Σχέδιο για την επιβολή περισσότερων περιορισμών στη χρήση μετρητών κατά τη διενέργεια οικονομικών συναλλαγών προτίθεται να θέσει σε εφαρμογή το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
Απώτερος στόχος αυτού του σχεδίου είναι η περαιτέρω αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών για τη δραστική αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας.
Το σχέδιο προβλέπει την καθιέρωση της υποχρεωτικής διενέργειας ορισμένων κατηγοριών καθημερινών πληρωμών αποκλειστικά μέσω του τραπεζικού συστήματος, την αύξηση των εκπτώσεων φόρου εισοδήματος που υπολογίζονται με βάση τις καταναλωτικές δαπάνες οι οποίες εξοφλούνται με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής (πιστωτικών ή χρεωστικών ή προπληρωμένων καρτών ή μέσω e-banking), τη μείωση του ανώτατου επιτρεπτού ορίου συναλλαγής με μετρητά κάτω από τα 500 ευρώ -για συναλλαγές τόσο μεταξύ επιχειρήσεων όσο και μεταξύ επιχειρήσεων και πελατών λιανικής-, καθώς επίσης και την επέκταση της υποχρεωτικής χρήσης POS σε όλες τις επιχειρήσεις που πραγματοποιούν λιανικές συναλλαγές. Τα μέτρα αυτά σε συνδυασμό με τη διασύνδεση των ταμειακών μηχανών και των λοιπών φορολογικών μηχανισμών με τα POS των τραπεζών και τα πληροφοριακά συστήματα της ΑΑΔΕ και την ολοκλήρωση της εφαρμογής του μέτρου της ηλεκτρονικής τήρησης φορολογικών βιβλίων μέσω της πλατφόρμας myData, εκτιμάται από την ηγεσία του υπουργείου ότι θα συμβάλουν στον σημαντικό περιορισμό της φοροδιαφυγής.
Η επιβολή περισσότερων περιορισμών στη χρήση μετρητών θα προκαλέσει την… ονομαστικοποίηση όλων σχεδόν των οικονομικών συναλλαγών και την υποχρεωτική δήλωσή τους στις φορολογικές αρχές, με συνέπεια την αύξηση των εσόδων του Δημοσίου από φόρους εισοδήματος και ΦΠΑ. Στο πλαίσιο αυτό, η ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών εξετάζει και αναμένεται να προωθήσει για ψήφιση και εφαρμογή τα ακόλουθα μέτρα:
1.Καθιέρωση της υποχρέωσης των φυσικών προσώπων να εξοφλούν μόνο μέσω του τραπεζικού συστήματος τα ενοίκια κατοικιών. Οι πληρωμές ενοικίων θα διεκπεραιώνονται υποχρεωτικά με μεταφορές ποσών από τους τραπεζικούς λογαριασμούς των ενοικιαστών στους τραπεζικούς λογαριασμούς των ιδιοκτητών, είτε μέσω ΑΤΜ είτε μέσω e-banking. Σε κάθε περίπτωση, εξάλλου, κατά την οποία η τράπεζα του ενοικιαστή είναι διαφορετική από την τράπεζα του εκμισθωτή (ιδιοκτήτη), ο ενοικιαστής κατά τη μεταφορά του ποσού του ενοικίου από τον λογαριασμό του στον λογαριασμό του ιδιοκτήτη θα επιβαρύνεται και με προμήθεια, που ξεκινά από 3 ευρώ και φθάνει μέχρι και τα 4,5 ευρώ. Εκτός αν συμφωνήσει με τον ιδιοκτήτη να μοιράζονται την επιβάρυνση της προμήθειας ή εάν ο ιδιοκτήτης αποδεχτεί να επιβαρύνεται με ολόκληρη την προμήθεια ο ίδιος. Εφόσον ο ενοικιαστής δεν εξοφλεί το ενοίκιο μέσω του τραπεζικού συστήματος, δεν θα θεωρείται ότι το ενοίκιο έχει εξοφληθεί, ενώ θα αποτελεί και φορολογική παράβαση τόσο για τον ενοικιαστή όσο και για τον ιδιοκτήτη. Με την πληρωμή των ενοικίων μέσω του τραπεζικού συστήματος, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών θεωρεί ότι θα περιοριστεί σημαντικά η φοροδιαφυγή στις τάξεις των ιδιοκτητών ακινήτων, η οποία λαμβάνει συγκεκριμένες μορφές. Η κυριότερη από αυτές είναι η δήλωση χαμηλότερου τιμήματος από αυτό που πραγματικά εισπράττει ο ιδιοκτήτης και καταβάλλει ο ενοικιαστής. Στην πράξη συμφωνούν μεταξύ τους στην αναγραφή ενός χαμηλότερου τιμήματος στο μισθωτήριο συμβόλαιο και στην καταβολή του υπολοίπου με μετρητά στα χέρια του ιδιοκτήτη. Ο τελευταίος δηλώνει στη φορολογική του δήλωση μόνο το μίσθωμα που φαίνεται στο μισθωτικό συμφωνητικό.
