Έξι εβδομάδες πριν από τα εγκαίνια της ΔΕΘ και δύο μήνες πριν από την κατάθεση του προσχεδίου του προϋπολογισμού για το 2024 στη Βουλή, το οικονομικό επιτελείο βάζει στο μικροσκόπιο τα οικονομικά δεδομένα που μπορούν να επηρεάσουν την εκτέλεση τόσο του φετινού προϋπολογισμού όσο και του αντίστοιχου της επόμενης χρονιάς.
Η απότομη άνοδος στη διεθνή τιμή του πετρελαίου κατά τον μήνα Ιούλιο, οι συνεχείς ανατιμήσεις στις τιμές των τροφίμων που ροκανίζουν το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών, αλλά και η διατήρηση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας πάνω από τα 100 ευρώ ανά μεγαβατώρα υποχρεώνουν το υπουργείο Οικονομικών να αναζητά δημοσιονομικές «εφεδρείες», ώστε να στηρίξει -εφόσον χρειαστεί- τα νοικοκυριά, ειδικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Επιμονή της ακρίβειας στα τρόφιμα είναι πιθανό να οδηγήσει σε μια δεύτερη παράταση του market pass ώστε να καλυφθούν και οι χειμερινοί μήνες, κάτι που θα έχει δημοσιονομικό κόστος της τάξεως των 250-300 εκατ. ευρώ.
Η υψηλή τιμή του πετρελαίου θα βάλει στο τραπέζι τους όρους χορήγησης του φετινού επιδόματος θέρμανσης, ενώ για τα τιμολόγια της ηλεκτρικής ενέργειας έχει ήδη ληφθεί η απόφαση για παράταση του μηχανισμού στήριξης ώστε να αποφευχθούν απότομες αλλαγές, τουλάχιστον μέχρι το τέλος του χρόνου.
Δημοσιονομική πειθαρχία
Στο Eurogroup έχει συμφωνηθεί να αποσυρθούν τα μέτρα στήριξης για την αντιμετώπιση της ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης από τις αρχές του 2024, ώστε να επιστρέψει η Ευρώπη στο μονοπάτι της δημοσιονομικής πειθαρχίας, δηλαδή του περιορισμού των ελλειμμάτων (ή στην περίπτωση της Ελλάδας στον δρόμο της παραγωγής υψηλότερων πρωτογενών πλεονασμάτων). Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι έχει λυθεί το πρόβλημα της ακρίβειας. Ειδικά στα τρόφιμα, οι τιμές βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα από το ξέσπασμα της κρίσης και οι προβλέψεις κάνουν λόγο για διατήρηση των ανατιμήσεων τουλάχιστον μέχρι το τέλος της τουριστικής περιόδου, δηλαδή τουλάχιστον μέχρι τα μέσα ή τα τέλη Σεπτεμβρίου.
Όσον αφορά το μέτωπο της ενέργειας, αρκούσε ένας μήνας ανόδου στις διεθνείς αγορές με αφορμή την απόφαση του OPEC+ να κρατήσει σε χαμηλά επίπεδα την παραγωγή ώστε να επανέλθει η διεθνής τιμή του μπρεντ στα 85 δολάρια το βαρέλι και η τιμή λιανικής της αμόλυβδης πάνω από τα 2 ευρώ το λίτρο σε πολλές περιοχές της χώρας.
Για το οικονομικό επιτελείο το ζητούμενο είναι να βρεθεί ο δημοσιονομικός χώρος. Για τον φετινό προϋπολογισμό, υπάρχει η δέσμευση του πρωθυπουργού για ενίσχυση των συνταξιούχων που δεν θα πάρουν αύξηση από την 1η/1/2024 λόγω προσωπικής διαφοράς. Από εκεί και πέρα θα πρέπει να κοστολογηθεί το φετινό επίδομα θέρμανσης, αλλά και η πιθανή νέα βοήθεια για τα τρόφιμα.
