Εξονυχιστικούς φορολογικούς ελέγχους θα υποστούν όσοι αυτοαπασχολούμενοι τολμήσουν να αμφισβητήσουν τα ελάχιστα ποσά τεκμαρτού εισοδήματος που θα τους προσδιορίσει το νέο σύστημα αντικειμενικών κριτηρίων ή τεκμηρίων φορολόγησης.
Οι κινήσεις των τραπεζικών τους λογαριασμών, τα περιουσιακά στοιχεία τους, οι αποταμιεύσεις τους και οι πραγματικές ετήσιες δαπάνες διαβίωσής τους, ακόμη δε και οι δαπάνες των ταξιδιών τους, θα βρεθούν στο στόχαστρο των φορολογικών αρχών, αν αμφισβητήσουν τα τεκμήρια, θεωρώντας ότι τα πραγματικά τους εισοδήματα είναι τα -χαμηλότερα των τεκμαρτών- δηλωθέντα.
Στο πλαίσιο των ελέγχων αυτών οι φορολογούμενοι θα πρέπει να παράσχουν στις φοροελεγκτικές αρχές αναλυτικές πληροφορίες για την περιουσιακή τους κατάσταση και το επίπεδο διαβίωσής τους, δηλώνοντας -μεταξύ άλλων- στοιχεία για τα ποσά που έχουν κατατεθειμένα σε όλους τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς σε Ελλάδα και εξωτερικό, για τα ποσά που έχουν τοποθετήσει σε άλλου είδους προϊόντα επενδύσεων ή αποταμιεύσεων ή ακόμη και σε κρυπτονομίσματα, για τις τραπεζικές θυρίδες που τυχόν μισθώνουν, για τυχόν έργα τέχνης, συλλογές αντικειμένων, τιμαλφή και λοιπά κινητά περιουσιακά στοιχεία μεγάλης αξίας που έχουν στην κατοχή τους, για τα ακίνητά τους, για τις δαπάνες ηλεκτροδότησης και υδροδότησης των κατοικιών τους, για δαπάνες τηλεφωνίας, για τα έξοδα που έχουν κάνει με χρεωστικές, πιστωτικές και προπληρωμένες κάρτες, ακόμη και για τυχόν ποσά σε μετρητά που είχαν στην αρχή και στο τέλος του 2023 στις κατοικίες τους.
Οι ελεγχόμενοι θα ρωτιούνται ακόμη κι αν πραγματοποίησαν ταξίδια στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, σε ποια ξενοδοχεία διανυκτέρευσαν και πόσα πλήρωσαν για μετακινήσεις, διαμονή και διατροφή στα συγκεκριμένα ταξίδια τους. Θα καλούνται επίσης να αναφέρουν εάν έχουν επενδύσει χρήματα και τι ποσά σε κρυπτονομίσματα, πόσα χρήματα δαπάνησαν ετησίως για ασφάλιστρα κατοικιών και αυτοκινήτων, για δίδακτρα, καθώς και για άλλες εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες των παιδιών τους.
Δικαιολόγηση για τα πάντα
Θα πρέπει δε να δικαιολογήσουν, με βάση τα δηλωθέντα εισοδήματά τους και τυχόν άλλα έσοδά τους, την προέλευση των χρηματικών ποσών που έχουν καταβάλει για απόκτηση περιουσιακών στοιχείων, αποταμιεύσεις και επενδύσεις ακόμη και στα κρυπτονομίσματα. Δηλαδή, οι έλεγχοι θα έχουν και τη μορφή «πόθεν έσχες» για τους επαγγελματίες που θα αμφισβητήσουν τα τεκμαρτά ποσά εισοδημάτων που θα έχουν προκύψει βάσει των αντικειμενικών κριτηρίων φορολόγησης.