2.Επανεξέταση και τροποποίηση των νομοθετικών ρυθμίσεων που προβλέπουν εκπτώσεις φόρου για τα φυσικά πρόσωπα που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά μέσα εξόφλησης λιανικών συναλλαγών. Όπως διαπίστωσαν στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, οι ρυθμίσεις που προβλέπουν την έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα του 30% των ηλεκτρονικά εξοφληθεισών δαπανών για την πληρωμή αμοιβών σε συγκεκριμένες κατηγορίες επιτηδευματιών μέχρι ποσού έκπτωσης 5.000 ευρώ δεν λειτούργησαν ως κίνητρο για τους πολίτες ώστε να εξοφλούν με ηλεκτρονικά μέσα (πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες κ.λπ.) τις αμοιβές των συγκεκριμένων κατηγοριών επιτηδευματιών και να τους ζητούν την έκδοση των σχετικών αποδείξεων.
Οι πολίτες, στη συντριπτική τους πλειονότητα, συνεχίζουν να εξοφλούν τους επιτηδευματίες αυτούς με μετρητά και να μην τους ζητούν καν την έκδοση αποδείξεων για να γλιτώνουν την τεράστια επιβάρυνση που συνεπάγεται η προσθήκη του ΦΠΑ 24% στην καθαρή αξία κάθε απόδειξης. Έτσι, οι συγκεκριμένες διατάξεις δεν συνέβαλαν στον περιορισμό των πληρωμών με «μαύρα» μετρητά και στη μείωση της φοροδιαφυγής που διαπράττεται μέσω της μη έκδοσης αποδείξεων λιανικών συναλλαγών από τις εν λόγω κατηγορίες επιτηδευματιών.
Το μέτρο αυτό αφορά, ειδικότερα, τις ηλεκτρονικά εξοφληθείσες δαπάνες για πληρωμές αμοιβών σε κτηνιάτρους, υδραυλικούς, ψυκτικούς, συντηρητές θέρμανσης, ηλεκτρολόγους, σοβατζήδες, πλακάδες, λοιπά οικοδομικά επαγγέλματα, εκμεταλλευτές ταξί, κομμωτές, γραφεία κηδειών, ινστιτούτα αισθητικής, καθαρίστριες, φωτογράφους, σχολές χορού, γυμναστήρια, δικηγόρους, παιδαγωγούς, οικιακές βοηθούς και γυμναστήρια και προϋποθέτει εκτός από την ηλεκτρονική εξόφληση των αμοιβών και την έκδοση αποδείξεων λιανικών συναλλαγών από τις συγκεκριμένες κατηγορίες επιτηδευματιών.
Ο λόγος της αποτυχίας αυτού του μέτρου είναι ότι η μείωση του φόρου εισοδήματος που κερδίζει κάθε φορολογούμενος ο οποίος πληρώνει με κάρτα, ζητά και λαμβάνει απόδειξη από αυτές τις κατηγορίες επαγγελματιών, είναι πολύ μικρότερη από την… έκπτωση που του κάνει ο επιτηδευματίας στην τελική τιμή, μη απαιτώντας τον αναλογούντα ΦΠΑ 24% εφόσον ο φορολογούμενος δεχτεί να πληρώσει με μετρητά και να μη λάβει απόδειξη. Και μάλιστα το κέρδος από την αποφυγή πληρωμής του ΦΠΑ 24% μέσω της μη έκδοσης απόδειξης είναι για τον πελάτη-φορολογούμενο άμεσο, ενώ το κέρδος της μείωσης του φόρου εισοδήματος πιστώνεται πολλούς μήνες αργότερα.
