Του Κώστα Ράπτη
Ρωσία και Τουρκία δοκιμάζουν τη “διπλωματία των πυρκαγιών” – αλλά δεν δείχνει να επαρκεί. Στην τηλεφωνική επικοινωνία, την πρώτη που είχαν μετά από έναν μήνα, ο Ταγίπ Ερντογάν και ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Τούρκος πρόεδρος ευχαρίστησε τον Ρώσο ομόλογό του για την αποστολή δύο ρωσικών αμφίβιων πυροσβεστικών αεροσκαφών για την κατάσβεση δασικών πυρκαγιών που ταλαιπώρησαν τη γείτονα. Η συμπερίληψη αυτής της αναφοράς στην κατά τα λοιπά λακωνική ανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας για τη συνδιάλεξη είναι ενδεικτική της θέλησης να εμφανίζονται πάντα θετικά στοιχεία στη διμερή αλληλεπίδραση. Αλλά δεν υπήρχαν πολλά άλλα θετικά στοιχεία να αναφερθούν.
Η αντίστοιχη ανακοίνωση της ρωσικής προεδρίας υπάκουε στην ίδια λογική της “διαμερισματοποίησης”: να προβάλλεται δηλαδή η δυνατότητα αμοιβαία επωφελών κινήσεων συνεργασίας (λ.χ. στους τομείς της ενέργειας, του εμπορίου, του τουρισμού, όπως αναφέρεται), την ώρα που γίνονται σαφείς οι αποκλίσεις στα ζητήματα “σκληρής πολιτικής” με διεθνή ή περιφερειακό αντίκτυπο.
Από την επικοινωνία του με τον Πούτιν ο Τούρκος ηγέτης επιδίωκε δύο πράγματα: αφενός, την εξασφάλιση μιας επίσκεψης του προέδρου της Ρωσίας στην Τουρκία, ώστε να διασκεδασθεί κάθε εντύπωση διατάραξης των ρωσοτουρκικών σχέσεων, αφετέρου την επανενεργοποίηση της συμφωνίας για την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας.
Και ως προς το θέμα της επίσκεψης, η μεν τουρκική πλευρά δηλώνει (με μη υποκρυπτόμενη ικανοποίηση) ότι συμφωνήθηκε η πραγματοποίησή της, χωρίς όμως να προσδιορίζεται κάποιο χρονοδιάγραμμα, το δε ανακοινωθέν του Κρεμλίνου πολύ πιο παγερά αναφέρει ότι “συμφωνήθηκε η συνέχιση των επαφών σε διάφορα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης της προετοιμασίας μιας πιθανής συνάντησης των δύο ηγετών”.
Υπενθυμίζεται ότι η πρόσκληση Ερντογάν προς τον Πούτιν είχε διατυπωθεί από την άνοιξη και έκτοτε παραμένει εκκρεμής, καθώς ο Ρώσος πρόεδρος έκρινε καταλληλότερο να αναμένει την ολοκλήρωση των τουρκικών εκλογών.
Ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας, πιστός στο παιχνίδι των ελιγμών, θέλει να δείξει ότι δεν είχε μονιμότερες επιπτώσεις η πρωτοβουλία του να συνηγορήσει, ενόψει της Ατλαντικής Συνόδου στο Βίλνιους, στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, καθώς και το “δώρο” προς τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι του επαναπατρισμού πέντε αξιωματικών του Τάγματος Αζόφ που βάσει προηγούμενης συμφωνίας ανταλλαγής αιχμαλώτων βρίσκονταν περιορισμένοι στο τουρκικό έδαφος. Όμως, η Μόσχα δεν ξεχνά, ιδίως την τελευταία αυτή κίνηση.
Η συμφωνία για τα ουκρανικά σιτηρά, πάλι, είχε αποτελέσει διπλωματικό επίτευγμα του Ερντογάν και είχε επαινεθεί διεθνώς – εξ ου και το ενδιαφέρον του να την αναβιώσει, μετά την πρόσφατη αποχώρηση της Ρωσίας. Ο ίδιος μάλιστα, δήλωσε κατά τη συνομιλία με τον Πούτιν ότι δεν θα πάψει να εργάζεται διπλωματικά για τον σκοπό αυτόν, ενώ παράλληλα κάλεσε τον συνομιλητή του να αποφύγει κινήσεις κλιμάκωσης της πολεμικής σύγκρουσης στην Ουκρανία.
Όλα αυτά εν μέσω αλλεπάλληλων πληγμάτων της Ρωσίας σε ουκρανικούς λιμένες, αλλά και με την αντιπρόσωπο των ΗΠΑ στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να εκτιμά (προβάλλοντας επιθυμίες ή προκαταλαμβάνοντας υπόγειες ζυμώσεις;) ότι η ρωσική πλευρά προσανατολίζεται στην επανενεργοποίηση της συμφωνίας. Ωστόσο, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου ξέκοψε κάθε συζήτηση.
Ο Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήρισε τη συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας “γέφυρα ειρήνης” και σημείωσε ότι κατά τη διάρκεια ισχύος της οι τιμές των σιτηρών υποχώρησαν κατά 23%, ενώ τις τελευταίες δύο εβδομάδες αυξήθηκαν κατά 15%.
Όμως, η ανακοίνωση της ρωσικής προεδρίας για τη συνδιάλεξη δείχνει ότι τα επιχειρήματα αυτά δεν συγκίνησαν.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν επανέλαβε ότι η αναβίωση της συμφωνίας δεν έχει νόημα, εφόσον δεν σημειώνεται πρόοδος στην υλοποίηση των προβλέψεών της για την εξαγωγή ρωσικών αγροτικών προϊόντων και λιπασμάτων και κατηγόρησε τη Δύση ότι δεν τηρεί τις δεσμεύσεις της. Όσο για την επίκληση των διατροφικών αναγκών του Τρίτου Κόσμου, ο Ρώσος πρόεδρος παρέπεμψε στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής Ρωσίας-Αφρικής που διοργανώθηκε στην Αγία Πετρούπολη και τις υποσχέσεις που έδωσε εκεί η ρωσική πλευρά για εξαγωγή σιτηρών της, ακόμη και υπό τύπον δωρεάς, στις περισσότερο φτωχές χώρες.
Με άλλα λόγια, η Μόσχα αξιοποιεί την “αντιαποικιακή ρητορική” στην οποία έχει καταφύγει τον τελευταίο χρόνο ως ένα εργαλείο “μαλακής ισχύος”, που μεταξύ άλλων αντισταθμίζει τη φιλοδοξία του Ερντογάν να εμφανίζεται ως η “φωνή” των απόκληρων του πλανήτη.