Το ζητούμενο είναι να διατηρηθεί το πρωτογενές πλεόνασμα τουλάχιστον στο 1,1%. Προς το παρόν, ο προϋπολογισμός εξελίσσεται εντός των στόχων, κυρίως λόγω της πολύ καλής πορείας των φορολογικών εσόδων από τον ΦΠΑ και τον φόρο εισοδήματος. Για το 2024, το πρόσθετο πακέτο που ανακοινώθηκε τον Ιούλιο (ύψους 1,1 δισ. ευρώ για το 2024) φαίνεται να εξαντλεί σε μεγάλο βαθμό τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο.
Οι επιδοτήσεις
Σε δημοσιονομικό επίπεδο, το κρίσιμο για το οικονομικό επιτελείο είναι το πού θα βρίσκονται οι τιμές της ενέργειας με την έναρξη της χειμερινής περιόδου. Αν σήμερα ξεκινούσε η διάθεση του πετρελαίου θέρμανσης, το λίτρο θα κόστιζε πάνω από 1,4 ευρώ.
Η τιμή χονδρικής του πετρελαίου κίνησης είναι σήμερα στο 1,22 ευρώ το λίτρο. Αν αφαιρεθεί ο ειδικός φόρος κατανάλωσης που επιβάλλεται στο κίνησης (410 ευρώ στα 1.000 λίτρα) και προστεθούν ο ειδικός φόρος κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης (280 ευρώ στα 1.000 λίτρα), ο ΦΠΑ 24% επί του
αποτελέσματος και φυσικά το λιανεμπορικό κέρδος, προκύπτει μια πολύ υψηλή τιμή. Με βάση το πώς θα εξελιχθούν οι τιμές του πετρελαίου το επόμενο διάστημα (σ.σ.: το πρόγραμμα σταθερότητας συντάχθηκε για το 2024 με πρόβλεψη για τιμή του πετρελαίου στα 80 δολάρια το βαρέλι και ήδη βρισκόμαστε στα 85 δολάρια) αλλά και ποια δημοσιονομικά περιθώρια θα υπάρχουν, θα αποφασιστεί και ποια θα είναι τα εισοδηματικά κριτήρια, αλλά και το ύψος του επιδόματος θέρμανσης για τη χειμερινή σεζόν 2023-2024.
Όσον αφορά την οριζόντια επιδότηση που δόθηκε πέρυσι (με δημοσιονομικό κόστος αρκετών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ), φέτος φαίνεται να είναι πιο στενά τα περιθώρια λόγω των αυστηρών συστάσεων και από την Κομισιόν αλλά και από την ΕΚΤ να αποφευχθούν τα μέτρα οριζόντιου χαρακτήρα.
Στο φυσικό αέριο η χρηματιστηριακή τιμή μπορεί να έχει υποχωρήσει στα 25-30 ευρώ ανά μεγαβατώρα, ωστόσο οι τιμές λιανικής δεν έχουν υποχωρήσει κάτω από τα 7-8 λεπτά ανά κιλοβατώρα στη λιανική. Εν μέσω θέρους, οι καταναλώσεις είναι πολύ μικρές. Όμως, τον χειμώνα, οι καταναλωτές θα έρθουν και πάλι αντιμέτωποι με τιμές σαφώς υψηλότερες συγκριτικά με τα προ κρίσης επίπεδα. Όσον αφορά τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος, το καλύτερο σενάριο είναι οι τιμές λιανικής να διατηρηθούν στα σημερινά επίπεδα τουλάχιστον μέχρι το τέλος του χρόνου. Είναι πολύ υψηλότερες τιμές σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα (τουλάχιστον κατά 40%), κάτι που αναμένεται να οδηγήσει την κυβέρνηση στην ανακοίνωση ειδικών μέτρων για την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών. Δεν αποκλείεται οι ανακοινώσεις να γίνουν από τον ίδιο τον πρωθυπουργό στη ΔΕΘ.