Όλες αυτές τις πληροφορίες που οφείλουν να δίνουν οι ελεγχόμενοι, οι φορολογικές αρχές θα τις αξιοποιούν στο πλαίσιο των ελέγχων που θα διενεργούν με έμμεσες τεχνικές, χρησιμοποιώντας και άλλα στοιχεία που θα έχουν συλλέξει, μέσω ανοίγματος των δηλωθέντων τραπεζικών λογαριασμών και ερευνών στις κινήσεις τους και μέσω άλλων επαληθεύσεων και διασταυρώσεων. Σκοπός των ελέγχων αυτών θα είναι ο έμμεσος επαναπροσδιορισμός των εισοδημάτων των αυτοαπασχολουμένων με βάση τις ετήσιες δαπάνες τους για απόκτηση περιουσιακών στοιχείων, αποταμιεύσεις, επενδύσεις και διαβίωση. Τα ποσά των εισοδημάτων που θα προκύπτουν με αυτές τις έμμεσες τεχνικές ελέγχου θα συγκρίνονται με τα ελάχιστα τεκμαρτά ποσά εισοδήματος που θα έχουν προκύψει με βάση τα αντικειμενικά κριτήρια φορολόγησης του ν. 5073/2023, καθώς επίσης και με τα δηλωθέντα εισοδήματα των φορολογουμένων. Εάν τα επαναπροσδιορισθέντα με βάση τους ελέγχους αυτούς ποσά εισοδημάτων είναι περίπου ίδια με τα δηλωθέντα εισοδήματα ή τα προσεγγίζουν σημαντικά, τα ελάχιστα τεκμαρτά ποσά εισοδήματος που θα έχουν προκύψει βάσει των αντικειμενικών κριτηρίων θα διαγράφονται, τα αιτήματα αμφισβήτησης θα γίνονται δεκτά και οι φόροι εισοδήματος θα επαναπροσδιορίζονται σε επίπεδα χαμηλότερα αυτών που θα έχουν προκύψει με βάση τα αντικειμενικά κριτήρια.
Στις περιπτώσεις όμως που από τους ελέγχους θα επιβεβαιώνεται ότι πραγματικά εισοδήματα δεν ήταν τα δηλωθέντα αλλά τα τεκμαρτά, που προέκυψαν με βάση τα αντικειμενικά κριτήρια, τα αιτήματα αμφισβήτησης θα απορρίπτονται και οι φορολογούμενοι θα καλούνται να εξοφλήσουν τα ποσά των φόρων εισοδήματος που θα έχουν προκύψει βάσει των αντικειμενικών κριτηρίων φορολόγησης. Στις περιπτώσεις εξάλλου που από τους ελέγχους θα προκύψουν ποσά εισοδημάτων πιο υψηλά ακόμη κι από τα τεκμαρτά που θα έχουν προσδιοριστεί βάσει των αντικειμενικών κριτηρίων, οι φορολογούμενοι θα καλούνται να πληρώσουν ακόμη πιο μεγάλα ποσά φόρων εισοδήματος, προσαυξημένα με πρόστιμα και τόκους εκπρόθεσμης καταβολής.
Όπως προβλέπεται ειδικότερα σε απόφαση του διοικητή της ΑΑΔΕ, Γιώργου Πιτσιλή (υπ’ αριθμόν Α.1055/2024), κάθε φορολογούμενος που θέλει να αμφισβητήσει το ετήσιο ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, το οποίο θα του προσδιορίσουν τα αντικειμενικά κριτήρια φορολόγησης του ν. 5073/2023, θεωρώντας ότι το πραγματικό του εισόδημα είναι χαμηλότερο και ταυτίζεται με το δηλούμενο πρέπει, κατ’ αρχήν, μέσω μιας νέας εφαρμογής στην ψηφιακή πύλη myAADE να υποβάλει αίτημα για τη διενέργεια φορολογικού ελέγχου.
Η διαδικασία
Στην περίπτωση αυτή η διαδικασία θα γίνεται σε δύο βήματα:
1ο βήμα: Ο φορολογούμενος πρέπει να δηλώσει στην εμπρόθεσμη δήλωσή του ότι επιθυμεί να αμφισβητήσει το ελάχιστο εισόδημα, ζητώντας τη διενέργεια φορολογικού ελέγχου, συμπληρώνοντας τους κωδικούς 443-444 του εντύπου Ε1.
2ο βήμα: Το αργότερο εντός 60 ημερών από τη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή της δήλωσης, συμπληρώνει και υποβάλει στην ΑΑΔΕ ερωτηματολόγιο για την περιουσιακή του κατάσταση και τις συνθήκες διαβίωσης του ιδίου, της ή του συζύγου και των προστατευόμενων μελών, τα οποία θα αξιολογηθούν κατά τον έλεγχο.
