Του Κώστα Ράπτη
Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προεξοφλούνταν από πολύ νωρίς ότι θα κατακτούσε την κορυφή της γερμανικής πολιτικής ζωής. Και όμως αυτή του ξέφυγε – αν και ό,τι απωλέσθηκε… καθ’ ύψος αναπληρώθηκε και με το παραπάνω ως προς το (πρωτοφανές για τα γερμανικά κοινοβουλευτικά χρονικά) μήκος της πολιτικής του διαδρομής, η οποία ξεκίνησε με την πρώτη του εκλογή στην ομοσπονδιακή Βουλή το μακρινό 1972 και έληξε μισόν αιώνα μετά, με τον άτυπο τιμητικό τίτλο του “πατέρα της Μπούντεσταγκ” (και ενώ την περίοδο 2017-2021 προέδρευε του σώματος, σε ρόλο “θηριοδαμαστή” της νεοσύστατης AfD).
Τον δρόμο του προς την καγκελαρία έκλεισαν δύο μεγάλα εμπόδια. Το πρώτο ήταν η καθήλωσή του σε αναπηρικό καροτσάκι μετά από δολοφονική επίθεση σε βάρος του το 1990 και το δεύτερο άκουγε στο όνομα “Αγκελα Μέρκελ”. Ότι μετά και τα δύο επέμεινε να συνεχίσει στην μάχιμη πολιτική και όχι σε κάποια “χρυσή συνταξιοδότηση” π.χ. στην προεδρία της Δημοκρατίας είναι χαρακτηριστικό για το πείσμα του ανδρός.
Μολονότι ο “καγκελάριος της επανένωσης” Χέλμουτ Κολ επέμενε να αντιμετωπίζει τον Σόιμπλε και μετά τον τραυματισμό του ως τον φυσικό του διάδοχο, οι ψίθυροι ότι δεν “νοείται ο ηγέτης της Γερμανίας να είναι ανάπηρος” ήταν αισθητοί.
Αλλά δεν ήταν κάποια αποστασιοποίηση του Σόιμπλε από τον Κολ που αποδείχθηκε πολιτικά μοιραία, παρά η ταύτισή τους. Αυτήν που τους κατέστησε εξίσου ευάλωτους, όταν μια φιλόδοξη Ανατολικογερμανίδα πρώην υπουργός πήρε πρώτη δημοσίως τις αποστάσεις της από τον πρώην καγκελάριο και μέντορά της καθώς και από τον τότε πρόεδρο του κόμματος Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για το σκάνδαλο των μαύρων κομματικών χρηματοδοτήσεων, αποκτώντας έτσι το προβάδισμα για τη διαδοχή.
Και τα δύο κρίσιμα παιχνίδια της τύχης στη ζωή του Σόιμπλε σχετίζονται με την περισσότερο σκοτεινή πλευρά της εύκτακτης Γερμανίας, καθώς και η δολοφονική απόπειρα, που αποδόθηκε σε έναν παρανοϊκό, ταυτίζεται με την περίοδο κατά την οποία η ταχεία ιδιωτικοποίηση της οικονομίας της πρώην Ανατολικής Γερμανίας σημαδευόταν από σκάνδαλα και υπέβαλλε τους Ανατολικογερμανούς σε θεραπεία-σοκ. Ο Σόιμπλε ήταν το πρόσωπο-κλειδί των διαπραγματεύσεων για την επανένωση των Γερμανιών. Αν μη τι άλλο, το πικρό φάρμακο που επέβαλε αργότερα στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, το είχαν δοκιμάσει πρώτα οι ίδιοι του οι συμπατριώτες.
Ο Σόιμπλε μένει στη μνήμη των περισσοτέρων (κατεξοχήν δε των Ελλήνων) ως ο “πνευματικός πατέρας” της αυστηρής λιτότητας, με την οποία επιχειρήθηκε κατά τη δεύτερη δεκαετία του αιώνα να αντιμετωπισθεί η κρίση της ευρωζώνης.
Είχε όμως και άλλα πνευματικά δημιουργήματα. Όπως την ιδέα της “Ευρώπης δύο ταχυτήτων” ή (σε ευγενέστερη διατύπωση) της συγκρότησης μιας “Ευρώπης μεταβλητής γεωγραφίας” με έναν πενταμελή πυρήνα ταχύτερης ενοποίησης, την οποία πρότεινε σε άρθρο που συνέγραψε μαζί με τον συνάδελφό του Καρλ Λαμερς και δημοσίευσε το 1994 στους Financial Times (για να επανέλθουν αμφότεροι στην εικοστή επέτειο δημοσίευσης του αρχικού άρθρου).
