Η προεκλογική εκστρατεία στην Πολωνία έχει ξεκινήσει εδώ και μήνες. Ο επικεφαλής του εθνoλαϊκιστικού κυβερνητικού στρατοπέδου, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι και ο ηγέτης της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης, Ντόναλντ Τουσκ, ταξιδεύουν σε όλη τη χώρα προκειμένου να κινητοποιήσουν τους υποστηρικτές τους και να κερδίσουν τους απογοητευμένους ψηφοφόρους της άλλης πλευράς.
Την Τετάρτη 9 Αυγούστου, ο πρόεδρος της Πολωνίας Aντρέι Ντούντα ανακοίνωσε την 15η Οκτωβρίου 2023 ως ημερομηνία διεξαγωγής εκλογών, εκκινώντας και επισήμως την προεκλογική εκστρατεία.
Κακή αρχή για το κυβερνών PiS
Ο πολυήμερος δισταγμός του Ντούντα έδωσε στο κυβερνητικό στρατόπεδο κάτι που η αντιπολίτευση θεωρεί ως αθέμιτο πλεονέκτημα. Επειδή οι πολυάριθμες εκδηλώσεις στις οποίες οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης εκθείαζαν εαυτούς, χρηματοδοτούνταν από κονδύλια του κρατικού προϋπολογισμού – από μια πηγή που δεν είναι προσβάσιμη για την αντιπολίτευση. Τώρα που η προεκλογική εκστρατεία έχει ξεκινήσει επισήμως, κάθε ζλότι που δαπανάται θα πρέπει να προέρχεται από τα ταμεία του εκάστοτε κόμματος.
Παρά το πλεονέκτημα αυτό όμως, η κούρσα για τις εκλογές ξεκίνησε κάθε άλλο παρά ιδανικά για το κυβερνών Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS). Ο επικεφαλής της κυβέρνησης Ματέους Μοραβιέτσκι αναγκάστηκε να απολύσει τον υπουργό Υγείας Άνταμ, αφ’ ότου ο τελευταίος παραβίασε κατάφωρα τους κανονισμούς περί προστασίας δεδομένων, αποκαλύπτοντας στο Twitter πως ένας γιατρός, ο οποίος ασκούσε κριτική στον Νιεντζιέλσκι, έπαιρνε ψυχοφάρμακα. Πρόκειται για μία σημαντική ήττα για το κυβερνών κόμμα διότι ο Νιεντζιέλσκι υποτίθεται ότι θα έπαιζε κομβικό ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία.
Η Γερμανία και η ασφάλεια στο επίκεντρο
Δεδομένης της ανεπιτυχούς οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, ο Κατσίνσκι συνεχίζει να βασίζεται στην αντιευρωπαϊκή και αντιγερμανική λαϊκή δυσαρέσκεια. Σε συνέντευξή του στη δεξιά πολωνική εβδομαδιαία εφημερίδα Sieci, αποκαλεί τον Τουσκ “απεσταλμένο της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, η οποία κυριαρχείται σε μεγάλο βαθμό από τη Γερμανία και προσπαθεί όλο και πιο βίαια να υποτάξει την Πολωνία”. Σε προηγούμενη εμφάνισή του, ο ηγέτης του PiS είχε προειδοποιήσει ότι μία νίκη του Τουσκ θα σήμαινε το “τέλος της Πολωνίας”.
Ο κυβερνητικός μηχανισμός προπαγάνδας αντιδρά αμέσως σε κάθε επικριτική δήλωση από τη Γερμανία, προκειμένου να διατηρήσει ζωντανό το αντιγερμανικό συναίσθημα στη χώρα. Το πλέον πρόσφατο περιστατικό είχε πρωταγωνιστή τον ηγέτη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), Μάνφρεντ Βέμπερ. Όταν σε συνέντευξή του στο ZDF ο Βαυαρός πολιτικός χαρακτήρισε το PiS ως αντίπαλο, τα φιλοκυβερνητικά πολωνικά μέσα ενημέρωσης μετέφρασαν τη λέξη ως “εχθρός” και εξαπέλυσαν επίθεση: “Χτύπημα κατά της Πολωνίας”, έγραψε η εφημερίδα Nasz Dziennik. “Φτάνει πια με αυτές τις δηλώσεις”, αντέδρασε οργισμένος ο Πολωνός πρωθυπουργός Μοραβιέτσκι, καλώντας τον Βέμπερ σε τηλεοπτική μονομαχία. Ο ηγέτης του ΕΛΚ αρνήθηκε.