Κατηγορίες στοιχείων
Ειδικότερα, με το ερωτηματολόγιο ο φορολογούμενος θα καλείται να δώσει αναλυτικές πληροφορίες και στοιχεία για:
- τους τραπεζικούς λογαριασμούς (προσωπικούς ή επαγγελματικούς) τους οποίους διατηρεί ή στους οποίους συμμετέχει είτε ο ίδιος, είτε τα λοιπά μέλη της οικογενείας του, είτε αυτοί έχουν ανοιχτεί στην Ελλάδα, είτε στο εξωτερικό. Για κάθε τραπεζικό λογαριασμό θα πρέπει να αναγράψει τον τύπο (π.χ. τρεχούμενος, ταμιευτηρίου κ.λπ.), το όνομα της τράπεζας, τη χώρα, τον αριθμό ΙΒΑΝ, τα στοιχεία των δικαιούχων και συνδικαιούχων, καθώς και το χρηματικό υπόλοιπο του λογαριασμού όπως είχε διαμορφωθεί τόσο στην έναρξη όσο και στη λήξη του φορολογικού έτους,
- τις επενδύσεις του ιδίου ή και των λοιπών μελών της οικογενείας του σε μετοχές, μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων, ομόλογα κ.λπ. Για κάθε ένα επενδυτικό προϊόν θα πρέπει να αναφέρει το είδος, το επενδεδυμένο κεφάλαιο, τον τρόπο απόκτησης (π.χ. με αγορά ή κληρονομιά ή δωρεά), το έτος απόκτησης, καθώς και την επωνυμία της εταιρείας που το διαχειρίζεται,
- κάθε τραπεζική θυρίδα που μίσθωσαν ο ίδιος ή τα λοιπά μέλη της οικογενείας του κατά το φορολογικό έτος που αφορά το αίτημα ελέγχου. Θα πρέπει να δηλώσει το όνομα του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος στο οποίο μισθώθηκε η θυρίδα, τη χώρα και τα ονοματεπώνυμα του δικαιούχου και των συνδικαιούχων,
- τις λοιπές επενδύσεις του ιδίου και των λοιπών μελών της οικογενείας του σε έργα τέχνης, συλλογές πολυτίμων αντικειμένων, τιμαλφή και λοιπά κινητά περιουσιακά στοιχεία μεγάλης αξίας. Θα πρέπει να παράσχει πληροφορίες για το είδος κάθε αντικειμένου με συνοπτική περιγραφή, το έτος κτήσης, τον τρόπο απόκτησης και την αξία της αγοράς του,
- τα αυτοκίνητα, τις μοτοσικλέτες, τα πλωτά και εναέρια μέσα μεταφοράς που τυχόν διέθετε ο ίδιος ή και τα μέλη της οικογενείας του κατά τη διάρκεια του φορολογικού έτους. Για κάθε μεταφορικό μέσο, θα πρέπει να δηλώσει στοιχεία για το είδος, τον αριθμό κυκλοφορίας, το έτος κτήσης, την αξίας κτήσης, τον τρόπο κτήσης, τον κυβισμό, το ποσοστό συνιδιοκτησίας και σε περίπτωση θαλάσσιου σκάφους τη χωρητικότητα, το μήκος, τον αριθμό και το λιμάνι νηολόγησης,
- τα διαθέσιμα μετρητά σε ποσά και νομίσματα τόσο κατά την έναρξη όσο και κατά τη λήξη του φορολογικού έτους,
- τα ποσά που είχαν επενδύσει ο ίδιος και τα μέλη της οικογενείας του σε κρυπτονομίσματα κατά την έναρξη και τη λήξη του φορολογικού έτους,
- τους αριθμούς παροχής ηλεκτροδότησης και υδροδότησης και τις διευθύνσεις ιδιοχρησιμοποιούμενων κατοικιών (κύριας, εξοχικής ή άλλης δευτερεύουσας), τις ακριβείς χρήσεις των κατοικιών, τα ποσά ετήσιας δαπάνης ηλεκτροδότησης και ετήσιας δαπάνης υδροδότησης κάθε ιδιοχρησιμοποιούμενης κατοικίας,
- τους λογαριασμούς σταθερής ή κινητής τηλεφωνίας που χρησιμοποίησαν ο ίδιος και τα μέλη της οικογενείας του κατά τη διάρκεια του φορολογικού έτους. Για κάθε τηλεφωνική σύνδεση θα πρέπει να δηλωθεί το είδος, το πρόσωπο στο όνομα του οποίου εκδίδονται οι λογαριασμοί, το ονοματεπώνυμο του χρήστη, ο αριθμός σταθερού ή κινητού τηλεφώνου, το όνομα της εταιρείας-παρόχου και η ετήσια δαπάνη για την πληρωμή των τηλεφωνικών τελών,
- τις χρεωστικές, πιστωτικές ή προπληρωμένες κάρτες που χρησιμοποίησαν ο ίδιος και τα μέλη της οικογενείας του. Για κάθε κάρτα θα πρέπει να δηλώσει το όνομα της τράπεζας, το είδος της κάρτας, τα στοιχεία του κατόχου και το ετήσιο ποσό συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν,
