Του Κώστα Ράπτη
Ποιος θα μαζέψει τον “μουτζούρη” για τις κακές επιδόσεις των κυβερνώντων στις τουρκικές δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου; Ο τσάρος της οικονομίας Μεχμέτ Σιμσέκ και όλο το οικονομικό επιτελείο που ανέλαβε καθήκοντα μετά τις περσινές προεδρικές εκλογές αποτελούν μια καλή υποψηφιότητα. Το επιβεβαιώνουν αυτό οι… επίσημες διαψεύσεις.
Σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο Τούρκος υπουργός Οικονομικών κάλεσε τους πολίτες να “μην πιστεύουν τις διαδόσεις” και διακήρυξε ότι παραμένει αποφασισμένος να περιορίσει τον πληθωρισμό και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, να επιβάλει δημοσιονομική πειθαρχία και να επιλύσει τα διαρθρωτικά προβλήματα της τουρκικής οικονομίας, ακολουθώντας το πρόγραμμα που ο πρόεδρος Ερντογάν υποστήριξε πλήρως από την πρώτη στιγμή.
Αλλά και το Κέντρο Καταπολέμησης της Παραπληροφόρησης της τουρκικής προεδρίας αισθάνθηκε την ανάγκη να εκδώσει ανακοίνωση με την οποία χαρακτηρίζει αναληθή τον “ισχυρισμό ορισμένων μέσων ενημέρωσης” ότι “υφίσταται κρίση μεταξύ του προέδρου Ερντογάν και του υπουργού Σιμσέκ”. Όπως τονίζεται στην ίδια ανακοίνωση, “το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα και το 12ο Αναπτυξιακό Σχέδιο, που καθορίζουν τον οδικό χάρτη της οικονομίας της χώρας, θα εξακολουθήσουν να εφαρμόζονται με αποφασιστικότητα, όπως μέχρι σήμερα”.
Η ανάληψη του πηδαλίου της οικονομίας από τον Σιμσέκ την επαύριο της επανεκλογής του Ερντογάν στην προεδρία τον Μάιο του 2023 αποτέλεσε στροφή προς την οικονομική “ορθοδοξία” μετά από πολλά έτη ανορθόδοξων επιλογών, με επιμονή του ίδιου του Ερντογάν, που ως κύριο χαρακτηριστικό τους είχαν το φθηνό κόστος δανεισμού.
Έκτοτε τα επιτόκια εκτοξεύθηκαν από το 8,5% στο 50%, ενώ η όλη πολιτική του Σιμσέκ είναι περιοριστική, τόσο στον νομισματικό και τον δημοσιονομικό όσο και τον εισοδηματικό τομέα (το τελευταίο, αν μη τι άλλο, διακηρυκτικά, διότι στο γύρισμα του χρόνου δόθηκαν, ενόψει και των δημοτικών εκλογών γενναίες αυξήσεις στους μισθούς και τις συντάξει).
Η προσπάθεια καθήλωσης της ζήτησης είναι συνειδητή, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η αποταμίευση και να χαλιναγωγηθεί ο πληθωρισμός. Όμως το πρόβλημα παραμένει. Πρώτον, διότι ο πληθωρισμός δεν έχει χαλιναγωγηθεί: ο δείκτης τιμών καταναλωτή διαμορφώθηκε τον περασμένο μήνα στο 68,5%. Δεύτερον, διότι ο εθισμός επιχειρήσεων και νοικοκυριών στον δανεισμό δεν έχει καμφθεί, παρά την αύξηση των επιτοκίων: το χρέος από ατομικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες έφθασε, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στα 3 τρισ. λίρες (93,5 δισ. δολάρια) στα μέσα Μαρτίου, με πολλούς Τούρκους να καταφεύγουν στον όλο και ακριβότερο δανεισμό μόνο και μόνο για να καλύψουν τρέχουσες ανάγκες ή να εξυπηρετήσουν παλαιότερα χρέη.
Κατά τρίτον, η επικέντρωση στον έλεγχο της ζήτησης αποκρύπτει το γεγονός ότι πολλά από τα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας επικεντρώνονται στο πεδίο της (περιορισμένης) προσφοράς, είτε αυτή έχει να κάνει με την έλλειψη στέγης, είτε με την απώλεια της διατροφικής αυτάρκειας που έχει καταστήσει τη γείτονα εξαρτημένη από τις εισαγωγές. Χαρακτηριστικά, ο πληθωρισμός στα είδη διατροφής έφθασε τον Μάρτιο το 70%.
Ο Ερντογάν γνωρίζει καλά ότι η “στροφή στην ορθοδοξία” του κόστισε εκλογικά, όσο και αν του εξασφάλισε την ευμένεια των διεθνών επενδυτών. Την επαύριο των δημοτικών εκλογών υποσχέθηκε ότι “τα αποτελέσματα της οικονομικής πολιτικής, ιδίως σε ό,τι αφορά τον πληθωρισμό, θα αρχίσουν να φαίνονται από το δεύτερο μισό του έτους”.
Και τα πράγματα θα γίνουν πολύ χειρότερα όταν οι περιοριστικές πολιτικές αρχίσουν να φέρνουν επιβράδυνση της ανάπτυξης και μαζικές απολύσεις – ενώ η ανεργία βρίσκεται ήδη στο 9,4% και το δίχτυ κοινωνικής προστασίας είναι ισχνό. Όμως ο Ερντογάν δεν μπορεί παρά να ελπίζει ότι εντός της τετραετίας που του απομένει στο προεδρικό μέγαρο η τιθάσευση του πληθωρισμού θα επιτευχθεί κατά το σχέδιο και οι επιπτώσεις της θα αρχίσουν να υποχωρούν.