Εκτός από τις σχέσεις με τη Γερμανία, η εθνική ασφάλεια παίζει σημαντικό ρόλο για τον Κατσίνσκι. Ως απάντηση στη ρωσική απειλή από τη Ρωσία, ο υπουργός Άμυνας Μάριους Μπλάστσακ αναβάθμισε και εκσυγχρόνισε σημαντικά τον πολωνικό στρατό. Στις Η.Π.Α., η Βαρσοβία αγόρασε επιπλέον μαχητικά αεροσκάφη F-35 και άρματα μάχης Abrams. Όταν όμως δύο λευκορωσικά ελικόπτερα παραβίασαν τον πολωνικό εναέριο χώρο χωρίς καμία αντίδραση από την πολωνική αεράμυνα, η κυβέρνηση δέχθηκε κριτική και για τον τομέα της ασφάλειας. Στις 15 Αυγούστου 2023 πάντως, η κυβέρνηση είχε την ευκαιρία να βελτιώσει την εικόνα των ενόπλων δυνάμεων. Την ημέρα αυτή γιορτάζεται η νίκη της Πολωνίας επί του Κόκκινου Στρατού το 1920 και ανήμερα της επετείου γίνεται μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στη Βαρσοβία.
Προκείμενου να φέρει περισσότερους ανθρώπους στις κάλπες, ο Κατσίνσκι αντέγραψε ένα κόλπο από τον Βίκτορ Όρμπαν: μαζί με τις βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθεί και δημοψήφισμα για τη μετανάστευση – όπως συνέβη και στην Ουγγαρία. Το 2015 το θέμα αυτό έκρινε τις εκλογές υπέρ του PiS, όμως αυτή τη φορά το κλίμα στη χώρα φαίνεται να είναι λιγότερο τεταμένο απέναντι στους μετανάστες.
Ο Τουσκ και η “Πορεία του Εκατομμυρίου”
Τα σχέδια της αντιπολίτευσης να κατέβει στις εκλογές συνασπισμένη απέτυχαν. Στις περισσότερες δημοσκοπήσεις, το PiS βρίσκεται στην πρώτη θέση, αλλά το προβάδισμά του έναντι του αντιπολιτευόμενου PO του Τουσκ έχει μειωθεί σε λίγες ποσοστιαίες μονάδες. Τόσο το φιλελεύθερο αντισυστημικό κόμμα Konfederacja, όσο και οι δυνητικοί εταίροι συνασπισμού του PO – η Αριστερά και η χριστιανοδημοκρατική συμμαχία Polska2050/PSL – βρίσκονται πολύ πίσω.
Η τελευταία δοκιμασία της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης πριν από τις κάλπες θα είναι η “Πορεία του Εκατομμυρίου” την 1η Οκτωβρίου 2023 στη Βαρσοβία, την οποία έχει ζητήσει ο Τουσκ. Στο επίκεντρο της διαδήλωσης θα είναι τα δικαιώματα των γυναικών. Επιπλέον, ο Τουσκ παρουσιάζει τις βουλευτικές εκλογές ως μάχη μεταξύ του καλού και του κακού.
Οι Τουσκ και Κατσίνσκι, οι δύο βασικοί αντίπαλοι, συμφωνούν σε ένα πράγμα: η ψηφοφορία της 15ης Οκτωβρίου 2023 θα είναι η πιο σημαντική εκλογική αναμέτρηση μετά τη δημοκρατική αλλαγή του 1989. Εκείνη την εποχή, οι Πολωνοί είχαν ανατρέψει το κομμουνιστικό καθεστώς. Τώρα πρόκειται για μία άλλη, εξίσου σημαντική απόφαση: φιλελεύθερη ή μη φιλελεύθερη Πολωνία.