Απόδοση-Επιμέλεια: Εύη Σιμοπούλου
Συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τότε που η ουκρανική πόλη Μαριούπολη καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ρωσικές δυνάμεις και καταλήφθηκε. Τώρα μεταμορφώνεται και προβάλλεται ως βιτρίνα της κυριαρχίας της Μόσχας και ορισμένοι Ρώσοι ελπίζουν ακόμη και να αγοράσουν σπίτια εκεί.
Η Ρωσία ισχυρίστηκε ότι προσάρτησε τη Μαριούπολη, μαζί με όλες τις άλλες κατεχόμενες περιοχές, μετά από μια σειρά δημοψηφισμάτων που καταδικάστηκαν ευρέως ως εικονικές πρακτικές.
Περίπου το 90% των κτιρίων της πόλης υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια μιας εξαντλητικής δίμηνης πολιορκίας. Χιλιάδες άμαχοι σκοτώθηκαν και περίπου 350.000 άνθρωποι έφυγαν, σε σχέση με τον προπολεμικό πληθυσμό των 430.000, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Τώρα, οι κατοχικές αρχές φαίνεται ότι έχουν σκοπό να “ρωσικοποιήσουν” την πόλη, αλλάζοντας τις ουκρανικές οδικές πινακίδες με ρωσικές, εισάγοντας το ρωσικό πρόγραμμα σπουδών στα σχολεία και πιέζοντας τους εναπομείναντες κατοίκους να αποκτήσουν ρωσικά διαβατήρια.
Το BBC χρησιμοποίησε δορυφορικό υλικό για να χαρτογραφήσει τον τρόπο που η Ρωσία αναδιαμορφώνει τον ιστό της πόλης. Διαπίστωσε επίσης ότι ενώ η ανάπτυξη της περιοχής συνεχίζεται, παραμένουν οι εκτεταμένες καταστροφές – και οι εναπομείναντες κάτοικοι νιώθουν ανίσχυροι μπροστά στο αβέβαιο μέλλον.
“Βρήκα ένα ακίνητο. Η Μαριούπολη θα γίνει μια όμορφη πόλη”, δήλωσε στο BBC ο Βλαντιμίρ, κάτοικος της ρωσικής πόλης Μουρμάνσκ στην Αρκτική. Ανέφερε ότι έχει ήδη πουλήσει το διαμέρισμά του στην πόλη του και σύντομα θα μετακομίσει στο νέο του σπίτι στη Μαριούπολη με όλη την οικογένεια.
Το σημαντικότερο είναι ότι είναι πάνω στη θάλασσα”, δήλωσε στο BBC, προσθέτοντας ότι το επιχειρεί τώρα επειδή οι τιμές είναι χαμηλές.
Υπήρξε διαρκής ροή διθυραμβικών ρεπορτάζ στην κρατική τηλεόραση που παρουσίαζαν την ανοικοδόμηση της Μαριούπολης να προχωρά με ρυθμούς “ρεκόρ” και τη ζωή να επιστρέφει στην κανονικότητα.
“Στη θέση των ερειπίων, υπάρχουν τώρα νέες πολυκατοικίες, παιδικοί σταθμοί, σχολεία – τα πάντα αποκαθίστανται με τις πιο σύγχρονες τεχνολογίες”, αναφέρει ρεπορτάζ του κρατικού τηλεοπτικού σταθμού Rossiya 1.
Δορυφορικές εικόνες που εξετάστηκαν από το βρετανικό δίκτυο BBC δείχνουν πράγματι την εμφάνιση πολλαπλών πολυώροφων συγκροτημάτων σε υπάρχουσες γειτονιές σε όλη την πόλη τον τελευταίο χρόνο, κυρίως κοντά στα περίχωρα.
Υπάρχει επίσης μια τεράστια νέα περιοχή νεόκτιστων πολυκατοικιών στο βορειοδυτικό άκρο της πόλης, που ονομάζεται Νέβσκι.
