Ολοένα και περισσότερο έδαφος «κερδίζουν» στη χώρα μας οι απευθείας αναθέσεις στις δημόσιες συμβάσεις, παρά τις επικρίσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου αλλά και της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΑΑΔΗΣΥ).
Αν και ο συγκεκριμένος τύπος διαδικασίας ανάθεσης συμβάσεων βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής των ελεγκτικών αρχών, οι χιλιάδες αναθέτουσες αρχές δημοσίων συμβάσεων που υπάρχουν στην Ελλάδα προτιμούν τις απευθείας αναθέσεις και αποφεύγουν τις διαγωνιστικές διαδικασίες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αδιαφάνεια στις αναθέσεις, τη νόθευση του ανταγωνισμού, την κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος και γενικά την πρόκληση ζημίας στο δημόσιο συμφέρον.
Τα στοιχεία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ) για το σύνολο του έτους 2023 είναι συντριπτικά: από το σύνολο 252.799 συμβάσεων που υπογράφηκαν το προηγούμενο έτος, οι 184.757 ήταν με απευθείας ανάθεση. Δηλαδή περισσότερες από 7 στις 10 συμβάσεις, ή το 73%, δόθηκαν με απευθείας ανάθεση.
Πρόκειται για ρεκόρ εποχών, καθώς έως και το 2022 το ποσοστό των συμβάσεων με απευθείας ανάθεση δεν ξεπερνούσε το 65%.
Ωστόσο, η αλλαγή του πλαισίου βάσει του οποίου το ποσό για απευθείας ανάθεση σύμβαση για προμήθειες και υπηρεσίες αυξήθηκε από τις 20.000 στις 30.000 ευρώ και για τα έργα από τις 30.000 στις 60.000 ευρώ, φαίνεται να εκτινάσσει τις απευθείας αναθέσεις.
Ασχέτως πάντως της αύξησης των ορίων, αρμόδιοι παράγοντες σημειώνουν ότι υπάρχει μια ροπή και ειδικά από τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να αποφεύγουν τις διαγωνιστικές διαδικασίες για προμήθειες, υπηρεσίες και έργα και να προχωρούν σε απευθείας αναθέσεις, ευνοώντας πολλές φορές «ημετέρους».
Υπενθυμίζουμε την πρόσφατη έκθεση ελέγχου 4/2023 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Νοέμβριο, στην οποία υπάρχουν αρκετά παραδείγματα για το πώς γίνεται κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος με αναθέσεις χωρίς κριτήρια, χωρίς ανταγωνισμό, χωρίς έκπτωση. Μάλιστα το Ελεγκτικό Συνέδριο επεσήμανε ότι είναι σύνηθες το φαινόμενο οι αναθέτοντες φορείς να εξαντλούν τα ανώτατα όρια που προβλέπει ο νόμος ή και το «σπάσιμο» των συμβάσεων ώστε να είναι εντός των ορίων που επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση.
Μάλιστα, όπως παρατηρείται διαχρονικά, το φαινόμενο των απευθείας αναθέσεων κορυφώνεται πάντα τον Δεκέμβριο, όπου πολλοί αναθέτοντες φορείς προχωρούν αφειδώς σε δημόσιες συμβάσεις με απευθείας ανάθεση, καθώς κλείνει το οικονομικό έτος.
Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία του περασμένου Δεκεμβρίου.
Συγκεκριμένα, τον εν λόγω μήνα υπογράφηκαν 29.042 συμβάσεις, ύψους 2,623 δισ. ευρώ, πολλές περισσότερες σε αριθμό από αυτές του Ιουνίου (25.113) και του Μαΐου σε αξία (2 δισ. ευρώ).
Εκτός όμως από το ρεκόρ των απευθείας αναθέσεων, το προηγούμενο έτος καταγράφηκε και ρεκόρ σε αξία.
Ευτυχώς, ωστόσο, στο μεγαλύτερο ποσό των συμβάσεων επιλέχθηκε η διαγωνιστική διαδικασία.
Συγκεκριμένα, το διάστημα Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2023 υπογράφηκαν 252.890 συμβάσεις, συνολικού ύψους 17,438 δισ. ευρώ, και θα πρέπει να επισημανθεί ότι το ποσό υπερβαίνει και τα μεγέθη των συμβάσεων προ μνημονίων.
Σε ό,τι αφορά το «είδος διαδικασίας» υπογραφής δημοσίων συμβάσεων, με ανοικτή διαδικασία υπογράφηκαν 37.562 συμβάσεις, ύψους 12,2 δισ. ευρώ.
Σε αξία στη δεύτερη θέση βρίσκονται οι συμβάσεις με τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, με σχεδόν 2,6 δισ. ευρώ, και τον αριθμό τους, όπως προαναφέρθηκε, να ανέρχεται στις 184.757.
Ακολουθούν σε αξία οι συμβάσεις με τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου, με το ποσό να ανέρχεται στο 1,072 δισ. ευρώ και τον αριθμό τους σε 1.227 (συμβάσεις). Με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση υπογράφηκαν 8.102 συμβάσεις, προϋπολογισμού 861,5 εκατ. ευρώ.
Με κλειστή διαδικασία υπογράφηκαν 1.959 συμβάσεις αξίας 396,8 εκατ. ευρώ, με τη διαδικασία του άρθρου 128 του ν. 4412/2016 4.215 συμβάσεις αξίας 89,6 εκατ. ευρώ, με τη διαδικασία του συνοπτικού διαγωνισμού 5.048 συμβάσεις αξίας 69,6 εκατ. ευρώ, με ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση 5.067 συμβάσεις αξίας 60,4 εκατ. ευρώ, με διαπραγμάτευση με προηγούμενη προκήρυξη διαγωνισμού 2.218 συμβάσεις.
Επίσης, με απευθείας ανάθεση για την κάλυψη αναγκών που προέκυψαν λόγω του Covid (απευθείας ανάθεση – Covid-19) υπογράφηκαν 1.539 συμβάσεις αξίας 25 εκατ. ευρώ, ενώ για τον ίδιο λόγο (διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση Covid-19) υπογράφηκαν 82 συμβάσεις ύψους 8,5 εκατ. ευρώ. Τέλος, με τη διαδικασία σύμπραξης καινοτομίας υπογράφηκαν 23 συμβάσεις αξίας 3 εκατ. ευρώ.