Οι εντάσεις μεταξύ των κρατών του Κόλπου και του Ισραήλ αυξάνονται τρία χρόνια μετά τις ιστορικές ειρηνευτικές συμφωνίες, επιβραδύνοντας τις προσδοκώμενες επενδύσεις και ανακόπτοντας τις προσπάθειες των ΗΠΑ για ενοποίηση της περιοχής, συμπεριλαμβάνοντας την κύρια δύναμη, τη Σαουδική Αραβία, αναφέρει σε ανάλυσή του, το πρακτορείο Bloomberg.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εξέφρασαν απογοήτευση σε επαφές υψηλού επιπέδου με το Ισραήλ για την έκβαση των “Συμφωνιών του Αβραάμ” του 2020 που διαπραγματεύτηκαν υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, ενώ το ίδιο έκανε και το Μπαχρέιν, σύμφωνα με ανθρώπους που γνωρίζουν το θέμα.
Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις ανησυχίες για την επιδείνωση των σχέσεων του Ισραήλ με την Παλαιστίνη, που χαρακτηρίζονται από την πρόσφατη φονική επιδρομή σε προσφυγικό καταυλισμό στην πόλη Τζενίν και τα εμπρηστικά σχόλια ορισμένων ακροδεξιών μελών του ισραηλινού υπουργικού συμβουλίου.
Οι εντάσεις είναι πιθανό να περιπλέξουν τον ήδη δύσκολο στόχο των ΗΠΑ να εμβαθύνουν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και των κρατών της Μέσης Ανατολής, ιδίως της Σαουδικής Αραβίας. Ο Λευκός Οίκος ενθαρρύνει τον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν να προσεγγίσει το Ισραήλ για μια συμφωνία. Ο μπιν Σαλμάν δεν έχει προς το παρόν ανταποκριθεί και τον Μάρτιο αποκατέστησε τις διπλωματικές σχέσεις με τον αρχι-εχθρό του Ισραήλ, το Ιράν, μέσω μιας συμφωνίας με τη μεσολάβηση της Κίνας.
“Αυτό δεν αποτελεί μέρος του οράματος που είχαν κάποιοι στις Συμφωνίες του Αβραάμ – το Ισραήλ τις ήθελε ως αντι-ιρανικό άξονα”, δήλωσε ο Αζίζ Αλγκασιάν, αναλυτής με έδρα το Ριάντ που μελετά τη σαουδαραβική πολιτική έναντι του Ισραήλ. “Η περιοχή κινείται προς μια διαφορετική κατεύθυνση τώρα”.
Σε δημόσιες παρεμβάσεις της η Σαουδική Αραβία έχει δηλώσει ότι ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος αποτελεί προϋπόθεση για να αναγνωρίσει το Ισραήλ ως σύμμαχο. Ιδιωτικά, έχει ζητήσει σταθερές αμυντικές εγγυήσεις από τις ΗΠΑ, πρόσβαση σε κορυφαία αμερικανικά όπλα και πράσινο φως για το πυρηνικό της πρόγραμμα, συμπεριλαμβανομένου του εγχώριου εμπλουτισμού ουρανίου.
Αντιδράσεις της κοινής γνώμης
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει προκαλέσει μαζικές διαδηλώσεις και εκνευρισμό στους επενδυτές με το σχέδιο αναμόρφωσης της δικαιοσύνης, τάσσεται υπέρ περισσότερων εβραϊκών οικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, ενώ ο συνασπισμός του οποίου ηγείται περιλαμβάνει προσωπικότητες όπως ο υπουργός Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριχ, ο οποίος τον Μάρτιο δήλωσε ότι “δεν υπάρχει Παλαιστινιακός λαός”.
Αυτό έχει εκθέσει τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν σε μια αντίδραση της αραβικής κοινής γνώμης, η οποία επιδεινώθηκε από την πρόσφατη επίθεση στη Δυτική Όχθη, η οποία, σύμφωνα με το Ισραήλ, είχε ως στόχο μαχητές και αποσκοπούσε στην καταστροφή των όπλων τους. Τα ΗΑΕ καταδίκασαν την επιχείρηση, κατά την οποία έχασαν τη ζωή τους 12 Παλαιστίνιοι και ένας Ισραηλινός στρατιώτης, καθώς και τα σχόλια του Σμότριχ.