Αλλά οι εικόνες που καταγράφηκαν από δορυφόρο αποκαλύπτουν επίσης ότι η έκταση της καταστροφής στην πόλη εξακολουθεί να είναι τεράστια.Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε τμήματα του κέντρου της πόλης, όπου τα περισσότερα κτίρια έχουν καταστραφεί.
Ο Αλεξάντερ (όχι το πραγματικό του όνομα), ένας υπάλληλος του τεράστιου χαλυβουργείου Azovstal της πόλης που έχει παραμείνει στην πόλη, λέει ότι όσα προβάλλονται στη ρωσική τηλεόραση είναι ” αηδίες”.
Στο εργοστάσιο αυτό τα ουκρανικά στρατεύματα έδωσαν την τελευταία τους μάχη κατά τη διάρκεια της ρωσικής πολιορκίας.
Ο ίδιος εκτιμά ότι μέχρι στιγμής έχει αποκατασταθεί μόνο περίπου το 10% των σπιτιών που υπέστησαν ζημιές στις μάχες.
Την ίδια στιγμή που ανεγείρονται νέα διαμερίσματα, πολλές πολυκατοικίες έχουν κατεδαφιστεί, σύμφωνα με πληροφορίες, αφού κρίθηκαν ότι δεν μπορούν να αποκατασταθούν.
Σε αυτές περιλαμβάνεται μια ολόκληρη γειτονιά – με έκταση περίπου 315.000 τ.μ., σύμφωνα με δορυφορικές λήψεις – στα ανατολικά της πόλης, ένα άλλο τμήμα της Μαριούπολης που επλήγη σοβαρά από τις μάχες.
Αλλά ο Αλεξάντερ υποστηρίζει ότι λίγα ή και τίποτα δεν μπαίνει στη θέση του.
“Έτσι γκρεμίζουν μια πολυκατοικία και τώρα υπάρχει απλώς μια τρύπα στο έδαφος, δεν μπαίνουν θεμέλια, δεν γίνεται τίποτα”, δήλωσε στο BBC.
Καθυστερήσεις και περιορισμοί
Επισήμως, όσων τα σπίτια έχουν καταστραφεί ή κατεδαφιστεί μπορούν να υποβάλουν αίτηση για να πάρουν διαμέρισμα στους νεόδμητους οικισμούς που ανεγείρονται.
Τόσο η ρωσική κρατική τηλεόραση όσο και τα φιλοκρεμλινικά κανάλια στο YouTube δείχνουν τακτικά εμφανώς ευτυχισμένες οικογένειες να μετακομίζουν στα νέα τους σπίτια.
Ωστόσο, πολλοί ντόπιοι, αναφέρουν ότι η διαδικασία είναι βασανιστικά αργή και ότι στην πράξη υπάρχουν πολλοί περιορισμοί, με αποτέλεσμα τα νέα κτίρια να είναι μισοάδεια.
Η Σβετλάνα (δεν είναι το πραγματικό της όνομα) λέει ότι η γιαγιά της περιμένει ακόμα ένα διαμέρισμα για να αντικαταστήσει αυτό που έχασε όταν κατεδαφίστηκε το κτίριό της, μήνες αφότου ειδοποιήθηκε ότι θα πάρει το νέο της σπίτι τον Μάρτιο.
“Οι πολίτες μπαίνουν σε κάποιου είδους λίστα αναμονής και δεν ξέρουν πού θα βρουν διαμέρισμα”, δήλωσε στο BBC η Σβετλάνα, η οποία έφυγε για να ζήσει στο εξωτερικό μετά τον πόλεμο.
Ο Αλεξάντερ δήλωσε στο BBC ότι πιστεύει ότι τα διαμερίσματα δίνονται” με μεγάλη φειδώ και πολύ επιλεκτικά” σε ανθρώπους που έχουν “ξεκάθαρα φιλορωσικές απόψεις”.