- την ασφάλιση ΕΙΧ αυτοκινήτων ή δικύκλων κατά τη διάρκεια του φορολογικού έτους. Για κάθε όχημα ή δίκυκλο πρέπει να δηλωθεί ο αριθμός κυκλοφορίας, η επωνυμία της ασφαλιστικής εταιρείας, η διάρκεια ασφάλισης και το συνολικό ποσό ασφαλίστρων που καταβλήθηκε μέσα στο φορολογικό έτος,
- κάθε ασφαλιστικό πρόγραμμα (ζωής, υγείας, συνταξιοδότησης, θανάτου, προσωπικών ατυχημάτων κ.λπ.) για το οποίο πληρώθηκαν ασφάλιστρα μέσα στο φορολογικό έτος. Για κάθε πρόγραμμα ο φορολογούμενος πρέπει να δηλώσει το είδος ασφάλισης, την επωνυμία της ασφαλιστικής εταιρείας, τη διάρκεια ασφάλισης, τα ασφαλισμένα μέλη και το συνολικό ποσό ασφαλίστρων που καταβλήθηκε εντός του έτους,
- κάθε ασφάλιση ακινήτου από κίνδυνο σεισμού, πυρκαγιάς, πλημμύρας κ.λπ. Για κάθε ασφαλισμένο ακίνητο της οικογένειάς του ο φορολογούμενος πρέπει να δηλώσει το είδος της ασφάλισης, την επωνυμία της ασφαλιστικής εταιρείας, τη διάρκεια ασφάλισης, τη διεύθυνση του ακινήτου και το συνολικό ποσό ασφαλίστρων που καταβλήθηκε εντός του έτους,
- τα δίδακτρα σε σχολεία ή άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα (ημεδαπής και αλλοδαπής) ή και σε φροντιστήρια κάθε μορφής, συμπεριλαμβανομένου του κόστους διαμονής και διαβίωσης και του ποσού αμοιβών για τυχόν πρόσθετες παροχές (εξέταστρα, μεταφορικά με σχολικό λεωφορείο, διατροφή, αθλοπαιδιές κ.λπ.),
- τα ταξίδια που τυχόν πραγματοποίησαν ο ίδιος ή τα λοιπά μέλη της οικογενείας του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Για κάθε ταξίδι, θα πρέπει να δηλώσει τον προορισμό, τη διάρκεια σε μέρες, τα στοιχεία του καταλύματος διαμονής (του ξενοδοχείου, της κατοικίας Airbnb, της εξοχικής κατοικίας ή του ακινήτου στο οποίο φιλοξενήθηκε) και το συνολικό ποσό δαπάνης για έξοδα μετακίνησης, διαμονής και διατροφής.
Έρχεται ειδική ψηφιακή εφαρμογή
Το ερωτηματολόγιο μέσω του οποίου θα ζητούνται όλα τα παραπάνω αναλυτικά στοιχεία θα πρέπει να το συμπληρώσει ο φορολογούμενος σε ειδική ψηφιακή εφαρμογή της ΑΑΔΕ, η οποία θα είναι διαθέσιμη στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαΐου. Στη συνέχεια θα ακολουθεί έλεγχος για την επαλήθευση όλων των απαντήσεων που θα έχει δώσει ο φορολογούμενος στο ερωτηματολόγιο. Η φοροελεγκτική υπηρεσία θα έχει το δικαίωμα κατά τον έλεγχο να προσδιορίσει το εισόδημα του φορολογούμενου με κάθε διαθέσιμο στοιχείο ή με έμμεσες μεθόδους και τεχνικές ελέγχου, ακόμη δε και να επεκτείνει τον έλεγχο σε προηγούμενα φορολογικά έτη ή και σε άλλες φορολογίες, όπως π.χ. ο ΦΠΑ, ιδίως σε περίπτωση που διαπιστώσει ότι οι πληροφορίες που παρείχε ο φορολογούμενος, απαντώντας στο ερωτηματολόγιο, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική οικονομική του κατάσταση (εισοδηματική και περιουσιακή). Ο έλεγχος θα μπορεί να διαρκέσει έως και 12 μήνες από τη στιγμή της κοινοποίησης της εντολής ελέγχου. Στο διάστημα αυτό όμως το ποσό του φόρου εισοδήματος που θα έχει ήδη βεβαιωθεί με βάση τα αντικειμενικά κριτήρια φορολόγησης και θα αναγράφεται στο εκδοθέν εκκαθαριστικό σημείωμα, ο φορολογούμενος θα καλείται κανονικά να το πληρώσει είτε εφάπαξ είτε στις 8 μηνιαίες δόσεις που προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία. Αν ο φορολογούμενος πληρώσει το ποσό αυτό και εκ των υστέρων προκύψει από τον έλεγχο ότι το εισόδημά του ήταν πραγματικά χαμηλότερο από το τεκμαρτό, τότε το επιπλέον ποσό φόρου που θα έχει καταβάλει θα του επιστραφεί. Αν δεν το πληρώσει, τότε αυτό θα επιβαρυνθεί με τόκους εκπρόθεσμης καταβολής και θα το γλιτώσει με οριστική διαγραφή μόνο εάν ο έλεγχος αποδείξει ότι όντως το πραγματικό του εισόδημα ήταν χαμηλότερο του τεκμαρτού.