Για παράδειγμα, για μια εργασία από υδραυλικό καθαρής αξίας 50 ευρώ, ο ΦΠΑ που αναλογεί είναι 12 ευρώ (50 ευρώ x 24%). Αν ο φορολογούμενος ζητήσει από τον υδραυλικό να πληρώσει με κάρτα και να λάβει απόδειξη θα επιβαρυνθεί με 62 ευρώ (50 ευρώ + 12 ευρώ ΦΠΑ). Στη συνέχεια, από την αξία των 62 ευρώ που θα έχει πληρώσει, το 30%, δηλαδή τα 18,6 ευρώ, η ΑΑΔΕ κατά την εκκαθάριση της φορολογικής του δήλωσης θα τα αφαιρέσει από το φορολογητέο εισόδημά του. Αν όμως ο φορολογούμενος αυτός είναι μισθωτός ή συνταξιούχος και το συνολικό του εισόδημα είναι μεγαλύτερο από το αφορολόγητο των 8.636 ευρώ αλλά δεν υπερβαίνει τα 20.000 ευρώ το όφελος σε μείωση φόρου αν γίνει έκπτωση των 18,6 ευρώ από το ετήσιο εισόδημά του θα είναι μόλις 4,10 ευρώ! Δηλαδή θα έχει πληρώσει επιπλέον 12 ευρώ σε ΦΠΑ με κάρτα για να αναγκάσει τον υδραυλικό να του εκδώσει απόδειξη και να γλιτώσει μόλις 4,10 ευρώ σε φόρο εισοδήματος και αυτό αρκετούς μήνες μετά την έκδοση της απόδειξης, όταν θα γίνει η εκκαθάριση της φορολογικής του δήλωσης. Αν πληρώσει με μετρητά και δεν ζητήσει απόδειξη, ο υδραυλικός θα αρκεστεί να εισπράξει από αυτόν τα 50 ευρώ της καθαρής αξίας κι όχι και τα 12 ευρώ του ΦΠΑ. Με τη… συμφωνία αυτή ο φορολογούμενος γλιτώνει τα 12 από τα 62 ευρώ της συνολικής κανονικής τιμής της εργασίας του υδραυλικού με ΦΠΑ, δηλαδή κερδίζει έκπτωση 19,35% στην τελική τιμή (12 ευρώ/62 ευρώ x 100). Εξαιτίας λοιπόν της διαπίστωσης ότι η συγκεκριμένη διάταξη δεν απέδωσε, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης εξετάζει τη ριζική τροποποίησή της, ώστε οι μειώσεις φόρου να είναι ελκυστικές και να ωθούν τους φορολογούμενους να υποχρεώνουν τους εν λόγω επιτηδευματίες να δέχονται πληρωμές με κάρτες και να τους εκδίδουν αποδείξεις.
3.Μείωση του ανώτατου ορίου μέχρι το οποίο επιτρέπονται οι πληρωμές επιχειρήσεων με μετρητά. Το όριο των 500 ευρώ το οποίο ισχύει ανά συναλλαγή για εξόφληση με μετρητά από ιδιώτη καταναλωτή σε επιχείρηση θα μειωθεί πιθανότατα στα 200-300 ευρώ ή και ακόμη πιο χαμηλά. Το όριο των 500 ευρώ για συναλλαγές με μετρητά μεταξύ επιχειρήσεων -όπου σε περίπτωση εξόφλησης με μετρητά δαπάνης μεγαλύτερης των 500 ευρώ από επιχείρηση το ποσό της δαπάνης δεν αναγνωρίζεται για έκπτωση από τα ακαθάριστα έσοδά της- θα μειωθεί επίσης σημαντικά, πιθανότατα κοντά στα 200-300 ευρώ.
4.Επέκταση τηs υποχρεωτικής χρήσης των POS σε όλους τους κλάδους επιχειρήσεων που πραγματοποιούν λιανικές συναλλαγές. Σχεδιάζεται να καθιερωθεί η υποχρεωτική χρήση POS στα ταξί, στα τουριστικά λεωφορεία, στις λαϊκές αγορές και σε άλλες επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών.
Με προπληρωμένη κάρτα τα επιδόματα ΔΥΠΑ, ΟΠΕΚΑ
Το επίδομα ενοικίου και τα αναπηρικά επιδόματα, μαζί με κάποια έκτακτα που μπορεί να προκύψουν στο μέλλον, θα μείνουν σε αυτή τη φάση εκτός της διαδικασίας προπληρωμένης κάρτας που προωθεί το υπουργείο Εργασίας.