Το Μαρόκο, μια άλλη χώρα που δημιούργησε δεσμούς με το Ισραήλ περίπου την ίδια εποχή με τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν, ανέβαλε τον περασμένο μήνα μια αραβοϊσραηλινή συνάντηση για να διαμαρτυρηθεί για τα σχέδια του Ισραήλ να επεκτείνει τους οικισμούς. Το Μαρόκο δήλωσε αργότερα ότι το Ισραήλ υποστηρίζει τώρα την επιθυμία του να ελέγξει τη Δυτική Σαχάρα, ένα αμφισβητούμενο έδαφος, γεγονός που μπορεί να βελτιώσει τα πράγματα. Μετά από αυτό, το γραφείο του Νετανιάχου δήλωσε ότι έχει προσκληθεί στο Μαρόκο.
Μετά από μήνες κωλυσιεργίας σχετικά με μια διμερή επίσκεψη του Νετανιάχου, τα ΗΑΕ προσκάλεσαν τον Ισραηλινό ηγέτη μόνο για μια διεθνή εκδήλωση, τη διάσκεψη COP28 για το κλίμα αργότερα φέτος στο Ντουμπάι. Οι κινήσεις του Νετανιάχου απογοητεύουν επίσης τις ΗΠΑ και ο ίδιος δεν έχει καταφέρει ακόμη να λάβει πρόσκληση στην Ουάσινγκτον από τότε που ανέλαβε εκ νέου την εξουσία στα τέλη του περασμένου έτους, αν και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι θα συμβεί κάποια στιγμή.
Ορισμένες προγραμματισμένες επενδύσεις από εταιρείες του Κόλπου στο Ισραήλ έχουν σταματήσει, όπως η εξαγορά του μισού της NewMed Energy, μιας ισραηλινής εταιρείας παραγωγής φυσικού αερίου, από την Abu Dhabi National Oil Co. και την BP Plc, ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η συμφωνία ανακοινώθηκε προσωρινά τον Μάρτιο, αλλά δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί. Έχει καθυστερήσει λόγω του ότι οι ισραηλινές ρυθμιστικές αρχές χρειάζονται χρόνο για να την εγκρίνουν και θα πρέπει να γίνει ακόμη μέχρι το τέλος του έτους, σύμφωνα με ένα πρόσωπο που γνωρίζει τις διαπραγματεύσεις της BP και της Adnoc.
Μια κοινοπραξία εταιρειών του Άμπου Ντάμπι με επικεφαλής το πλούσιο ταμείο ADQ ακύρωσε σχέδιο για την αγορά πλειοψηφικού πακέτου μετοχών της Phoenix Holdings Ltd., μιας ισραηλινής ασφαλιστικής εταιρείας και διαχειρίστριας περιουσιακών στοιχείων. Αυτό συνέβη λόγω των κανόνων που πιθανώς θα περιόριζαν αρκετά μέλη της κοινοπραξίας από το να κάνουν πρόσθετες επενδύσεις στο Ισραήλ, σύμφωνα με επιστολή που έστειλαν στη Phoenix, η μετοχή της οποίας έπεσαν μετά την ανακοίνωση.
Τα θετικά σημάδια
Παρόλα αυτά, οι οικονομικοί δεσμοί μεταξύ του Ισραήλ και των ΗΑΕ διευρύνονται.
Οι διμερείς εμπορικές ροές, μερικές δεκάδες εκατομμύρια δολάρια πριν από το 2020, έφτασαν τα 2,6 δισ. δολάρια το 2022, όταν τα ΗΑΕ έγιναν ο 16ος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ. Το ποσό αναμένεται να αυξηθεί στα 3 δισ. δολάρια φέτος, σύμφωνα με ισραηλινές εκτιμήσεις.
Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ισραηλινοί έχουν επισκεφθεί τα ΗΑΕ από τότε που οι δύο χώρες άρχισαν να θέτουν τις βάσεις των σχέσεών τους, αν και λίγοι Εμιρατινοί έχουν ταξιδέψει προς την αντίθετη κατεύθυνση.
“Οι αραβικές χώρες που υπέγραψαν αυτές τις συμφωνίες έχουν σαφές οικονομικό συμφέρον να συνεχίσουν”, δήλωσε η Μαϊράβ Ζονσέιν, αναλύτρια στο International Crisis Group, το οποίο εργάζεται για την πρόληψη των συγκρούσεων.
Ο αριθμός των Εβραίων στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχει δεκαπλασιαστεί από το 2014 και ανέρχεται σε 7.000, σύμφωνα με τον αρχιραββίνο της χώρας, Λέβι Ντούτσμαν.
“Αυτό είναι μόνο η αρχή”, είπε. “Οι άνθρωποι θέλουν να μετακομίσουν εδώ επειδή υπάρχει μια εξαιρετική ευκαιρία να ζήσουν σε μια χώρα όπου υπάρχει ασφάλεια και ποιότητα ζωής”.
Το άνοιγμα της συναγωγής “δίνει μεγάλη εμπιστοσύνη στην κοινότητα ότι είναι ευπρόσδεκτη εδώ στα ΗΑΕ”, δήλωσε ο πρέσβης του Ισραήλ στα ΗΑΕ, Αμίρ Χάγιεκ.
Ο απεσταλμένος αναγνώρισε ότι η σχέση μεταξύ των ΗΑΕ και του Ισραήλ δεν είναι πάντα απλή. “Οδηγούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση”, δήλωσε σε συνέντευξή του. “Μερικές φορές χρειάζεται να κάνουμε παρακάμψεις, αλλά είμαστε στη σωστή κατεύθυνση”.
Το Ισραήλ έχει δηλώσει ότι ελπίζει ότι οι οικονομικοί και επιχειρηματικοί δεσμοί του με τα ΗΑΕ ενθαρρύνουν και άλλες αραβικές χώρες να κάνουν το ίδιο.
Τα ΗΑΕ πιστεύουν ότι παρά τους προβληματισμούς τους, οι συμφωνίες του Αβραάμ ήταν μια επιτυχία και ότι η ύπαρξη διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ανησυχιών τους, σύμφωνα με άτομο που έχει γνώση της κατάστασης
Μειώνεται η υποστήριξη για τις Συμφωνίες του Αβραάμ
Οι δημοσκοπήσεις για λογαριασμό του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον έδειξαν ότι η υποστήριξη για τη Συμφωνίες του Αβραάμ στον Κόλπο έχει μειωθεί. Στα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν αντίστοιχα, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες, μόλις το 27% και το 20% των ερωτηθέντων τις θεωρούν θετικές για την περιοχή. Το ποσοστό αυτό είναι αρκετά μικρότερο από το 47% και 45% το 2020. Στη Σαουδική Αραβία, το ποσοστό έχει μειωθεί περίπου στο μισό, στο 20%.
Τα ΗΑΕ ανέστειλαν τις συνομιλίες για την αγορά προηγμένων πολεμικών αεροσκαφών F-35 από τις ΗΠΑ στα τέλη του 2021, αφού η Ουάσινγκτον επέμεινε να ακυρώσει σύμβαση με την κινεζική Huawei για την τεχνολογία κινητής τηλεφωνίας 5G. Οι ΗΠΑ είχαν υποσχεθεί την παροχή των αεροσκαφών όταν τα ΗΑΕ συμφώνησαν να δημιουργήσουν δεσμούς με το Ισραήλ.
Η εμπειρία των ΗΑΕ σχετικά με τις συμφωνίες του Αβραάμ παρακολουθείται στενά από τη Σαουδική Αραβία, σύμφωνα με τον Σαουδάραβα αναλυτή Αλγκασιάν. “Συνειδητοποίησε τους περιορισμούς της συνεργασίας με το Ισραήλ”, είπε.