Η ιδέα βασιζόταν στην αναγνώριση της αναγκαιότητας θεμελίωσης της προωθούμενης οικονομικής ενοποίησης σε μιαν πολιτική ενοποίηση, η οποία απουσίαζε εκκωφαντικά και θεωρούνταν τότε αδύνατο να επιτευχθεί με τη συμμετοχή της δύστροπης Βρετανίας.
Γενικά, καίτοι ατλαντιστής, ο Σόιμπλε είχε περίπλοκες σχέσεις με τον αγγλοσαξονικό άξονα, όπως αυτό φάνηκε κατεξοχήν κατά την οικονομική κρίση του 2008 και εξής, οπότε εξαπέλυε μύδρους για την “φουσκωμένη με δανεικά” αμερικανική οικονομία και απέκρουε τις παραινέσεις των ΗΠΑ σχετικά με την ελληνική κρίση, προτείνοντας σαρκαστικά την ανταλλαγή της Ελλάδας με το Πουέρτο Ρίκο που επίσης αντιμετώπιζε δημοσιονομική ασφυξία.
Στα πολιτικά ζητήματα, πάντως, αξίζει να σημειωθεί η πλήρης ευθυγράμμισή του με τους Αμερικανούς στα ζητήματα του “πολέμου κατά της τρομοκρατίας”: λ.χ. η υποστήριξή του, κόντρα στην τότε γερμανική κυβέρνηση του Σρέντερ, προς την εισβολή στο Ιράκ, η αντίρρησή του στην καλλιέργεια μιας εικόνας άξονα “Μόσχας-Βερολίνου-Παρισιού” και η πλειοδοσία του, ως υπουργού Εσωτερικών τότε, στην ανάγκη λήψης αμφιλεγόμενων κατασταλτικών μέτρων (π.χ. απαγόρευση πρόσβασης στο διαδίκτυο για τους “ύποπτους τρομοκρατικών συμπαθειών”).
Στην πραγματικότητα, η διαδρομή του Σόιμπλε παρουσιάζει πολλές στροφές και αντιφάσεις, που θα πρέπει να αποδοθούν στον (ωμό) ρεαλισμό που τον διακατείχε. Υπ’ αυτό το φως θα πρέπει να ιδωθεί η πρότασή του το 2015 για μια επιδοτημένη “ελληνική έξοδο από το ευρώ”: ως νομικός ήταν μάλλον απαλλαγμένος από τις ιδεολογικές εμμονές των Γερμανών οικονομολόγων και περισσότερο απασχολημένος από το ερώτημα της πολιτικής οχύρωσης της ένωσης (δια του ελληνικού αντιπαραδείγματος).
Κάπως έτσι, ο υπέρμαχος της μετατροπής της Κομισιόν σε ευρωπαϊκή κυβέρνηση βρέθηκε να σκέφτεται την μείωση των αρμοδιοτήτων των Βρυξελλών (ύποπτων στα μάτια του για “χαλαρότητα”) και αντικατάστασή τους από διακυβερνητικούς μηχανισμούς και ποικίλους αυτοματισμούς. Ο υπέρμαχος της υποδοχής μεταναστών Σόιμπλε, βρέθηκε από την άλλη πλευρά να καταψηφίζει τον γκέι γάμο και γενικά στα θέματα δικαιωμάτων είχε μια ad hoc εργαλειακή κάθε φορά προσέγγιση.
Ωστόσο, η Ιστορία δύσκολα θα τον δικαιώσει. Μολονότι τα στοιχεία συνέχειας στην πολιτική των Σοσιαλδημοκρατών που προηγήθηκαν ή τον διαδέχθηκαν (βλ. Όλαφ Σολτς) στο υπουργείο Οικονομικών υπεριχύουν των τομών, είναι ο Σόιμπλε ο οποίος προσωποποίησε την πολιτική των μηδενικών ελλειμμάτων πάση θυσία (schwarze null). Και όμως αυτή κατεξοχήν υπονόμευσε το μέλλον της ίδιας της Γερμανίας, αφήνοντάς της τραγικά απροετοίμαστη, ιδίως από την άποψη των δημοσίων επενδύσεων και των υποδομών, για την εποχή που η μερκαντιλιστική ιδιοτέλεια θα έδινε τη θέση της σε ένα απείρως συνθετότερο τοπίο πράσινης και ψηφιακής μετάβασης. Και το μέλλον αυτό έχει ήδη έρθει.