Έτσι, σχεδόν το σύνολο των επιδομάτων που χορηγούν η ΔΥΠΑ, με κυριότερα τα επιδόματα ανεργίας και μητρότητας, αλλά και ο ΟΠΕΚΑ, με πιο χαρακτηριστικό το επίδομα παιδιού, εντάσσονται στη συγκεκριμένη διαδικασία, που πρόκειται να ενεργοποιηθεί εντός της επόμενης χρονιάς, με στόχο να εκκινήσει το αργότερο έως τις αρχές του επόμενου καλοκαιριού. Εκτός διαδικασίας πρόκειται να μείνουν στην παρούσα φάση και τυχόν παροχές από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), που με μορφή λοταρίας θα ενεργοποιηθούν κατά την επόμενη περίοδο.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, στις προθέσεις του υπουργείου Εργασίας είναι η σχετική διάταξη νόμου, από κοινού με το νεοσύστατο υπουργείο Οικογένειας και Συνοχής, να ενταχθεί άμεσα στο εργασιακό νομοσχέδιο. Αν κάτι τέτοιο όμως δεν καταστεί εφικτό, η σχετική διάταξη θα ενσωματωθεί σε επόμενη νομοθετική πρωτοβουλία, που ήδη ετοιμάζεται για να παρουσιαστεί αμέσως μετά τις δημοτικές εκλογές.
Στον μελλοντικό σχεδιασμό που γίνεται από τα συναρμόδια υπουργεία είναι η συγκεκριμένη προπληρωμένη κάρτα να μπορεί να ενσωματώνει κάθε είδους παροχή που θα προσφέρει η πολιτεία στους πολίτες, ανά περίπτωση. Ακόμα και πρόσθετα επιδόματα αν προκύψουν να εντάσσονται σε αυτή την κάρτα.
Το μοντέλο της κάρτας θα είναι παρόμοιο με αυτό που ήδη ισχύει και αφορά το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ). Το 50% του ποσού που θα αναλογεί στον δικαιούχο θα εντάσσεται στην εν λόγω κάρτα και θα μπορεί να αξιοποιηθεί μόνο με τη χρήση αυτής. Το υπόλοιπο 50% θα πιστώνεται στον τραπεζικό λογαριασμό του δικαιούχου.
Με τον τρόπο αυτό εκτιμάται ότι από τα περίπου 4 δισ. ευρώ που καταβάλλονται σήμερα για επιδόματα, τα 3 δισ. ευρώ θα ενσωματωθούν στην προπληρωμένη κάρτα. Έτσι, θα μπορεί το υπουργείο Εργασίας να ελέγχει με καλύτερη αποτελεσματικότητα αν γίνεται με σωστό τρόπο η αξιοποίηση των πόρων ή εάν υπάρχουν φαινόμενα διασπάθισης δημόσιου χρήματος. Εκτιμάται ότι έτσι θα καταστεί εφικτό να περιοριστεί διαφυγή φορολογικών εσόδων από τη συγκεκριμένη διαδικασία. Ήδη έχει υπολογιστεί από το οικονομικό επιτελείο ότι σε ετήσια βάση το κέρδος προς τα δημόσια ταμεία, από τη χρήση της εν λόγω κάρτας, μπορεί να ανέλθει έως και στα 100 εκατ. ευρώ. Άλλωστε, στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι δικαιούχοι επιδομάτων έχουν ετήσιο εισόδημα που συνήθως δεν προσεγγίζει το εκάστοτε αφορολόγητο όριο. Ως συνέπεια είναι να μην υπάρχει κίνητρο για να ζητούν απόδειξη για τις συναλλαγές τους και έτσι να παρουσιάζεται απώλεια στα φορολογικά έσοδα από μη είσπραξη έμμεσων φόρων.
Καλύτερη διαφάνεια
Σε κάθε περίπτωση, με τη συγκεκριμένη κάρτα εκτιμάται ότι θα υπάρξει καλύτερη διαφάνεια ως προς τις συναλλαγές, ενώ θα μπορούν πιο εύκολα να εντοπιστούν οι πραγματικοί δικαιούχοι, δηλαδή όσοι πράγματι έχουν ανάγκη μιας οικονομικής ενίσχυσης, μέσω επιδόματος.
Επόμενο βήμα μετά τη χρήση της προπληρωμένης κάρτας είναι να δημιουργηθεί ενιαία πλατφόρμα δικαιούχων, ακριβώς για να πραγματοποιείται καλύτερος έλεγχος και σε πραγματικό χρόνο, τόσο ως προς τον αριθμό των ωφελούμενων ανά περίπτωση όσο και ως προς το ύψος των παροχών.
Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης με 10 εκατ. ευρώ και αφού θεσμοθετηθεί η διαδικασία, σειρά παίρνουν οι τράπεζες για την προσφορά του εν λόγω προϊόντας προς τους δικαιούχους μαζί με τις όποιες πρόσθετες «παροχές» επιλέξουν, ως εταιρική κοινωνική ευθύνη.