ρωσικό στρατό και περιόρισε την εξαγωγή 15 τεχνολογικών ειδών που βρέθηκαν σε ρωσικό στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ουκρανία.
“Δεν επιβάλλουμε κυρώσεις στις χώρες αυτές. Αυτό που κάνουμε είναι να εμποδίζουμε ένα προϊόν στο οποίο έχουν ήδη επιβληθεί κυρώσεις και το οποίο δεν θα έπρεπε να φτάσει στη Ρωσία, να φτάνει στη Ρωσία μέσω μιας τρίτης χώρας”, δήλωσε ο εκπρόσωπος της ΕΕ Ντάνιελ Φέρι.
Ωστόσο, ορισμένοι είναι επιφυλακτικοί ως προς το ότι τα μέτρα φτάνουν μακριά – ιδίως όταν πρόκειται για σημαντικούς παγκόσμιους εμπορικούς εταίρους.
″[Οι κυρώσεις] μπορεί να λειτουργήσουν εναντίον, ας πούμε, της Αρμενίας ή της Γεωργίας, οι οποίες δεν είναι μεγάλοι εμπορικοί εταίροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή των Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλά όταν πρόκειται, για παράδειγμα, για την Κίνα ή την Τουρκία, αυτό είναι ένα πολύ απίθανο σενάριο”, δήλωσε ο Yurchenko του Συμβουλίου Οικονομικής Ασφάλειας της Ουκρανίας.
Άλλοι λένε ότι η ευθύνη ανήκει τελικά στις εταιρείες, οι οποίες πρέπει να κάνουν περισσότερα για να παρακολουθούν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους και να αποφεύγουν να πέφτουν τα προϊόντα τους σε λάθος χέρια.
“Οι ίδιες οι εταιρείες θα πρέπει να έχουν την υποδομή για να μπορούν να το παρακολουθούν και να συμμορφώνονται με τους ελέγχους των εξαγωγών”, δήλωσε η Ribakova.
“Εάν έχουμε ορισμένες ηθικές αξίες ή στόχους εθνικής ασφάλειας, δεν μπορούμε να δίνουμε [στην Ουκρανία] με το ένα χέρι και στη συνέχεια να δίνουμε στη Ρωσία με το άλλο”.