Ένας συνηθισμένος λόγος άρνησης – που αναφέρθηκε ευρέως από τους κατοίκους της Μαριούπολης στο διαδίκτυο – είναι αν κάποιος κατέχει άλλη ιδιοκτησία εκτός από το κατεδαφιστέο διαμέρισμά του, ακόμη και ένα οικόπεδο, ένα μερίδιο σε διαμέρισμα ή εξοχικό σπίτι στην επαρχία.
Μια γυναίκα της οποίας το οικοδομικό τετράγωνο κατεδαφίστηκε, η Άννα, δήλωσε στον τοπικό φιλορωσικό τηλεοπτικό σταθμό Mariupol 24 ότι της αρνήθηκαν να αντικαταστήσει το διαμέρισμα επειδή έχει στην κατοχή της μια αποθήκη 8 τ.μ. σε ένα χωριό 40 χιλιόμετρα έξω από την πόλη.
Το κτίριό της, στη λεωφόρο Nakhimov, στα δυτικά του κέντρου της πόλης, αντικαθίσταται από μια νέα πολυκατοικία με την ονομασία Dom Na Nakhimova.
Χτισμένο από ιδιωτική ρωσική κατασκευαστική εταιρεία, η ιστοσελίδα της δημιουργεί την εντύπωση μιας υπερπολυτελούς ανάπτυξης και θα διατίθεται στην ελεύθερη αγορά σε κατόχους υποθηκών.
“Αυτή τη στιγμή, δεν έχουμε τα μέσα για να αγοράσουμε ένα σπίτι με υποθήκη”, δήλωσε η Άννα στο Mariupol 24. “Πώς θα μπορούσαμε να το κάνουμε αυτό;”
Επικοινωνώντας με το BBC, οι εργολάβοι της Dom Na Nakhimova δήλωσαν ότι τα περισσότερα διαμερίσματα έχουν ήδη κρατηθεί και έδωσαν ως τιμή για ένα διαμέρισμα 35 τ.μ. τα 3,55 εκατ. ρούβλια (περίπου 37.500 δολάρια).
“Ο εχθρός που δεν θέλει να ησυχάσει”
Οι Ρώσοι δεν φαίνεται να πτοούνται από το μέγεθος της καταστροφής στην πόλη ή από τα αναφερόμενα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι στην περιοχή.
“Η Ουκρανία κατέστρεψε την πόλη φυσικά”, λέει ο Βλαντιμίρ, αγνοώντας το γεγονός ότι η Ρωσία ήταν αυτή που εισέβαλε στην Ουκρανία, προκαλώντας μαζικές καταστροφές.
“Η Ρωσία θα αναστήσει την πόλη και θα γίνει ακόμη καλύτερη από ό,τι ήταν ως μέρος της Ουκρανίας”, προσθέτει.
Η Οξάνα, από το Ταταρστάν, πολύτεκνη μητέρα που δηλώνει ότι “πάντα ονειρευόταν να ζήσει δίπλα στη θάλασσα”, εκφράζει την ανησυχία της για την προοπτική επιστροφής των Ουκρανών. Η Ουκρανία προσπαθεί να κατευθυνθεί νότια προς την πόλη στο πλαίσιο της αντεπίθεσής της, σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό Άμυνας της.
Και αν ανακαταλάβει την πόλη, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας που δόθηκαν κατά τη διάρκεια της κατοχής πιθανότατα θα κηρυχθούν άκυρα, δήλωσε στο BBC η Οξάνα Χαθαγουέι, καθηγήτρια δικαίου στο Πανεπιστήμιο Γέιλ.
Αλλά αυτό δεν αποθαρρύνει ανθρώπους σαν την Οξάνα: “Δεν έχω εγκαταλείψει ακόμα το όνειρο”, τονίζει χαρακτηριστικά. “Στόχος μου είναι να αποκτήσω το δικό μου σπίτι τουλάχιστον 180 τ.μ.”.